Nurullah Ataç'ın 17 Şubat 1948'de yazdığı "Bir Ozan" başlıklı yazısını okuyorum. Yazı Attilâ İlhan'la ilgili...
"İlk 1946'da duydum Attilâ İlhan'ın adını" diye başlıyordu Nurullah Ataç. Arada da, çok titizlendiği "dilin öz Türkçe" olması konusunda kendisine yöneltilen eleştiri oklarını anmadan geçemiyordu.
"Günce" adıyla yayımlanan yazılarını okuyanlar bilirler ki, sık sık düşüncelerini savunur; takıldığı yanlış kullanılan sözcükleri, cümleleri anımsadığında şaşırdığını anlatır uzun uzun...
"Dil işi, kullandıkları sözlerin ne demek olduğunu bilmek isteyenlerin işidir, Türk aydınlarının çoğunda ise bu dilek yok, o yüzden dil işi çözümlenemiyor." diye yargılara varır.
Asıl, Attilâ İlhan'ın da yarışmacı olarak katıldığı, Cumhuriyet Halk Partisi şairler yarışmasındaki seçiciler kurulunda yaşananları anlatmak istiyorum. O kurulda Ataç da olunca, çok eleştiren ve eleştirilen bu renkli yazarımızı anmadan geçemedim.
"Behçet Kemal Çağlar okuyor, biz dinliyorduk. Attilâ İlhan'ın 'Cebbar oğlu Mehemmed' adlı koçaklaması okunurken çoğumuz bir doğrulduk:
Rivâyet şöyledir kim
Dumanlı bir yaz akşamı
Şu mor dağlar efendim
Destur demiş de yürümüş
Silkinip kalkmış ayağa
Tanımıyorduk kendisini. Ancak kim olursa olsun, kaç yaşında olursa olsun, bu Attilâ İlhan'ın, güzel deme nedir kavramış bir kişi olduğu belliydi. Sekiz yargımandık, yanılmıyorsam altımız, ikinci öden (ödül) için oyumuzu verdik." diye yazar Ataç.
Bu yarışmanın ikincisi olduğunda İlhan, henüz yirmi yaşındadır; birdenbire üne erer. Fazıl Hüsnü Dağlarca, Cahit Sıtkı gibi tanınmış ustaların da katıldığı bir yarışmada ödül almak kolay değildir. Yer yerinden oynar.
Yazısında, Nurullah Ataç dahi hayranlığını açıklamaktan kendini alamaz: "büyük koçaklamalar (destanlar) yazmaya özeneceğini sanıyorum. Onda, öyle işlere girişeceğini, girişince de başaracağını umduran bir güç seziliyor, erkekçe bir ses duyuluyor. Yeni ozanlarımızın en iyilerinden biri diye sayabiliriz."
Şiir şu dizelerle biter:
"hemen mevzie sokuldu mehemmed
yanı başında durdu ve gerisinde süleyman
çeteler yer tutup pusu kurdular
kanlı geçit boyuna
düşman yanaşırken kaman köyüne
bekletmeden yaylım ateşi açıldı
mermi kurşun yağmur gibi saçıldı
ilk seferde on beş kişi vurdular
ve bir hayli düşman kırdılar
yamaçlarda koptu kızılca kıyamet
cesaretlerine söz yoktu ama
neyleyip nitsinler düşman daha çoktu
düştü birer birer bütün yiğitler
gürültüler boğazda sustu nihayet
demek diz üstü düşmüş mehemmed
kirvesi durdu’nun yanı başına
kanlar akar yarasından
al ala olmuş çevresinden
köpük köpük gözlerini doldurur
bir başına mehemmed yedi düşman öldürür
mavzerinin namlusu hâlâ sıcak
tutulmaz
ölümün derdi büyük yiğenim
çare bulunmaz
aynı akşam doğurmuş karısı döne
mavi gözlü bir çocuk sarışın
bir avuç toprak sarmışlar altına
ve kemal koymuşlar adını"
Nasıl oluyorsa oluyor, sık sık çağrışımların seline kapılıp, oradan oraya sıçrarken bir anda yoğun bir duygusallık ortamına giriyor ve Attilâ İlhan'ın aşk şiirlerinin içinde buluyorum kendimi.
Bu defa pek de haksız sayamam kendimi, oradan oraya sıçradığım için...
Cebbar oğlu Mehemmed'in karısı Döne'den, Balerin Döne'ye geçmek o kadar da şaşılacak bir durum değil benim için!..
Balerin Döne “ben bir şair ardınca kol gezilen
sen kuğu misali bir balerin”
Attilâ İlhan’ın, duygusal yakınlık kurduğu genç kızların bir kısmının kimliği bellidir. Şair röportajlarında ve şiirlerinde onlarla ilgili doğrudan bilgiler verir. Bir de kimliği belirsiz olan genç kızlar vardır. Bunlardan biri olan Balerin Döne, şairin ilk kitabı olan Duvar’ın belli bölümlerinde seslendiği sevgilisidir.
Duvar’ın, Meraklısı İçin Notlar bölümünde ve şairin birkaç röportajında anlattıklarından yola çıkarak, Döne’nin şairin ona seslenmek için kullandığı bir ad olduğunu ve bu genç kızın, İlhan’ı hayatının çok erken bir döneminde derinden etkilediğini görmekteyiz.
Döne’yle ilgili kısıtlı bilgilerden biri:
“Şafak Vakti Dünya diye savaşı anlatan bir destan yazıyorum, kahramanları bir şairle bir balerin; şair benim, peki balerin kim? O yıllarda ülkemizde doğru dürüst bir bale mi var? Edebiyat Fakültesi’nde okuyor, lisenin birinde ders veriyor, ecnebi bir madamdan bale öğreniyordu; 'bakışları kırlangıçlar gibi dağılan' neşesi gizlice mahzun, genç bir kızdı ki beni adamakıllı etkilemişti. Salıpazarı’ndaki eski deniz kahvelerinde saatlerce oturur, birbirimizin gözlerinde kaybolurduk; eli elime değmemiştir; ama inanılmaz aşk şiirleri yazdım onun için: Duvar’daki 'Harp Kaldırımında Aşk' bölümünün bütün şiirlerini!"
Döne için yazılmış olan ilk şiir:
I.garipseme
“odam alacakaranlık penceremde ay ışığı
seninle birlikte Çinlileri düşünürüm
sokak lambaları durup dururken yanar”
İlhan’ın sevgilisiyle sıradan bir hayat isteğini dile getiren şiiri: 4.révolution
“sarmaşıklı bir ev güneşli tertemiz camları
yine chopin’den révolution’u çalar komşumuz
sen işinden ben işimden dönünce akşamları
soframız hazır taze ekmek limon çiçekleri
billur bardakta şeker gibi tatlı suyumuz
sonra ben sana nazım’dan şiirler okurken
üşüşür penceremize gece kelebekleri
artık dalar gönlümüzce büyük şeyler düşünürüz
neler düşünürüz sevgilim neler düşünürüz
saat kulesi gecenin on birini vurur
varıp deliksiz uyuruz uyuruz sabahleyin
bıraktığımız yerden hayata başlamak için
7.adımla nasıl berabersem
“hacet yok hatırlatmasına seni hatıraların
bir dakika bile çıkmıyorsun aklımdan
koşar gibi yürüyüşün
karanlıkta bir ışık gibi aydınlık gülüşün
adımla nasıl berabersem öylece beraberiz
seninle her saat seninle her dakika seninle her saniye
gönlümüz mutluluğa inanmış olmanın gururuyla rahat”
8.muhalif rüzgâr
“bugün pazartesi
senin galiba beş dersin olacak
yine salondaki aynada taradın saçlarını
istemediğin bir şeyi yapmış olmanın öfkesi
yine karartmış alnını
belki de yağmur gibi inerken hatıralar
herhangi bir köşe başında
bana rastladın
ben senin hayatına muhalif bir rüzgâr gibi girdim”
Attilâ İlhan'ın güzel şiirleriyle kalın...
HOŞÇA KALIN.
