Devamlı olarak işin başında kalmanız, hüküm verme gücünüzün kaybolmasına neden olacaktır. Biraz uzağa gidin. Çünkü o zaman iş daha küçük görünür ve bir bakışta onun daha büyük bölümünü görebilirsiniz. Uyumsuzluk ya da herhangi bir bölümün eksikliği daha kolay görülebilir.’’ On dördüncü yüzyıldan günümüze ulaşan bu sözler, Leonardo da Vinci’ye ait. Oldukça da önemli sözler ve kullanılan cümlelerde, hemen her kesime yönelik önemli tavsiyelerde bulunulmuş.
Günümüzün en önemli sorunlarından biri, düşünsel körlük. Sürekli aynı işi yapmak, aynı iş üzerinde yoğunlaşmak, bir nevi düşünsel körlüğe yol açar. Nedir düşünsel körlük? Bireyin doğrularla yanlışları net olarak ayırt edememesi, hataları, yanlışları görememesi ve doğru olarak algılaması, yeni ve doğru fikirler üretememesi, fikir geliştirememesi durumudur düşünsel körlük. Bireyin, yaptığı işin uzmanı olması, aynı iş üzerinde uzun, kapsamlı çalışmalar yapmış olması, hata yapmasını engellemez. Üstelik yapılacak hataların önemli boyutlara ulaşmasıyla, kurgulanan işin boşa düşmesi de önlenemeyebilir. Başarı detaylarda gizlidir. Detayları görmek de uzmanlık gerektirir ama… Malum, ama ile devam eden cümleler olumlu başlamış olsa da olumsuz bitebilme özelliğine sahiptir. Evet, detayları görmek için bilen gözlere ihtiyaç vardır ama sürekli aynı yere, aynı işe, aynı fikirlere odaklı bakan gözler, bir süre sonra beynin devreye girerek kontrolü ele almasıyla, bakılan resimdeki eksikleri de tamamlamaya başlar. Tam da bu noktada ortaya düşünsel körlük çıkar. Eksik veya hata yerinde duruyor ama bakan göz, beynin tamamlamasıyla eksik veya hatayı algılamıyordur. Farklı bir perspektifte inceleme yapıldığında, işin rutinleşmesi ve çok uzun süre aynı işle ilgilenilmesiyle değişime, gelişime yönelik yeni fikirlerin ortaya çıkması da bir süre sonra yavaşlar, durağan hale gelir ve beyin üretimden kaçınmaya başlar. Beynin, düşünsel faaliyetlerinin devamlılığı için sürekli değişime ve beslenmeye ihtiyacı vardır. Beyin, çok okumakla, mümkün olduğunca farklı konularda yeni bilgilere ulaşmakla ve yapılan sporla ya da sanatsal aktivitelerle rahatlamasına imkân sağlanarak istenilen seviyede beslenerek gelişir. Rutinleşmiş her faaliyet, çok uzun periyotlu çalışma ortamları, aynı işin, sürekli aynı kişi tarafından yapılması, beynin durağan hale gelmesiyle düşünsel körlüğe yol açar. Yani hem fikirsel üretim durur hem de beyin, yapılan hata ve eksikleri görmek istediği gibi görmeye, algılamaya başlar.
Hemen her yazar fark etmiştir ki üzerinde çalıştığı yazıda, başlangıçta hem anlamsal hem de yazım kuralları doğrultusunda oldukça fazla hata ortaya çıkar. Yazının hatasız olabilmesi için, tekrar gözden geçirilerek düzeltmeye, hatta düzeltmelere ihtiyaç duyulur. Ancak, düzeltme maksatlı yapılan okumalar ve yapılan hem anlamsal hem de yazım kuralları düzeltmelerine rağmen, aynı yazıyı, konuyu hiç bilmese de bir başka göz okuduğunda, yeniden, oldukça basit ve kimi zaman oldukça fazla hata tespit eder. Kelimelerde harf eksikleri, hece kaymaları, yanlış işaretlemeler hatta anlam bozuklukları vardır ama uzman göz bunları fark edememiştir. Bunun nedeni de beynin devreye girmesiyle yapılan otomatik düzeltmedir. Yani göz hatayı fark etmiş olsa da beyin doğrusunu bildiği için, düşünsel seviyede o hatayı düzelterek görür, gösterir. Ancak hata yerinde duruyordur ve başka bir göz onu rahatlıkla görür.
Aynı durum, yapılan tüm faaliyetlerde geçerlidir. İşini çok iyi bilen bir mühendis, çok tecrübeli bir pilot ya da kaptan, uzman bir hekim ya da sürekli aynı işi yapan bir işçi de zaman içinde bu doğrultuda hatalar yapar ki yapılan çok basit hatalar, çok büyük maddi zararlara yol açabilir, yaşamların kaybedilmesine neden olabilir. Bu gelişme oldukça doğaldır ve çok da yadırganacak bir durum değildir ancak tedbiri gerektirir. Alınacak ilk tedbirler de otokontrol ile başlar ve bir süre yapılan işten uzaklaşarak farklı faaliyetlere yönelmek, beyinde, bu yönde bir sıfırlama için yeterli olabilir.
Bu maksatla, öncelikle kontrol mekanizmalarının teşkili gerekir. Kontrol mekanizmalarının teşkili oldukça detaylı yapılarak, kadrolarla da desteklenebileceği gibi, bir büroda, herhangi bir maksatla yazılmış bir yazının, yan masadaki farklı bir çalışan tarafından okunmasıyla, bir mühendislik çalışmasında, işi kurgulayan, tasarlayan mühendis veya mühendisler dışında, o işe yönelik herhangi bir kademede görev yapan diğer çalışanların konuya yönlendirilmesiyle ya da bilimsel, tecrübi hazırlanmış kontrol çizelgelerine kati uyumla sorun kolaylıkla çözülebilir.
Ancak tüm tedbirler içinde en önemlileri, çalışanların istirahat sürelerine azami dikkat ile çalışanların farklı sosyal faaliyetlere yönlendirilmesiyle, bireysel bazda beyinlerin, yaptıkları işten uzaklaşarak kendini sıfırlamasının ve her seferinde yeniden, dinamik olarak başlamasının sağlanmasıdır. Bu maksatla her iş yerinde, çalışma ortamında, izin planlamalarına kesinlikle ve titizlikle uyulmalı, günlük dinlenme sürelerinden taviz verilmemeli, sosyal faaliyetler düzenlenmeli ve çalışanların azami katılımı için tedbirler alınmalı, bireyler spora ve sanata yönlendirilmeli, danışmanlık ve rehberlik faaliyetleri titizlikle yürütülmelidir.
Bir işverenin ya da yöneticinin en büyük hatası, daha fazla üretim için, çalışanların dinlenme sürelerini kısıtlaması, çalışma sürelerini uzatmasıdır. Üst seviye yönetimler için de aynı durum geçerlidir ve aynı işi çok uzun sürelerde yaparak rutin hale getirmekle düşünsel körlük ortaya çıkacağından, dönüşüme, değişime ihtiyaç vardır. Yani aynı kadrolarda uzun süreli çalışmak, bir süre sonra hangi seviyede olursa olsun çalışanı başarısızlığa sürüklemeye başlar. Bu maksatladır ki ülke yönetimleri dahi belirlenmiş ve mümkün olduğunca adil olduğu düşünülen sistemlerin seçimiyle, belirli sürelerde, yönetim kademelerinde değişimi öngörür. Değişim, gelişimin en temel faktörüdür.
