İlk sayısı kurtuluş savaşı başlarken 1918 yılında yayınlanan Yeni Adana gazetesi, kurucusu Ahmet Remzi Yüreğir’den sonra da yayın hayatını el değiştirmeden kesintisiz sürdürmekte olup önümüzdeki haftalarda 103.cü yaşına girecektir.
Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyetin ilk yıllarının olağanüstü zor koşullarında basının gücünü gösteren Yeni Adana, Türkiye’nin en eski yerel gazetesi olup Çukurova direnişinin sembolüdür.
MUSTAFA KEMAL
Mondros Mütarekesi sonrasında Anadolu dört koldan işgal edilmeye başlamıştır. Mustafa Kemal, Suriye bozgunundan sonra karargâhını Adana’ya taşır.
Yıldırım Orduları Komutanı, işgallere karşı ulusal direniş ve kurtuluş mücadelesinin ilk filizlerini Adana’da düzenlediği heyecan dolu gece toplantılarında oluşturur.
Adana toplantılarının müdavimlerinden birisi de genç öğretmen Ahmet Remzi Yüreğir ve fikir arkadaşlarıdır.
***
Emperyalist işgallere tepki vermeye hazırlanan Mustafa Kemal, işi büyütmesin diye Padişah tarafından alelacele İstanbul’a çağrılır.
Haydar Paşa Garında Adana treninden indiğinde, gördüğü manzara Çanakkale’de arkalarına bakamadan giden müttefiklerin ortak donanmasıdır. İstanbul’u işgale hazırlanan 55 parçalık donanma gözdağı vererek, Boğaza doğru seyreder ve Dolmabahçe önlerinde toplarının ağzını saraya çevirerek, yarım ay konumunda demir atar.
Haydarpaşa Garında saatler süren bekleyişten sonra Boğaz trafiği açıldığında, Kartal isimli istimbotla karşıya geçen Kemal, ümitsiz sessizliği ünlü ‘’geldikleri gibi giderler’’ sözleriyle bozar.
***
Mustafa Kemal Adana’da düşünmeye başladığı direniş fikrini İstanbul günlerinde geliştirir.
Bandırma Vapuru ile İstanbul’dan ayrılıp, 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun iskelesinde karaya ayak basar. Anadolu’nun işgallerden kurtarılarak, yeni bağımsız devletin kuruluşuna kadar dört yıl sürecek büyük direnişi adım adım hayata geçirir.
DİRENİŞ VE YENİ ADANA
Çukurova’da Fransız işgaline karşı ilk direniş, Mustafa Kemalli Adana toplantılarının gediklileri Öğretmen Ahmet Remzi Yüreğir ve Subay Avni Doğan beylerin, ilk sayısı işgalden beş gün sonra 25 Aralık 1918 tarihinde yayınlanan ‘Adana’ gazetesi ile başlar.
Üçüncü sayısında işgalci Fransız kuvvetlerinin tepkisini çeken gazete kapatılsa da aynı hafta bu defa ‘Yeni Adana’ adıyla basılmaya devam eder. Avni Beyin, direnişi çağrıştıran ‘eşeğin kuyruğu hala elimizdedir’ başlıklı yazısına öfkelenen işgalciler matbaayı basıp, gazeteyi kapatarak Avni beyi tutuklar, Ahmet Remzi ve arkadaşları hakkında idam kararı çıkarır.
İşgal karşıtı çizgisinden vazgeçmeyen Yeni Adana, Yüreğir ailesi tarafından Toroslarda, Pozantı’da terkedilmiş bir tren vagonunda zor şartlarda basılıp, el altından Çukurova’ya dağıtılarak Kuvayı Milliye ruhunu canlı tutar.
ŞU ÇILGIN TÜRKLER
Emperyalizme karşı kazanılan ilk kurtuluş savaşını destanlaştıran, yakın zamanda kaybettiğimiz tarih yazarı Turgut Özakman ‘Şu Çılgın Türkler’ kitabında, kurtuluş savaşının öncü gazetelerinden Yeni Adana’nın gözü pek yayın macerasına da yer verir:
‘’Mutlu haberi alan Yeni Adana gazetesinin başdizgicisi Hamdi Gönen günün (Sakarya Zaferi) manşetini ağlaya ağlaya eliyle dizdi: ‘’ORDUMUZ KATİ ZAFERİ KAZANDI’’
Fransız işgali altındaki Adana’da iki işbirlikçi gazete vardı: Adana Postası ve Ferda.
Bu iki gazetede Fanizade Mesut’un, Müftü Zihni Efendi’nin ve Hafız Mehmet’in Milli Mücadele aleyhinde, Fransız mandası lehindeki yazıları ve açıklamaları yayımlanmaktaydı.
Milli Mücadeleyi destekleyen Yeni Adana Gazetesi, Adana’dan iki saat uzakta, Pozantı’da, kör hatta bulunan bir vagonda yazılıyor, diziliyor, elle çevrilen makineyle basılıp, işgalcilerden gizli Adana’ya yollanıyor, el altından dağıtılıyordu.
Yeni Adanacılar zaferi bildiren gazeteyi bugün kırmızı mürekkeple ve binlerce bastılar. Gazete işgalci Fransızlara ve Ermeni kopuklara rağmen Adana’da açıkta satıldı ve kapışıldı.
Hainleri bir ürperti aldı’’
***
‘’Çukurova’yı geri almanın son aşamasına gelinmişti.
Orduyu temsilen bir Türk birliğinin şehre girdiği 5 Ocak 1922 günü, Adana’da yer yerinden oynadı. Yüzlerce kurban kesildi. İki yüz kişinin taşıdığı 105 metre boyundaki dev Türk bayrağı bando eşliğinde bütün şehirde dolaştırıldı. Sevinç kaç-göç âdetini ezip geçmişti; kadın erkek bütün Adanalılar sokaklarda oynuyorlardı.
Her günü acılarla dolu işgal dönemi sona ermişti.
Yeni Adana Gazetesi bugün yine kıpkırmızı mürekkeple basıldı: ‘’Bugün Adana’nın milli bayramıdır. Bu uğurda şehit olan kahramanlarımızın ruhuna binlerce fatiha, sağ kalanlara binlerce minnet ve şükran’’
DÜNYA BASIN BAŞARI ÖDÜLÜ
İstiklal Savaşı ve Cumhuriyetin kuruluşunun tanığı Yeni Adana Gazetesi, meşakkat dolu ve mücadeleci yayın hayatı ile dünya basın tarihinde de önemli bir yere sahiptir.
1965 yılında ‘Dünya Basın Başarı Ödülü’ ve 1996 yılında Türkiye Gazeteciler Cemiyetinin "Türkiye Basın Özgürlüğü Ödülü" ile taltif edildi.
***
103 yıl önce Fransız işgali altında başlayan yayın hayatını halen başarıyla sürdürmekte olan Cumhuriyetin gazetesi Yeni Adana’nın, Cumhuriyetimizin yüzüncü yıl anma ve kutlamaları kapsamında taçlandırılması ulusal ödevimizdir.
