Öncelikle bir saptamayı yapmam gerek; Anayasalar çok talihsiz metinlerdir. Neden? Çünküüü çok az okunan veya hiç okunmayan belgelerdir. Dünyanın her yerinde böyledir demek istemiyorum ama en azından 65 yıldır Türkiye’de biliyorum. Alayı valâ ile yaptığımız oyladığımız bu neredeyse, kutsallaştırılmış metinleri bir kere bile alıp okumamışızdır.
Her yasa yapılırken yasadan yana ve yasaya karşı konuşmalar yapılır bu konuşmalardan sonra “ haydi eller havaya” ve yasa kabul edilir. Anayasalar da yapılırken yöntem aynı ama yanlış; neden yanlış biliyor musunuz? İşin teorisine aykırı. Teoride, anayasalar egemenlik hakkının kullanılması yetkisinin milletçe devlete devredilmesi diye tanımlanır. Yani burada Halk kendine ait olan yetkileri Parlamentoya devretmektedir. Dedim ya teorik olarak böyle. Şimdi pratiği bir yana bırakalım lütfen!
Devreden aleyhte konuşma yaparak devrettiği konu başlıklarının gerektiği biçimde kullanılmasını istemek hakkına sahip mi? Hayır!
O zaman ne oluyor devir alacak olan da devir edecek olan da aynı oluyor ve devir alacak olanın istemleri doğrultusunda bir anayasa yapılıyor. Devredenin gereksinmeleri ve istemleri neler; kimseyi ilgilendirmiyor.
Anımsadığımız ilk anayasa referandumu 1961 Anayasası için yapılan referandumdu. İlk kez böyle bir şey oluyordu. Bunca yıl sonra, halk mı istemişti? Diye bir soru sorulabilir. Valla işin doğrusu, halktan böyle bir istem gelmiş miydi? Anımsamıyorum. Yalnız İsmet Paşa ve CHP 1954 seçimlerinden sonra Türkiye’ye yaptığı önermelerin içinde bir, daha demokratik anayasa isteği de vardı. 1960 devriminden sonra öncelikle ele alınan konuların başında anayasa değişikliği geliyordu. O zamanlar zannediliyordu ki; anayasalar ne kadar demokrasi ve özgürlük içerirse ülke o kadar çabuk kalkınır refah daha çabuk yayılır… Ne kadar iyi niyetli bir düşünce insanın gözleri yaşarıyor.
Sonradan bazı aklı evveller tarafından bu topluma bol geldiği söylenen ve hâlâ “vesayet anayasası” “darbe anayasası” diye yerden yere vurulan bu, 61 Anayasası bu ülkenin görüp görebileceği en demokratik anayasa idi.
Belki şimdi inanılmaz gibi görünebilir; darbeciler yapıyor olmasına rağmen referandum, yoğun geçen bir kampanya ile yapılmıştı. Dışarıdan bakılınca dört başı mamur bir referandum gibiydi. İnsan haklarıyla ilgili örgütlenme özgürlüğü ile ilgili afişler dövizler gırla gidiyordu. Ancak işin aslı biraz komik biraz da trajikomikti. Anayasanın karşıtları gizlice, yandaşları ise açıkça propaganda yapmışlar sonunda %68 evet oyuna karşı %32 hayır çıkmıştı… Bir darbe için esaslı bir kriter! Bir sonraki darbe anayasasının %92 evet oyu aldığı düşünülürse.
Fakat işler, hiç de niyetler doğrultusunda yürümedi yürümesi için hiç kimse gayret etmedi. O güzelim Anayasal metin Dünyadaki iyi anayasalar külliyatı raflarında yerini aldı. Siyaset özellikle sağ siyaset anayasaya, anayasal kurumların kararlarına uymamayı bir prestij ve prensip ittihaz etmişti. Demokrasinin tüm kurum ve kurullarıyla işletilmesi yolunda esaslı bir organ olan senato gündelik siyasetin aleti oldu. 61 Anayasasının getirdiği en önemli kurum olan Planlama, “vatandaş plan değil pilav istiyor!” yaveleriyle çalıştırılmadı, yıpratıldı. Bu özlü sözün sahibi olan siyasetçi sonra babamız oldu ve demokrasi peygamberi ilan edildi.
“Bol geldi, dar geldi” “komünizmin önünü açıyor” gibi yoz ve kısır tartışmalar 1980 darbesi ile son buldu… yepyeni bir anayasa yapıldı toplumsal uzlaşmaları iktidar yararına değiştirecek tüm değişiklikler yapılmış tam bir darbe anayasasıydı.
Onlarca değişiklik yapılarak iktidar tarafı daha da güçlendirildi. Bu değişiklikler de yetmedi bu 1982 anayasasıyla sistem değiştirildi! Artık bir reisimiz var!
Yine yetmemiş olmalı; şimdi yine yeniden yeni bir anayasa yapalım yaveleri başladı. Yapalım! bir anayasa daha yapalım… Reisimize biraz daha destek veren bir Anayasa olsun bu da…
Fakat bu kez rica edeyim uymamak için ihlal etmek için çiğnemek için anayasa yapmayalım. Eğer böyle yapılacaksa eskisi her şeye müsait, kalsın kaldığı yerde…
