Günümüz Balkanlarında potansiyel istikrarsızlık alanları olarak çok etnikli Bosna Hersek, Kosova ve Makedonya öne çıkmaktadır.
Geçtiğimiz aylarda Hırvatistan’ın Bosna Hersek’in açık denizlere çıkışını engelleyecek Peljesak köprüsü inşaatını başlatması yeni bir restleşme olarak endişe yaratmıştı.
Bu hafta gündeme gelen Slovenya kaynaklı diplomatik girişim hazırlığı bölgede yeniden etnik tartışmaları ateşledi.
SLOVENYA AB ÖNERİSİ
Avrupa Birliği dönem başkanlığını üstlenmeye hazırlanan Slovenya’ya ait olduğu iddia edilen bir fikir kâğıdında Balkanlarda istikrarı sağlamak ve AB üyeliklerini hızlandırmak için çözüm önerileri sunulmuş.
AB içinde elden ele dolaştırıldığı belirtilen çalışma kâğıdında Balkanlardaki kronik etnik sorunların ancak Büyük Arnavutluk, Büyük Sırbistan ve Büyük Hırvatistan’ın ihdası ile giderileceği dile getirilmiş.
Balkanlarda yeni bir tartışma ortamını aralayan Sloven önerileri anlaşıldığı kadarıyla Bosna Hersek’in Sırbistan ve Hırvatistan arasına paylaşılması ile Kosova ve Arnavutluk’un birleşmesi fikri üzerine inşa edilmiştir.
Öneriler arasında ayrıca, Balkan coğrafyasındaki boşluklardan Türkiye’nin yararlandığı yönünde bir uyarı da bulunmakta.
Türkiye’nin özellikle Bosna Hersek ve Makedonya’da etkili olduğuna dikkat çekilmektedir.
Balkanlarda en az altı, yedi ülkenin sınırlarını yeniden çizen fikir kâğıdının varlığı Sloven Liderliğince hemen yalanlanmış olsa da Bazı Batılı diplomatlar bu kâğıdı gördüklerini teyit etmiştir.
***
Slovenya’nın Avrupa Birliği dönem başkanlığında tartışılması için Başbakan Jansa tarafından AB Konsey Başkanı Michelle’e tevdi edildiği iddia edilen, radikal yaklaşımlı fikirler demetine ilk tepki Bosna Hersek Cumhuriyetinin Boşnak liderliğinden geldi.
AB, Slovenya, Hırvatistan ve Sırbistan liderleri biraz da Boşnak infialini yatıştırma amacıyla, Balkanlarda sınırların değişmesinin öngörülmediğin, ülke bütünlüklerinin korumasının önemli olduğu şeklinde düşük tonlu açıklamalar yapmıştır.
PANDORANIN KUTUSU
Balkanların ezeli etnik çekişmelerine yine etnik temelde çözümler öneren fikirlere itibar edilmesi, Balkanlarda pandoranın kutusunun açılması ile sonu kestirilemeyen zincirleme ateş sarmalları anlamına gelir.
Bu eksersiz, Balkan halklarını eski defterlerin açılacağı plebisit, referandum gibi yıpratıcı süreçlere sürükleyebilir.
Sloven liderliğinin AB dönem başkanlığı sırasında kendini gösterme gayreti içinde Balkanlar çıkmazına orijinal çözüm meyanındaki öneriler demeti mevcut sorunlar yumağına ilave yük getirebilecek tehlikeli işaretler taşımakta.
Söz konusu önerilerin diğer Balkanlı AB üyesi Hırvatistan destekli olabileceği, Hırvatların kendilerinin dile getirmekten imtina ettiği beklentiyi Slovenya eliyle öne sürmüş olabileceği de akla gelmekte.
SORULAR
Büyük Arnavutluk, Büyük Sırbistan ve Büyük Hırvatistan gibi genişletilmiş devletler kurulması gibi, Balkanları etnik temelde üç coğrafyaya ayıran önerinin AB platformlarında tartışmaya açılması beraberinde çok bilinmeyenli birçok soruyu akla getirmekte.
Bosna Hersek’in Sırbistan ve Hırvatistan tarafından paylaşılması B-H devletini ortadan kaldırır.
Ülkenin çoğunluğunu oluşturan Boşnak nüfusun siyasi statüsü ne olacaktır?
Bağımsız bir Boşnak devleti kurulması öngörülmekte mi?
Yeni Boşnak devleti, hâlihazırda Sırbistan ve Karadağ arasında ‘’üleştirilmiş’’ olan Sancak topraklarını içerecek mi?
Kosova’nın Kuzey topraklarının Büyük Sırbistan, Güneyinin Büyük Arnavutluk’la birleşmesi halinde Kosova Cumhuriyeti de ortadan kalkacaktır.
Bu durumda Kosova’nın kurucu toplumlarından Türkleri hangi akıbet beklemekte?
Büyük Sırbistan Sancak’ı Boşnaklara, Preşova vadisini Büyük Arnavutluk’a devredecek mi?
Makedonya nasıl paylaşılacak?
Bulgaristan, Yunanistan ve Arnavutluk’un etnik bağları çerçevesinde Makedonya’ya farklı duygularla yaklaştığı bilinmektedir.
Arnavut azınlığın Büyük Arnavutluk’a bağlanması halinde diğer topluluklar ne olacak?
Makedonya Türkleri için ne düşünülmekte?
Kosova Türkleri ile Makedonya Türkleri için bir ‘’Balkanlar Türk Cumhuriyeti’’ mi düşünülüyor?
Arnavutluk ile Yunanistan arasındaki karşılıklı toprak ve nüfus talepleri ile Çamerya sorunu bu paylaşımda gündeme gelecek mi?
TESPİTLER
Sloven eksersizinde B-H, Kosova ve Makedonya yeni paylaşımda ortadan kalkmakta.
Yekdiğerinde azınlığı bulunan Balkan devletlerindeki etnik azınlık ayarı sadece bu üç devleti değil daha geniş bir coğrafyada mübadele ve ilhak taleplerini içerecektir.
AB’nin tüm Balkanları eş zamanlı olarak bünyesine almasıyla sınırların gevşeyeceği, serbest dolaşımlı bölgede nispeten istikrar sağlanacağı beklentisi, AB’nin isteksiz ve dağınık politikaları nedeniyle mümkün olamamıştır.
AB şemsiyesi altında bütünleşemeyen Balkanların, son radikal dönüşümden 30 yıl sonra yeniden etnik temelde şekillendirilmesinin yeni acılara ve istikrarsızlıklara yol açması işten bile değildir.
BALKAN TÜRK CUMHURİYETİ
Slovenya önerileri tepkiler üzerine yalanlanmış olsa bile Balkanlarda yeni bir etnik paylaşım tartışmasına ivme kazandırmıştır.
Büyük Arnavutluk, Büyük Sırbistan ve Büyük Hırvatistanlı yeni Balkanlarda, Sancak Boşnaklarını da kapsayan bir ‘’Boşnak Devleti’’ ile Kosova ve Makedonya paylaşımları dışında kalacak Türklerle diğer sahipsiz toplulukların oluşturacağı bir ‘’Balkanlar Türk Cumhuriyeti’’ talebi sürpriz sayılmamalıdır.
