Atatürk’ün, uygarlıkla sıkı bir ilişkisi olan heykel sanatına değinmeden önce bu konunun derinliğinden söz etmeden Jean Cocteau’nun:“Büyük adamların heykelleri, hayattayken üzerlerine atılan taşlardan yapılır” dediği veciz sözü aklıma gelir.
Sonra, biraz olsun söz edebiliriz heykelden…
Sanat tarihini incelediğimizde, sanatın içinde önemli bir yeri olan heykele dair köklü bir geçmişe de rastlarız… Heykel, sanat-uygarlık ilişkisi bağlamında ilk çağlardan beri süregelen en somut, en görsel, net bir simgesellik ve benzerlik taşıyan sanat dalıdır.
Anadolu’da on bin yıllık geleneği olmakla birlikte, ilk çağlarda Anadolu uygarlıklarında da heykelin yoğun olarak yaygınlığını görebilmekteyiz… Manisa (Magnesia), Aydın (Tralles), Efes (Ephesos), Myra, Perge ve Denizli’de, tanrıça Aphrodite’e adanan antik Roma kenti Afrodisias’ta olmak üzere Anadolu’da kurulan olan heykel okullarını bunun bir merkezi olarak sayabiliriz.
Tabii bir de heykel yani sanatsallıkla birlikte olayın bir de kültürel yönü vardır. Yani, bir sanat ya da heykel okulu olmak kolay değildir. Bulunduğu yerin her anlamda yansımasını karşı toplumlarda bulabilmek olasıdır…
Bu nedenle, vurgulandığı üzere de söz etmek isteriz ki; o dönemde bu okulların Anadolu kültürü ve sanatını Roma’ya kabul ettirdikleri biliniyor. Özellikle Afrodisias’taki heykel okulu için Baba Dağı’ndan çıkarılan taşlardan yapılan heykellerin 600 yıl boyunca talep edilmesi gerçekten ilginç ve günümüzden çok fazla rağbet gören bir heykel sanatının varlığını işaret eder.
Yakın tarihimizde ise “Mekteb-i Sanayi-i Şahane” kuruluncaya ve heykel resmen sanat olarak öğrenime girmeyene kadar bir Türk heykelcisi olmamıştır… Tamam, Fatih Sultan Mehmet’in portresini yapan bir İtalyan ressam Bellini vardır. Kanuni Sultan Süleyman’ın Budin’den İstanbul’a getirdiği Apollon heykeli Damat İbrahim Paşa’nın konağındaki yerini alması televizyon dizilerimize kadar girmiştir.
Sonra dönebiliriz, Atatürk’ün bu konudaki bakış açısına…
Ve Rönesans’a kadar gideriz…
Siz ne dersiniz bilemem ama heykelin bir bilim değil sanat olduğunu gerekçeleriyle açıklamış Leonardo De Vinci… Vinci’nin sanat-emek yönünden bakış açısını haklı bulmakla birlikte, bize göre de, görsellik vurgusu nedeniyle resimle kardeştir heykel… Ve de elzemdir… Bu konuda Ulu Önder Atatürk’ün önemli sözlerinin yanı sıra, anı ve uygulamaları da vardır.
