Dünyamızın yeniden iki kutupluluk ve soğuk savaş havasına meylettiği şu günlerde Bağlantısızlık Hareketinin yeniden canlanması sürpriz olmayacaktır.
Tek küresel hegemonun keyfi tasarruflarından müzdarip olan ülkeler çok kutuplu yeni bir Dünya düzeninin dengelerine göz kırpabilir.
Süperlerin şimdiden hissedilen baskıları karşısında tarafsızlığı seçecek ülkelerin çareyi yine Bağlantısızlık dayanışmasında bulması mümkündür.
BANDUNG KONFERANSI
Malumlarıdır, Bağlantısızlar Hareketi, NATO ve Varşova Paktı arasında sıkışan, tek başlarına bloklara karşı koyma gücü olmayan ülkelerin dayanışması idi.
Komünist Doğu ile Kapitalist Batı blokları arasında kalan irili ufaklı çok sayıda ülke hegemonların uydusu olmamak için kutuplara eşit mesafede durmuş ve süperlerin baskılarına tek tek karşı koyamayacaklarını anlayarak 1950’lerden itibaren Bağlantısızlar gruplaşmanın ilk filizlerini oluşturmuştu.
Kavram Hintli lider Nehru’ya aittir. Dönemin önde gelen siyasi liderlerinden Tito, Nasır, Nehru, Sukarno ve Nkrumah’ın ortak ev sahipliğinde 1955 yılında Bandung yapılan ilk Bağlantısızlar konferansına kutuplaşmalara dâhil olmak istemeyen çizgideki ülkeler davet edilmiştir.
Konferansın ana teması barış içinde bir arada yaşamak, sömürgecilik ve emperyalizme karşı tam bağımsızlık, uluslararası sorunlara barışçıl çözümler bulunması, uydu devlet olmama ve yabancı askeri üsleri kabul etmemek olarak formüle edilmişti.
Asıl kurumsallaşma 1961 yılında Yugoslav Lider Tito önderliğinde Belgrad’da yapılan konferansla sağlanarak, ağırlıklı olarak Afrika ve Asya’dan 100’den fazla ülkenin üyeliği ile gerçekleşmişti.
Ortak duygular bağımsızlık, egemenlik ve toprak bütünlüğü temelinde sömürgecilik, yayılmacılık, ırkçılık, işgal ve dış müdahalelere karşı koymak idi.
Bağlantısızlara bağlı 120 üye ve 20 gözlemci ülke dünya nüfusunun yarıdan fazlasını, BM üyelerinin üçte ikisini oluşturmuştur.
Öyle ki Soğuk Savaş dönemi nükleer silahlanma yarışındaki NATO ve Varşova Paktına ilaveten üçüncü blok olarak tanımlandığı olmuştur.
Her iki kutup da bağlantısızları kendi saflarına çekmek için büyük çaba harcayıp bu yönde şantaj ve tehdit dâhil birçok ayak oyununa başvuruyordu.
Tarafsızlık iddiasındaki devletler, süperlere boyun eğmemenin bedelini maalesef ‘’geri kalmış’’ ya da gelişmekte olan anlamında ‘’üçüncü dünya ülkeleri’’ şeklinde damgalanarak ödemiştir.
Hareket, iki kutuplu dünyanın değişmeye başladığı, bazı ülkelerin bloklara yanaştığı ve Tito’nun hayatını kaybettiği 1980’lerde eski heyecanını ve etkisini yitirmeye başlar.
Sembolik siyasi bir yapılanmaya dönüşen Bağlantısızların son 30 yıldaki varlığı, tek kutuplu hegemon ve onun müttefiklerinin aşırı taleplerine karşı koymakla sınırlı kalmıştır.
YENİDEN BLOKLAŞMA
2020’lerin bloklaşma eğilimi karşısında 1950’lerdeki bağlantısızlar fikrinin yeniden filizlenmesi ihtimal dâhilindedir. Soğuk savaş kutuplarının uçlarında yer almak istemeyen çok sayıda ülke bir dayanışma çatısı altında toplanmayı tercih edecektir.
Özellikle ‘’Büyük Ortadoğu Projesi’’ hezimetinden sonra ibrenin ‘’Genişletilmiş Karadeniz’’ projesine çevrildiği şu günlerde, ısmarlama bir ABD–Çin soğuk savaş özlemi ile Kazakistan ve Ukrayna gelişmelerinin dünyayı yeniden iki kutupluluğa sürüklediği bir gerçektir.
Türkiye Bağlantısızlar Hareketi ile talihsiz bir başlangıçla ters düşmüştür. Tarafsızlık temelinde dayanışma ve kurumsallaşma arayışı içinde olan ülkeler üzerinde soğuk duş etkisi yaratan aşırı Batılı çağrımız nedeniyle Hareketle yarım asır kadar yıldızımız barışmamıştır.
Türkiye Bağlantısızlar ilişkilerine dair görüşlerimiz ayrıca paylaşılacaktır.
