Kim daha zeki olmak istemez. Bunun için nasıl bir çaba harcamalıyız? Ne kadar zeki olsak da daha aktif çalışan bir beyne sahip olma düşüncesine karşı koyamayız. En önemli varlığımız beynimizdir.
Zeka, yaşam süresince karşılaşılan farklı durumlarda ve olaylarda sorunların üstesinden gelerek problemleri çözme ve yeni ürünler, yeni çözümler yaratabilme yeteneğidir. Başka bir deyişle zeka, zihnin birçok yeteneğinin uyumlu çalışması sonucu ortaya çıkan bir yetenekler birleşimidir. En geniş anlamıyla zeka, genel zihin (insanda anlayış, kavrayış, algılama yetisi) gücü olarak da tanımlanabilir. Zeka ve akıl birbiriyle çok bağlantılı fakat aynı anlama gelmeyen iki kavramdır.
Akıl zekayı kullanma yetisidir. Akıl yalanla gerçeği, doğru ile yanlışı ayırabilme, bir konuda düşünce yürütebilme ve görüş bildirme yeteneğidir. Zeka doğuştan gelen bir yetenektir. Diğer bir yaklaşımla, zeka bir olayı önce anlama, ilişkileri kavrama, yargılama ve açıklayarak çözme yeteneğidir. Akıl aslında bir yetenektir. Zeka da öyle; ikisi arasındaki en önemli fark, bir başkasından akıl alabilirsiniz ama zekayı asla alamayız. O, her insanın kendisine mahsustur. Akıl kullanılmazsa, istediğimiz anda ve şekilde çalışma yeteneğini yitirir.
Halk dilinde çok yaygın kullanılan IQ nedir? IQ (zihinsel/bilişsel zeka)=(Zeka yaşı/gerçek yaş)x100 formülüyle hesaplanan bir değerdir.
Holistik insan ve holistik (bütüncül) zeka: İletişim ve eğitim tekniği olarak bilimi ve bilim dilini kullanır. Üstün vasıflı ve yüksek bir akıl düzeyine sahiptir. İnsandaki holistik[A1] zeka, fiziksel, zihinsel, duygusal, ruhsal ve sosyal yetilerin birleştirici ve eşetkin işlevlerini içerir. Bu konu çok özel bir biçimde ayrıca incelenmelidir.
Zeka gelişiminde beslenme, sosyal aktiviteler, spor ve daha birçok etkenin önemli bir rolü vardır.
Harward Üniv. Öğretim üyesi Psikolog Howard Gardner (1943-)ün Çoklu zeka kuramına göre kısaca diğer zeka kavramlarına değineceğiz. İnsanlardaki zekalar tanımlanabilir, geliştirilebilir, ölçülebilir. Herhangi bir zeka türünü diğerinden üstün tutmuyoruz. Farklılıkları sanatsal ya da hesaplama yeteneğine göre ortaya çıkar.
Mantıksal-matematiksel zeka: Sorunları mantıksal açıdan kapsamlı ve hızlı bir biçimde analiz edip, çözüm üretme, bilimsel araştırmalar yapmaya yatkınlık ve sayısal/matematiksel işlemleri kolayca çözebilme yeteneğidir Bu zeka türüne sahip insanlar, matematikçi, mühendis, mimar, istatistikçi, ekonomist, bilim adamı, bilgisayar uzmanı gibi meslekleri, seçebilirler.
Sosyal zeka: Diğer insanlarla sözlü ya da sözsüz iletişim kurabilme, işbirliği içinde çalışabilme yeteneğidir. Öğretmenlik, rehberlik, politika, danışmanlık, psikologluk, yönetim ve organizasyon uzmanlığı bu zeka türüne sahip bireylerin yapabileceği mesleklerdendir.
Görsel/uzamsal zekâ: Kişinin çevresindeki renkleri, şekilleri ve çeşitli görüntüleri beyninde anlamlandırabilme ve imgeleri kolaylıkla zihninde yorumlayabilme yeteneğidir. Bu zeka türüne sahip kişiler ressam, fotoğrafçı, mühendis, mimar, tasarımcı, görsel sanatçı, rehber olabilir.
Sözel zeka (Dilsel Zeka): İnsanların sözcükleri düşünebilmesi ve sözcükleri kullanarak düşüncelerini ifade edebilmesi yeteneğidir. Sözel zeka, bir insanın tüm sosyal yaşantısına şekil verebilir. Sözel zeka becerisini tetikleyecek egzersizler yapmalı ve çeşitli faaliyetlerle sözel zeka potansiyeli desteklenmelidir. Bu zeka türüne sahip kişiler yazar, şair, edebiyatçı, dil bilimci, hukukçu, siyasetçi olabilirler.
Kişisel /İçsel zeka: Bireyin kendisini tanıma, farkında olma, kendisi olabilme konusundaki yeteneği içsel zeka olarak tanımlanır. Daha çok yazar, sosyal hizmet uzmanı, iş adamı, ressam, sanatçı, heykeltıraş olabilirler.
Bedensel/Kinestetik Zeka: Hareketlere dayalı olarak kendini ifade edebilme, mimik ve jestlerle birlikte beyin ve beden koordinasyonunu kullanabilme becerisine sahip kişilerin bu zeka türünden olduğu biliniyor. Bu bireyler, sporcu, dansçı, oyuncu, sanatçı, heykeltıraş olabilirler.
Müziksel–Ritmik Zeka: Sesler, notalar, ritim ve müzik zekasına sahip kişilerin bu zeka türünden olduğu biliniyor. Meslek olarak, yorumcu, besteci, müzik eleştirmeni, müzisyen, orkestra şefi gibi alanları seçebilirler.
Her insanda bu zekâların tümü bulunur, ancak insanların yetenek ve yaratıcılıkları büyük farklılıklar gösterir. Okulda, sosyal yaşamda başarılı olmanın tek koşulu sağlıklı bir zihne sahip olmaktır. Zihin antrenmanları yeni beyin hücreleri oluşmasına neden olmaz. Ancak beyin hücreleri arasında yeni bağlantıların oluşmasını sağlar. Beyni kullanmak ve çalıştırmak normal beklentilerin ötesinde düşünsel güçler ortaya çıkaracaktır. Zeka kullanılır ve çalıştırılırsa gelişir ve kullanım yeteneği artar. Yaşam boyunca öğrenme süreci kesintisiz sürdürülmelidir.
Bu nedenle aşağıdaki zeka geliştirici soruları düşünebiliriz. Bu amaç için (İnanç Yaşayan (2019) Zeka Geliştiren Oyunlar, Olympia Yayınları) adlı kitap yararlı olacaktır. *Zeka geliştirici matematik soruları *Dikkat geliştirici sorular. *Düşünce becerilerini geliştirici sorular. *Farkındalık geliştirici sorular. *Şekilli zeka geliştirici sorular. *Yorum ve muhakeme yeteneğini geliştirici sorular anılan kitabın içinde yer almaktadır.
Kişileri uygun zeka yeteneklerine göre geliştirmeye çalışmalıyız. Albert Einstein’ın da dediği gibi “Aslında herkes dahidir!”, önemli olan; her bireyi kendi zeka yeteneğine göre değerlendirmektir.
KAYNAK : Howard Gardner (1983) The Theory of Multiple Intleligences
DEĞERLİ OKUYUCULAR YAZILARIMA BİR SÜRE ARA VERECEĞİM. SAYGILARIMLA.
Dostça Kalın
