Geçici Sudan Hükümetinin, 3 Ekim’de Juba’da ayrılıkçı muhalif guruplarla bir barış anlaşması imzaladığı müjdelendi.
‘’Juba Barış Anlaşması’’na, 2018 yılında Sudan’ın himayesinde kendi muhalifleri ile Hartum’da Barış anlaşması imzalayan Güney Sudan ev sahipliği yapmıştır.
BM, Afrika Birliği, İGAD ve AB gözetiminde imzalanan Anlaşmanın birkaç silahlı ayrılıkçı gurup dışındaki muhalifleri bir araya getirdiği anlaşılmaktadır.
AYRILIK
Güney Sudan, yıllarca süren kanlı bir iç savaş sonrasında 2011 yılında Sudan’dan ayrılmıştı.
Bir dönem Mehmet Emin Paşa yönetiminde Osmanlının Ekvatorya Eyaleti olan Güney Sudan coğrafyası, İngilizlerin Sudan’dan çekilirken verdiği özerklik taahhüdünü öne sürerek, 60 yıl süren özgürlük mücadelesini başlatmış, 2005 yılında özerklik statüsü kazanmış, 2011’de de referandumla bağımsızlığını ilan etmişti.
Bu ayrılığı körükleyip radikalleştiren en bariz neden, El Beşir’in Hristiyan ve kabile inançları yoğun Güneylileri şeriat baskısına tabi tutarak ikinci sınıf vatandaş muamelesi yapmasıdır.
Güney Sudan, Vatikan, ABD, İsrail ve AB desteğinde Kuzeyden kopmuş, Hartum bu ayrılığı, Hristiyan aktörlerin yapay bir Hristiyan devlet yaratma gayretine bağlamıştı.
30 yıllık dikta rejimi ile ülkesinin düzenini alt üst eden, soykırımla suçlanan, şeriat dayatmasıyla vatanını bölen El Beşir halen Uluslararası Ceza Mahkemesinde yargılanmayı beklemekte olup Sudan ve Güney Sudan coğrafyalarında sevilmeyen, korkulan bir diktatördü
ŞERİAT DAYATMASI
Güney Sudanlılar, Sudan’dan kopmalarını El Beşir’in kendilerini Araplaştırmak isteyen, dine ve sosyal yaşantılarına, hayat tarzlarına katı yasak ve cezalar getiren Müslüman Kardeşler şeriat uygulamalarına bağlamaktadır.
Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit, 2018 yılında başkent Juba’da benim de hazır bulunduğum bir resmi görüşmede, bölünmenin, El Beşir yönetiminin ‘’seküler’’ olmayan katı şeriat anlayış ve uygulamalarından kaynaklandığına işaret etmiştir.
Demokratik haklara sahip, eşit vatandaşlık temelinde ‘’laik’’ bir düzenin güvence altına alınması halinde, Sudan’la yeniden aynı devleti oluşturmakta bir beis görmeyeceklerini dile getirmiştir.
***
Ahiren imzalanan Juba Barış Anlaşması ile Sudan’de ve Güney Sudan’da iç barış ve uzlaşı yolunda önemli mesafeler kat edildiği görülmektedir.
Her iki Sudan’da ulusal diyalog ve kalıcı barışın tesisi ancak söz konusu barış anlaşmalara henüz imza atmayan diğer ayrılıkçı unsurların da ikna edilmesi ile mümkün olabilecektir.
Bu aşamada Hartum ve Juba Barış Anlaşmalarının tekemmülü ve hayata geçirilmesi ancak her iki Sudan’ın ortaya çıkan yeni anlayış çerçevesinde yekdiğerinin silahlı ayrılıkçı muhaliflerine müzahir davranmaya son vermesiyle mümkün olabilecektir.
YENİDEN BİRLEŞME
Sudan ve Güney Sudan arasında karşılıklı güven tazelenmesi her iki taraf için de elzem olan ekonomik işbirliği ve istikrar yollarını açabilecektir.
Ülkeyi ikiye bölen 30 yıllık şeriat uygulamalarından sonra, Sudan’ın geçtiğimiz haftalarda ilan ettiği, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasını öngören laiklik bildirgesi, Güney Sudan’da ve uluslararası toplumda olumlu yankı bulmuştur.
Müjde gibi gelen laik düzen uygulaması ve Juba Barış Anlaşması ile tamamlanmaya çalışılan bölgesel istikrar arayışı, henüz erken bir niyet olsa da Kuzey ve Güney halklarının yeniden birlikteliğine yeşil ışık yakan zihni adımlara zemin oluşturabilir.
Juba’dan Salva Kiir Mayardit’in işaret ettiği üzere, Hartum’un demokratik eşitlik ve laik değerlere hayatiyet kazandıracak bir süreci başarması bölge güvenliği ve istikrarı için de kaçınılmaz olacaktır.
Yeni anlayış, ayrılığın kötü izlerini halen silememiş olan Sudanlara yeniden birleşme yolunu açmaya yetmese de Çekoslovak tipi bölünme dediğimiz, yüzlerce yıl aynı kaderi ve coğrafyayı paylaşan Çek ve Slovak uluslarının deneyimlediği kadim dostluğa dönüşü mümkün kılabilir.
