Zorunda kalmazsa hiç kimse yerini, yurdunu terk etmez.
Bir anda evin, yurdun, geçmişin, anıların yok artık.
Sahip olduğun hiç bir değeri bir daha görememek depremden, yangından daha derin izler bırakabilir.
Dilini, kültürünü, aşını ekmeğini bilmediğin coğrafyalarda, el gibi yaşayıp, hayata tutunmaya çalışmak derin bir dram.
HUKUK
Devletler Hukuku, ‘’yerlerinden edilmiş’’ toplulukları, göçmen, mülteci, sığınmacı gibi farklı statülerde ele almakta.
Ancak günlük hayatta bu statüler en yerleşik şekliyle ‘’mülteci’’ olarak bilinir.
GÖÇMEN, kabul eden ülkenin izin ve bilgisi dâhilinde, kendi iradesiyle başka bir ülkeye yerleşip, yaşamayı tercih eden kişidir.
SIĞINMACI, zorunluluk karşısında canını kurtarmak için emniyette hissedeceği başka bir ülkeye geçenlerdir.
Savaş, işgal, iç çatışma veya dini inancı, kültürü, milliyet ve etnik aidiyeti, siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğradığına inanılan kitlelerdir.
Sığınmacılık geçici bir koruma statüsüdür. İlke olarak, tehlike geçip koşullar düzeldiğinde ülkelerine dönmeleri beklenir.
MÜLTECi, geçerli mücbir nedeni haklı bulunarak, sürekli sığınma başvurusu kabul edilen kişidir.
YERLERİNDEN EDİLENLER
Günümüzde, dünyada 70 milyondan fazla insanın zorunlu göçlerle yerlerinden edilmiş olduğu tahmin edilmekte.
En büyük kitle göçleri Suriye, Irak, Afrika Boynuzu ülkeleri, Afganistan ve Myanmar kaynaklı.
TÜRKİYE
Türkiye, çatışmalı Orta Doğu coğrafyası ile Avrupa arasındaki köprü konumuyla, Afganistan, Irak, İran, Pakistan, Suriye ve Somali kaynaklı mülteci ve sığınmacı dalgalarının transit adresi olagelmiştir.
Ancak son yıllarda, daha önce benimsenmiş olan kontrollü, kayıtlı kabul ve tampon bölge uygulamaları işlemediği için Türkiye’ye akan trafik artmıştır. Türkiye sığınmacılar için bir geçiş güzergâhı değil artık yerleşilecek hedef ülkedir.
Son yıllarda sınırlarımızda yeterli önlemlerin alınmadığı, bunun sığınmacıları teşvik ettiği şeklinde şikâyet mevcuttur.
Kayıt dışı olanlarla birlikte sığınmacı sayısının 10 milyona yaklaştığı, toplam nüfusun yüze onunu teşkil ettiği tahmin edilmekte.
SURİYELİLER
İç savaş sarmalının ardından hegemonların vekâlet savaşları girdabına düşen 20 milyonluk Suriye’nin nüfusunun yarısından fazlasını oluşturan 13 milyonu zorunlu göçle yerlerinden edilmiştir.
7 milyondan fazla Suriyeli komşu ülkelerde sığınmacı, en az 6 milyonu ise ülke içinde yerinden edilmiş durumdadır.
Türkiye’deki sayıları 5 milyonu geçen Suriyeli, mülteci olarak adlandırılsa da hukuken ‘’geçici koruma altında sığınmacı’’ statüsündedir.
Koşullar düzeldiğinde ülkelerine dönmeleri beklenmektedir.
Suriyelilerin bu statüsünün mülteci olma başvurularının kabulü veya vatandaşlık verilmesi suretiyle sonlandırılması devletler hukukunun kabul etmediği, tartışmalı fiillerdir.
Suriyeli sığınmacılara vatandaşlık hakkı tanınması hukuki olmayan bir tasarruftur.
‘’Geçici sığınmacı statüleri’’ ancak geçici koruma statüleri kaldırıldıktan sonra ülkelerine kesin dönüşle sona erecektir.
Suriyeli sığınmacılara vatandaşlık verilmesi, ülkelerindeki koşullar düzeldiğinde tabiiyet, kişi hakları ve siyasi koruma bağlamında sonucu kestirilemeyen çetrefilli hukuki ve diplomatik sorunlar çıkarabilir.
Sığınmacıların bayramlarda ülkelerine gidip tekrar dönmeleri, geçici statüleri ve uluslararası hukuk uygulamaları ile bağdaşmamakta olup bir siyasi bir tasarruf olarak görülmektedir.
Türkiye, sığınmacıların ülkelerine dönüşü sürecinde Suriye’nin yanı sıra başta Birleşmiş Milletler (IOM, WHO, FAO, WFP, UNICEF, UNHCR ihtisas kuruluşları) ile NATO ve G20 ile işbirliği yapılabilir.
''Onurlu geri dönüş'' için kararlı ve samimiysek Suriye ile diplomatik görüşmeler süreci zamanlıca başlatılmalıdır.
Aksi halde ülke nüfusunun yüzde onuna ulaşan sığınmacı toplulukların bilinmeyenlerle dolu sistem dışı siyasi, sosyal ve ekonomik faaliyetleri giderek patlamaya hazır potansiyel sorunlar kaynağı olmaya devam edecektir.
