(DEFTER) Büyükelçi Hasan Sevilir AŞAN


SOĞUK SAVAŞIN FAYDALARI

‘’Soğuk savaş rüzgârları eşliğinde yeni dünya düzeninin şekil almaya başladığı bu günlerin kıymetini bilmeli. Çok kutupluluk da çok seslilik, çok kültürlülük gibi sıcak çatışmaları önleyen bir yaklaşım olabilir’’    


  Soğuk Savaş ve iki kutupluluk sistematiğini yabana atmayalım. Çok kutupluluk da çok seslilik veya çok kültürlülük gibi demokratik bir yaklaşım işaretidir.

     Güçler ayrılığına, kuvvetler dengesine sahip olan ülkeler şanslı. Adaletin işleyeceğinin güvencesini hissetmek toplumlara güven verir, istikrar sağlar. Çoklu güç odakları birbirinin icraatını gözetip dengeleyerek adil yönetimi inşa eder. Bu sistematiğin uluslararası ilişkilerde ve hiyerarşik dünya düzeninde de geçer akçe olması mümkündür.

     Tek hegemonun acımasız dayatmaları o kadar bıktırmış olmalı ki beşeriyet soğuk savaşlı eski iki kutupluluğa rıza gösterir görünmekte.

NATO

     II. Dünya Savaşını takiben ikiye bölünen dünya düzeninde Batı ve Doğu Blokları, etki alanlarını muhafaza edebilmek için birbirlerine karşı gardını almaktaydı.

     Başını ABD’nin çektiği Batı, ekonomik alanda Marshall planı, askeri alanda NATO cepheleşmesini kurarken, SSCB merkezli Doğu COMECON ve Varşova Paktını oluşturdu. ABD, antikomünist ekonomik yardımlar için Marshall Planını uygularken, Ruslar blok içi sanayileşmeyi hızlandırmak için COMECON yardımlaşmasını devreye soktu.

     Batı, askeri bütünleşme için NATO şemsiyesini açarken çok geçmeden Rusya da sosyalistlerin askeri gücünü Varşova Paktında birleştirdi.

     Demir Perdenin yıkılışı ile 40 yıl süren soğuk savaş sona ererken Varşova Paktı ve COMECON kendini lağveder. Dünya, ABD hegemonyası altında tek kutupluluğa evrilir.

     Uluslararası düzene yıllarca gerilimli ayarlar vermeye çalışan NATO ve Varşova Paktı restleşmesi artık sona ermiştir. Ancak NATO tek kutuplu dünyada enerjisini bu defa kendi iç çekişmelerine harcayarak yola devam eder.

TEK KUTUP

     Küresel rakibini ekarte eden ABD coşkulu bir hegemonyaya hazırlansa da sürdürülebilir bir hâkimiyet sağlayamaz. Elini kolunu bağlayan enformasyon ve iletişim teknolojisi ile baş edemez, rehavet ve güç zehirlenmesi içinde Amerikan rüyasını zedeleyen başarısızlıklar yaşar.

     Bugüne gelindiğinde ABD’nin bir zamanlar haritadan silmek için var gücüyle çalıştığı karşı kutba yeniden ihtiyaç duyduğu eski enerjisini parlatıp, dış güçlere karşı üstünlüğünü hissettireceği soğuk savaş arayışı içindedir.

SOĞUK SAVAŞA DOĞRU

     ABD, Rusya’nın Ukrayna istilasıyla kutuplaşma sahnesinde başrole soyunmasından önce Çin üzerinden soğuk savaşı zorlamaktaydı. Ekonomik ve ticari savaşlara ilaveten Beşgöz istihbarat ve AUKUS nükleer paktlarının görevi Çin’i takibe almaktı. Son kez Kazakistan üzerinden Çin’i Batıdan da kuşatmayı denerken Çin’in yumuşak karnı Tayvan ve Uygur kartlarını oyuna sokacak şekilde elde hazır tutmaktaydı.

UKRAYNA

     Rusya, Ukrayna işgali ile uluslararası ilişkileri alt üst eden yeni bir dönemi başlatırken içi daralan ABD’nin de imdadına yetişir.

     Putin, iki kutupluluk sahnesine ilk adımını Kazakistan’dan atar. Batılıların marifeti olduğu söylenen kalkışmaya davet üzerine asker yollayarak işgal girişimini önlerken Çin’le de yakınlaşmıştır. Bu özgüvenle “arka bahçemizde renkli devrimlere izin vermeyeceğiz” uyarısında bulunur. Bu bir anlamda BOP ve Geniş Karadeniz gibi siyasi Batı projeleri için ayağınızı denk alın ültimatomuydu. Bölgesinde hâkimiyetini güçlendirmekte olduğunun işaretini verdikten sonra Donbass bahanesiyle Ukrayna’yı işgale başlar.

     Rusya, eski SSCB coğrafyası özlemi içinde, Vahşi Batının da kışkırtmasıyla rövanşist tasarruflara girişir.

KUTUPLAŞMA

     Ukrayna istilası, sınırları, egemenliği tartışmalı coğrafyalarda sendromlar yarattı. Transdinyester üzerinden Kosova ve Balkanlar, Kafkaslar ve Tayvan öne çıkan tehlikeli sulardır.

     Kutuplaşan taraflar, cephesini sağlamlaştıracak oyuncuları takımına katma şeklinde rekabeti de başlar. Kazanılması gereken en büyük oyuncu Çin’dir. Soğuk Savaşın şiddeti bir anlamda Çin’in oyuna hangi tarafta gireceğine göre şekillenecektir.

     ABD’nin, Kazakistan ve Ukrayna’da Rusya ile yakınlaşan Çin’e Tayvan ve Uygur üzerinden gözdağı vermesi mümkündür. Pelosi’nin kışkırtıcı Tayvan ziyareti bunun işaretidir ve Uygur üzerinden de provokasyon beklenmektedir.

     ABD, Hindistan’ı karşı bloka kaptırmama saikiyle S400 edinmesine ses çıkarmayacağını ima etmiştir.

BAĞLANTISIZLIK

     İki kutuplu düzende bir denge unsurunun da ‘’bağlantısızlar’’ olduğu unutulmamalı.

     Geçmişte Batı veya Doğunun baskılarından bıkan, ulusal çıkarlarını bu odaklara bağlamayan ülkeler iki kutba da mesafeli durup bir anlamda üçüncü kutbu oluşturmuştu. Tarafsızlığı seçen bağlantısızlar hareketi, aynı zamanda iki kutbun sempatisine ve baskılarına maruz kalmıştır.

     Ülkemizin çok kutuplu dünyada, maharetli çok gözlü diplomasi uygulamaları ile stratejik önemini daha avantajlı konuma taşıması mümkündür.

DENGE

      Soğuk Savaş psikolojisi bir anlamda birbirinden çekinen, birbirini dinlemek zorunda olan, tek hegemonun ‘’ben ne dersem o olur’’ dayatmasının işlemediği hassas bir denge halidir.

     Soğuk savaş rüzgârları eşliğinde şekil almaya başlayan çok kutuplu yeni dünya düzeninin, sıcak savaşları da önleyebilecek, çok seslilik, çok kültürlülük gibi kendi demokrasisini yaratan bir yaklaşım olduğu yabana atılmamalıdır.

YAZARLAR

  • Cuma 24.9 ° / 14.2 ° Güneşli
  • Cumartesi 28.3 ° / 15.1 ° Güneşli
  • Pazar 28.3 ° / 15.7 ° Güneşli
  • BIST 100

    9079,97%3,10
  • DOLAR

    32,35% 0,15
  • EURO

    34,93% -0,09
  • GRAM ALTIN

    2322,96% 0,18
  • Ç. ALTIN

    3843,45% 0,00