CUMHURİYET’İN YARIM KALMIŞ EĞİTİM DEVRİMİNİN SONUÇLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
1923’te sadece 20 öğretmen okulunun olması öğrenci ile okul sayısının artması üzerine Maarif Vekâleti tarafından, çavuşlardan, eğitmenlerden, üniversite ve lise ara sınıflarından ayrılanlardan ve çeşitli meslek grubundan olan kişilere, düzenlenen sınav ve kurslar ile öğretmenlik hakkı verilmiştir. Bu yeni öğretmenler sadece okulda ders vermekle kalmayacak, halkı cehaletten kurtarıp iş ve meslek öğretecek, konferanslar, oyunlar, kurslar, müsamereler ve kurslar düzenleyecekti.
Böylece okullaşmadaki artış ve eğitimdeki yeni planlama, öğretmenlerin nitelik ve nicelik durumundaki iyileştirme ile devam ettirilmek istenmiştir. Ancak 1923-1924 ders yılından 1936-1937 ders yılına kadar geçen süre içinde öğretmen okullarının ve burada görev yapan öğretmenlerin sayısında önemli bir düşüş yaşanmıştır. Okul ve öğretmen sayısındaki düşmeye rağmen bu okulların öğrenci sayıları 1923-1924 ders yılında 2.528 iken 1936-1937 ders yılında 2.949’a yükselmiştir. Bu durum öğretmen istihdamı sağlayacak yeni eğitim politikaların düşünülmesine yol açmıştır. Köy Öğretmen Okulları ve Köy Enstitüleri bu duruma özel bir uygulama olmuştur.
1923-1924’ten 1937-1938 ders yılına kadar geçen sürede üniversite ve yüksekokul ile buraların öğretmen ve öğrenci sayılarında önemli artış olmuştur. Nitekim Cumhuriyet’in ilanında 9 olan bu okulların sayısı 1938’e gelindiğinde 17’ye çıkmıştır. Atatürk’ün üniversitelere ve üniversitelerin öğretim kadrosunun iyileştirilmesine yönelik çalışmaları kendisini göstermiştir. Böylece 1938’e gelindiğinde üniversite ve yüksekokul sayısındaki %89’luk artışı, %172 oranında öğretmen ve %228 oranında öğrenci artışı izlemiştir.
Cumhuriyet’in ilk yıllarında Türkiye’deki okullaşma sorunundan başka eğitimin finansmanı da önemli bir sorun olmuştur. Öyle ki savaş yıllarında eğitime tahsis edilen para, genel bütçenin sadece %6’sı kadardır. Bu yıllarda yeni okullar açılamadığı gibi ekonomik ve sosyal vaziyet dolayısıyla mevcut okullar da kapatılmak zorunda kalınmıştır. 1923 yılında 3.033.003 lira, 1930 yılında 9.710.297 lira olan maarif bütçesi 1938 yılına gelindiğinde 16.474.085 lira olmuştur. Tablo 9’da görüldüğü gibi, 1927-1928 ders yılında maarif için yapılan harcama ise toplam 20.298.302 lira iken bu miktar 1936-1937 senesinde % 22 oranında bir artış ile 24.819.165 liraya çıkmıştır.
