“Seni vuran Kürt müyüdü
Kurşuncuğu dört müyüdü
Güvenirdim ben Derviş'e
Düştüğün yer berk miyidi”
(Anavarza Ağıtları – Anonim)
Binboğa Dağlarından Yarsuvata' dek uzanır, Bozbulanık Aşireti. İçinde başta Binboğa köyü olmak üzere (dağkolu), sırasıyla Vayvaylı, Kesikkeli, Endel, Hemite; beriden sayarsak Çangaza, Gana'ali, Cığcık... yazıya inci inci dizilmişlerdir. Bu köylerden okumuş okumamış olsun, aşiret, boy soy geleneklerine göre önemli kişiler çıkmıştır. Yazı köyleri verimli; sırtını yamaca dayamış köy ise yoksuldur. Bir yanda Yarsuvat, bir yanda Savrun, bir yanda Anavarza'nın koynuna sokulan Sumbas yazı köylerini yeşilin her tonuna, berekete, gark eder. Ekonomik olanakları dağın yamacındaki köylerden çoktur. Nedeni, kurak toprakların buğdayı, pamuğu beslemekte zorlanması. Birkaç cılız dere aksa da, yazın kurur. Bu derelerin en namlısı, Keli'den Anberinarkı köyüne akan Karagöz Deresi olup selinti dışında su taşımamıştır. Sizin anlayacağınız, yazı köyleri varsıl, yamaç (dağkolu) köyleri yoksuldur. Bu iki, birbirine taban tabana zıt yerde aynı yaşta iki hısım yaşar. Soy adları değişiktir. Birininki Bozbulanık, ötekininki Kavgacı...
İt Hasann! Cığcık köyündendir. Yoksuldur.
Kâzım bey. Vayvaylı köyündendir. Varsıldır.
Neden İt Hasan demişler, bir de ona bakalım.
Hasann emminin anası ölür. Çocuk meme emmektedir. Köy yerinde dişi bir it emdirir bu bebek Hasan'ı. Bebek Hasan olur İt Hasan. Çukurova'nın bitek topraklarında yüzlerce yıl hep düşman yaşamışlardır ağalar, aveneler, marabalar; ağalarının, aşiretlerinin ardına birikerek. Ocaklar sönmüş, ocaklar ortadan kaldırılmış; Anavarza, Poyraz'ın Ağıtı örneğince ağıtlar yakılmıştır. Sona erse de ağalar arasındaki savaş, alttan alta korlanır, külü hep sıcak kalır.
Bir ağa daha vardır.
Anavarza'nın karşısında, Aşağıçıyanlı köyünde. Okumuştur. Akıllıdır. Ağzı iyi lâf yapar. O da bir şeyler olmak ister ama... Nedense Kâzım bey kadar başarılı olamaz. Yaman adamdır Kâzım bey. Çeltikçilik, buğdaycılık, küncücülük, pamukçuluk... Ne ararsan var. Doygundur. Köyde boş boş oturacağına “X” partisinden milletvekili olur 1957 yılında. Kazanır. Kazım bey, İt Hasan'ı kollar her zaman. Yanından eksik etmez. Karşıtı İbrahim Vefa bey, kasabanın tek gazetesi 7 Mart'ta, Büğelek başlığı altında şöyle bir yazı yazar;
“Kâzım Bozbulanık mebus oldu; artık İt Hasan atınan (at ile) adam düver!” Daha ötesi de vardır yazının. Bir dilekçe yazar Hasan Kavgacı, soluğu hükümet konağındaki müdde-iumumilik (savcılık)de alır. Sonuç, asliye ceza mahkemesinde dava açılır hakaretten. Duruşmaya, hakaret eden ağayla birlikte (o da çok ünlü bir aileye mensuptur) avukatı girer. Gazete dosyada, hakimin önünde. İbrahim Vefa bey sanık yerinde. Avukatı hemen söz ister;
“Müvekkilim, itle birlikte atın, sahibine çok bağlı birer hayvan, sahiplerini kollayıp koruma yönünden ileri düzeyde duyarlıklarını belirtmek için övgü yönünde söylemiştir. Hakarete yönelik bir durumu yoktur. Böyle değerlendirilmesini, ayrıca sayın davacıdan yanlış anlama sebebi ile özür dilediğinin kabulünü; yüksek mahkemenizden beraatini talep ederim!” der. Bunun üzerine davacı İt Hasan'a döner hakim;
“Davalı taraf avukatının dediğini duydun. Ne diyorsun?” dediğinde İt Hasan;
“Ne diyeyim hakim bey. Bir de kendi ağzından duymak isterim!” der; köşeye sıkışan davalı İbrahim Vefa beye bakar. Mahkeme salonundakiler de merak içindedirler. Yapacak başka bir şey olmadığını anlayan İbrahim Vefa bey;
“Avukatımın ifadesine harfiyyen uyuyor, İt Hasan'dan özür diliyorum!” der. Bu kez, bütün başlar, meraklı gözler İt Hasan'dan yana döner.
“Bu itoğlu it, iti ve atı öylesine güzel belirtti ki hakim bey. Bana diyecek başkaca bir şey bırakmadı. Davamdan vazgeçiyorum!” der.
At, it...
Olayın geçtiği yıl 1957.
Yer ise Toros dibinde bir kasaba.
Özür dilemesini bilen insanlar...
Karşıtını iğneleyerek yerin dibine sokanlar...
İnsan olmanın onuru...
Şimdi?
“Atı alan Üsküdar'ı geçti!”
Geliniz, aradaki ayrıksılığı siz değerlendiriniz...
