PROF. DR. FİKRİ AKDENİZ - BİLİM DÜNYASI


RÖNESANS, HÜMANİZMA ve GÜNÜMÜZE KADAR UZANAN ETKİLERİ - 3


13. yüzyılın sonlarında bilimsel çalışmaları geliştirmek amacıyla Trabzon’da bir akademi kuruluyor. Akademinin programı doğrultusunda Tebriz'deki rasathaneye Rum Pontus’tan NicephorosGregoras(1295-1360) adlı bir araştırmacı astronom gönderiliyor. Gregoras çok sayıda kitapla Trabzon'a dönüyor. Burada Astronomi çalışmaları geliştiriliyor. Bazıları Yunanca'ya çevriliyor. 14. yüzyılda Bizans astronomisinde görülen canlanma Tebriz'den getirilen yazmalara dayanmaktadır. Bu yazmalardan bazıları Güney İtalya'ya taşınmıştır. Görüldüğü gibi bu gelişmeler Türklerin İslam dünyasına egemen olduğu 11. yüzyıldan itibaren yapılmış çalışmaların da Rönesans'ın doğuşunda etkisinin olduğunu ortaya koymaktadır.

Tarihsel verilerin ışığında 11.yüzyılın sonundan itibaren İslam düşünürlerinin Batı dünyasına etki yapmaya başladığı görülür. Bu dönemdeki çeviriler doğa bilimlerine ve matematik bilimine yöneliktir. Çevirilerin ilk başladığı yüzyılda Batıdaki ilk üniversitelerin kuruluşu da belli bir anlam taşımaktadır. Saldırı amaçlı Haçlı seferleri bir yana bırakılırsa, bu etkiler İspanya üzerinden üç ana yolla gerçekleşmiştir:

a)    Bazı Hıristiyan ve Yahudilerin İslam dünyasında eğitim almaları,

b)    Latin dünyasında Arapça konuşan bazı öğretmenlerin bulunması,

c)    Arapça bilim ve felsefe yapıtlarının İbranice ve Latince'ye çevrilmesi

En etkili ve sürekli olanı çeviri eserlerdir. Bunlar arasında Arap asıllı Kindi (801-866), Türk asıllı Farabi (870-950), Fars asıllı İbn-i Sina (980-1037),  Gazali (1059-1111), Endülüslü Arap bilim insanı İbnRüşd (1126-1198),  El-Bitruci (1153-1233) nin eserlerini sayabiliriz. Çevirilerin ilk başladığı yüzyılda, Avrupa'da ilk üniversitelerin kurulduğu görülmektedir.

Eski Yunan kültürü, Doğu'dan, Mezopotamya ve Mısır kültüründen etkilenerek kendi uygarlığını oluşturdu. Mısır ve Babil uygarlıklarının etkisiyle İyonya'da Ege kıyılarında çeşitli filozoflarca geliştirilen felsefi akımların etkileri Asya ve Kuzey Afrika'dan İtalya ve İspanya'ya taşınarak bilimsel bilgi Avrupa kıtasına getirilmiştir.

     İslam dünyasında Abbasi Halifesi Harun Reşid'in(763-809) oğlu Memun (786-833) Bağdat'ta 813 yılında Abbasi halifesi (813-833) olduğunda toplumun matematik, astronomi ve coğrafya bilgisine olan gereksinmesini karşılamak için Bağdat'ta Beyt el-Hikme (bilim evi) adlı çeviri akademisini kurdu. Sanat ve bilim çalışmalarını destekleyerek İslamı boş inançlardan arındırmaya çalışmıştır. Akademide eski Yunan kaynaklarına yöneldiler. Irak’ta yetişen ve göz hakkında ilk eseri yazan tıb âlimi olan Huneyn Bin İshak (809-873) 856 yılında Akademinin başına getirilmiştir. Emrinde birçok Hıristiyan, Müslüman ve Yahudi çevirmen çalışıyordu... Bu çevirmenler, felsefeden matematiğe, tıptan botaniğe kadar Yunan bilgi hazinesinin belli başlı bütün eserlerini Arapçaya çevirdiler. Eski Yunan mirasını alıp zenginleştiren İslam dünyası, bu birikimini Batı'ya aktardı. Batı, antik Yunan felsefesini ve kültürünü, Doğu'da Bağdat ve Abbasiler üzerinden, Batı'da da Endülüsler üzerinden öğrendi. Batı, 8. yüzyılda ortaçağda yaşarken İslam dünyası ile ilişkiye girdi. Arapça yapıtlar Latinceye çevrilmeye başlandı. Böylece antik Yunan uygarlığı, İslam dünyasından Batı'ya aktarıldı ve Rönesans işte bu birikimin bir ürünü olarak ortaya çıktı.

İslam dünyası, yapılan çevirilerle "uygarlığın hafızası" işlevini yüklenmiş, tıpkı antik Yunan'ın, Mısır ve Mezopotamya'dan edindiklerini koruyup, onları kendi deneyimi ve kuramsal bakışlarıyla zenginleştirerek İslam dünyasına sunması gibi, İslam dünyası da antik Yunan mirasını alıp onu zenginleştirerek Batı'ya sunmuştur. Yalnız bu hafıza görevini görmek bile, İslam dünyasının bilim ve düşünce tarihinde özgün bir yere sahip olduğunu göstermek için yeterlidir.

YAZARLAR

  • Cuma 24.9 ° / 14.2 ° Güneşli
  • Cumartesi 28.3 ° / 15.1 ° Güneşli
  • Pazar 28.3 ° / 15.7 ° Güneşli
  • BIST 100

    9079,97%3,10
  • DOLAR

    32,35% 0,15
  • EURO

    34,93% -0,09
  • GRAM ALTIN

    2322,96% 0,18
  • Ç. ALTIN

    3843,45% 0,00