CUMHURİYET’İN YARIM KALMIŞ EĞİTİM DEVRİMİNİN SONUÇLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Açılan ve ilerde açılacak olan yeni öğretim kurumlarının öğretim elamanı gereksinimini karşılamak üzere 1927-1938 yılları arasında yabancı ülkelere yıllara göre gönderilen öğrenci sayıları şöyledir:1924’te çıkarılan bir yasa gereğince ilk olarak 1927-1928 eğitim- öğretim yılında sekiz değişik ülkeye toplam 42 öğrenci gönderilmiştir. Yurt dışına gidecek öğrencilere Atatürk çektiği telgrafta şöyle der: ’’Sizi birer kıvılcım olarak gönderiyorum. Alevler olarak geri dönmelisiniz.’’ Bu sayı yıllar geçtikçe artmıştır. 1929-1930 eğitim-öğretim yılında, yabancı ülkelere gönderilen öğrenci sayısı 288’e ulaşmıştır.1937-1938 eğitim-öğretim yılına gelindiğinde bu sayı 204’tür. Bu öğrencilerin Almanya(97), Fransa(21), Belçika(15), Amerika(15), İsviçre(13), Avusturya(14) olmak üzere diğerleri İtalya, İngiltere, Macaristan ve Rusya’ya gönderilmişlerdir. Burada Türk öğrencilerin % 86.77’nin gönderildiği ülkelerin başında Almanya, Fransa, Belçika ve Amerika gelmektedir.
8. Yükseköğretimde yapılan reformlar kapsamında 1924’de Yüksek Muallim Mektebi yeniden yapılandırılır. 1925’te Ankara Hukuk Mektebi açılır. 1930’da Yüksek Ziraat Okulu’nun ve 1933’de Osmanlı döneminde adı Darülfünun olan İstanbul Üniversitesi’nin açılışı takip etmiştir. 1934’te Ankara Milli Musiki ve Temsil Akademisi açılırken, 1935’te İstanbul’ da bulunan Mülkiye Mektebi’nin adı Siyasal Bilgiler Okulları’na çevrilerek Ankara’ya taşınmıştır. Ve böylece ilk defa Ankara Üniversitesi’nin temeli atılmış oluyordu. Atatürk’ün öncülüğünde 1933’ten itibaren yapılan üniversite reformu 9 Ocak 1936’da Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi’nin açılışı ile devam etmiştir. Bunlara, hazırlıkları Atatürk tarafından başlatılan, ancak kuruluşu II. Dünya Savaşı nedeni ile 1940’ların başına kalan tıp ve fen fakültelerini eklemek gerekir.
9. Üniversite reformu sayesinde yabancı uzman ve öğretim üyelerinin çeşitli fakültelerde ders vermeleri sağlanır. Ayrıca eğitim ve kültür reformunu tamamlayacak şekilde John Dewey, Künhe, Omer Buysa, Albert Malche, Berge Parker gibi uzmanların ve Amerikan Heyetleri’ nin görüşlerine başvurulduğunu görüyoruz. Albert Malche’ın 1932 yılında hazırladığı rapor doğrultusunda üniversite reformu yapılır. John Dewey ’in raporu eğitim alanında yapılan reformlarda etkili olur. 1925’te Alman Ticaret ve Sanayi Danışmanı olan Prof. Künhe ve Belçika meslek öğretimi genel müdürü olan Ömer Buse’nin raporları yönetim, program, öğretmen yetiştirme, denetim ve yükseköğretim reformu gibi konuları kapsamakta ve yol gösterici olmuştur.
Atatürk döneminde kültür alanında gerçekleştirilen çalışmalardan biri de Halkevleri olmuştur. 19 Şubat 1932’de ilk Halkevleri açılmıştır. Halkın eğitim ve kültür işleriyle ilgilenen bu kurum çalışmalarını dokuz kolda yürütmüştür. Bunlar: Dil, Edebiyat,-Tarih, Temsil, Güzel Sanatlar, Spor, Sosyal Yardım, Halk Dershaneleri ve Kursları, Kütüphane ve Yayın, Müzecilik ve Sergileme, Köycülük’ tür. Özellikle öğretmenlerin görev aldığı bu kültür kurumlarında çeşitli birimler oluşturulmuştur. Kurumun köylerdeki devamı olarak Halk Odaları kurulmuştur.
Atatürk döneminde eğitimdeki niteliksel ve niceliksel gelişmeler, Cumhuriyet öncesi dönemle karşılaştırılamayacak düzeyde gerçekleşmiştir. 15 yıllık dönemde eğitim alanında önemli adımlar atılmıştır. Bunu daha iyi görmek için Atatürk döneminde ilk, orta, lise, öğretmen okulu, teknik ve meslek okulları ve yükseköğretimdeki niceliksel gelişmeler aşağıdaki tablolarda verilmiştir.
