Cumhuriyetin temellerine yönelik tarikat tehditlerini bertaraf etmek için tekke ve zaviyeler 1925 yılında kapatılmıştır.
Bu yasak laikliğe karşı olmadığı bilinen, Anadolu Türk Müslümanlığı ve kültürünü yaratan Bektaşiliği de etkilemiştir.
Osmanlı coğrafyasından birçok ülke yasaklama karşısında Anadolu Bektaşilerine kapılarını açarak faaliyetlerini serbestçe sürdürebilmeleri için Merkezlerine uygun koşul sağlayabileceklerini bildirmiştir.
En kapsamlı davetler Mısır ve Arnavutluk’tan gelir.
Ülke tercihinde tereddütte düşen Bektaşiler, Mustafa Kemal’e de danıştıktan sonra Bektaşilik geleneğinin kültürlerinin bir parçası olan Arnavutluk’ta karar kılar.
Tiran’daki Tekkenin önde gelen dedelerinin aktardığına göre, Arnavutluk’a taşınma kararı Mustafa Kemal’in önerisidir. El Ezher anlayışının Bektaşiliğe nefes aldırmayacağına dikkat çeken Atatürk Mısır’ın uygun olmayacağını söylemiştir.
ARNAVUTLUK
Anadolu Türk İslam tarikatı olarak da nitelenen Bektaşilik, tekke ve zaviyelerin kapatılmasıyla Türkiye’deki faaliyetlerine son vermek zorunda kalınca merkezini Arnavutluk’a taşıyarak, varlığını Balkanlarda sürdürmeye devam etmiştir.
Dünya Bektaşileri Birliği merkezi Arnavutluk’un başkenti Tiran’dadır.
Bektaşilik Balkanlardaki İslam kültürünün geleneksel bir parçası olup yedi asır önce ilk Osmanlı akınlarıyla Balkan coğrafyasına yayılmıştır.
Birçok tarihçi Balkanlarda serpilip gelişen Osmanlının esasında bir Bektaşi Devleti olarak doğduğunu kabul eder.
Malumlarıdır, beş asırdan fazla süren beraberliklerinde Balkanlarda derin izler bırakan Osmanlı Türkleri geçen yüzyılın başlarında bu coğrafyaya hazin şekilde veda etmişti.
Doğduğu topraklardan uzaklaştırılan Anadolu Bektaşiliği bir anlamda esasen aşina olduğu Balkanlarda Arnavutluk merkezinde yeniden canlanarak Dünya Bektaşiliğini ilgilendiren çalışmalar yürütmeye başlamıştır.
İSTİBDAT VE ÖZGÜRLÜK
Bektaşilik Arnavutluk’ta da zor koşullara ve yasaklara maruz kalmıştır.
Dünya’da ilk ve tek anayasal ateist devlet düzenini kuran Enver Hoca 50 yıl süren istibdat rejiminin ilk yıllarında müsamaha gösterse de iktidarının son yıllarında tüm dinleri ve dini sembolleri yasaklayıp ibadethaneleri kapatmıştır.
Ülke çapında 1.300’den fazla cami, tekke, türbe ve 700 kilise olmak üzere iki binden fazla ibadethane kapatılmıştır.
Bektaşilik de diğer din kültürleri gibi bu dönemde yeraltına inmiştir.
Enver Hoca’nın ölümü ve ardından 1990’larda demir perdenin yıkılışıyla başlayan demokratikleşme süreçlerinde Bektaşilik de yeniden eski canlılığını kazanmaya başlamıştır.
Arnavutluk Bektaşiliği, Balkanların diğer önemli Bektaşi merkezi olan Makedonya Harabati Baba Tekkesinin de uygun görmesiyle Tiran tekkesini ‘Dünya Bektaşileri Birliği Merkezi’ olarak ilan etmiştir.
Tiran Merkezi Tekkesi yerleşimi Nevşehir’deki Hacı Bektaşi Veli Külliyesini anımsatmaktadır.
BEKTAŞİLİK
Bektaşilik bugün Arnavutluk’ta resmen tanınan dört geleneksel inanç topluluğundan birisidir.
Devlet Dinler Komitesi resmi dinleri Müslüman, Bektaşi, Ortodoks ve Katolik olarak belirlemiştir.
İsrail’in talebi üzerine bunlara Yahudilik de eklenmiş ancak cemaatleri olmadığı için varlık gösterememişlerdir.
Arnavutluk Dinler komitesi ayrı ayrı nitelese de Müslüman ve Bektaşi toplulukları fiiliyatta kendilerini İslam şemsiyesi altında bir görmektedir.
Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı, Başbakan dahil Arnavutluk devlet protokolü ve diplomatik misyon şefleri, Ramazan ve Kurban bayramları ile Sultan Nevruz’da Müslüman ve Bektaşi liderleri ayrı ayrı ziyaret etmektedir.
Tiran’daki görevim sırasına Dünya Bektaşileri ilk Başdedesi Hacı Reşat Bardi Baba ve şimdiki Başdede Baba Mondi ile samimi dostluklar kurma şansım olmuştu.
Reşat Bardi Baba 2011 yılında vefat ettiğinde Arnavutluk’ta resmi yas ilan edildi.
Her iki başdede de Türkiye ve Türklere sempati duyan, Hacı Bektaşi Veli öğretisine gönülden bağlı Bektaşi önderleriydi.
Minnet duygularını her zaman dile getiren Balkan Bektaşilerinin Mustafa Kemal sevgisi bilinenin çok ötesindedir.
---------------------------------------------------
Not: Bu makale 8 Kasım 2019 tarihli ‘’Atatürk ve Dünya Bektaşileri’’ başlıklı makalenin güncellemesidir.
