Tiran’da bir salonunda yan yana asılı iki portre, tarihi yüzyıl geriye ışınlarken bize de çok şey hatırlatıyordu.
İsmail Kemal ve Mustafa Kemal.
Mekân, Türkiye-Arnavutluk Sanayi ve Ticaret Odasının Başkent Tiran’daki toplantı salonu. Arnavut ve Türk iş insanları Arnavutluk ve Türkiye Cumhuriyetinin kurucu liderlerinin himayesinde görüşmede.
BALKAN SAVAŞLARI
Bir Balkan devleti olarak serpilip gelişmiş olan Osmanlı, beş yüzyıla yakın beraberlikten sonra geçen yüzyılın başlarında bölgeden çekilmeye başlar.
Balkan coğrafyası Avusturya-Macaristan ve Rus İmparatorluklarının da özendirmesiyle bağımsızlık ve istiklal direnişiyle ulus devlet hareketliliği içindedir.
İstanbul hayal kırıklığı içinde tam bir kaos yaşamaktadır, Balkan eyaletlerinin emperyalist paylaşımına direnen uluslara destek gönderememektedir.
Arnavut toprakları Yunanistan ve Sırbistan tarafından dört bir yandan sarılarak paylaşılmak üzeredir.
Arnavut milliyetçileri işgal ve paylaşıma karşı ülke çapında direniş hareketini başlatır.
ARNAVUTLUK DEVLETİ
Avlonyalı İsmail Kemal Bey, ağır işgal tehdidi altındaki topraklarda istiklali sağlamak üzere fikirdaş arkadaşları ile birlikte 28 Kasım 1912’de Arnavutluk’un bağımsızlığını ilan eder.
İstanbul’a çekilen ilk resmi telgraflarında, bağımsızlık ilanının zaruret arz ettiği vurgulanarak, Müslüman bir devlet olarak Halifeye bağlı kalarak, fermanlara uyacakları kaydedilir.
Modern Arnavutluk devletinin kurucu babası, bağımsızlık bildirgesinin başyazarı İsmail Kemal 1912'den 1914'e kadar Arnavutluk'un ilk başbakanı ve dışişleri bakanıdır.
Ancak Devletinin Bağımsızlığını teyit eden Londra Konferansının Arnavutluk yönetiminin başına Alman Prensi Wilhelm’in getirilmesi dayatması üzerine, 1914’de görevini bırakarak, Mustafa Kemal’in Samsun’a çıktığı 1919 yılında İtalya’da vefatına kadar Avrupa ülkelerinde sürgün hayatı yaşar.
İsmail Kemal, bir zamanlar tebaası olduğu imparatorluğun dağılışını yaşamış ancak bu enkaz üzerine kurulan Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunu görememişti.
İSMAİL KEMAL BEY
Arnavut milliyetçisi İsmail Kemal Bey, Mustafa Kemal gibi Osmanlı Meclisi Mebusanı üyesidir. Berat Milletvekilidir.
Balkan savaşı başladığı sıralarda Arnavutluk gelişmelerini izlemektedir, ‘’devlet kurma’’ fikri ile zor koşullarda İstanbul’dan bir gemi ile gizlice ayrılır. Avrupa başkentlerinde bağımsızlık hazırlığı bağlamında meşakkatli diplomatik temas ve badirelerden sonra Avlonya’ya (şimdiki Vlora) ulaşır ve Arnavutluk’un bağımsızlık bildirgesini ilan eder.
İsmail Kemal İstanbul’dan ayrıldıktan hemen sonra gıyabında idam kararı ilan edilir ve tüm malvarlığına el konulur.
TÜRKİYE CUMHURİYETİ
Arnavutluk’un ulus devlet olarak bağımsızlığının ilanı ile Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşu arasında tarihi benzerlikler mevcuttur.
Her iki ulus da işgalcilere karşı yurt saydıkları topraklarda milli birlik ve bağımsızlığı önceleyerek ülke bütünlüğünün temel alındığı devletler kurmuştur.
Mustafa Kemal, İmparatorluğun dağılmaya başladığı, Anadolu'nun dört bir yandan yedi düvelin işgaline uğradığı günlerde, İsmail Kemal’den yedi yıl sonra, kafasında özgürlük ve devlet kurma fikirleriyle İstanbul’dan Bandırma Vapuru ile Anadolu’ya geçmiş ve 19 Mayıs 1919’da Samsun’dan başlattığı milli direnişi 29 Ekim 1923’de Türkiye Cumhuriyetinin ilanı ile taçlandırmıştı.
Arnavutluk, Türkiye Cumhuriyetinden 11 yıl önce kurulmuştu. Yüzüncü yaşını bundan tam 10 yıl önce 2012’de kutlamıştı.
Tiran’daki salonun duvarlarında asılı iki tarihi portre, yüzyıl önce aynı Mecliste görev yapıp bağımsız devletler kuran, aynı kaderi paylaşmış iki milli liderin zaferlerini hatırlattı.
Arnavutluk’un bağımsızlığını ilan eden İsmail Kemal ve Türkiye Cumhuriyetini kuran Mustafa Kemal muhtemelen baş başa, meşakkatli milli mücadele yıllarının, ayrılıkların hüzün dolu sohbetini yapmaktaydı..
NOT: Bu yazı Yeni Adana'da daha önce yayınlanmış olan makalenin güncellenmiş halidir.Makalenin Arnavutçası da 28 Kasım Arnavutluk'un 110. kuruluş yıldönümü vesilesiyle bu hafta Arnavutluk'da Telegraf gazetesinde yayınlanmış bulunuyor )
https://telegraf.al/opinion/hasan-sevilir-asan-dy-qemale-ismail-qemali-dhe-mustafa-qemali/
