Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanarak Meclis´e sunulan ve Yargıtay ile Danıştay´ın yapısını değiştirerek daire ve üye sayılarını yeniden düzenleyen kanun tasarısı hakkındaki ilk değerlendirmesinde Türkiye Barolar Birliği Başkanı Av. Prof. Dr. Metin Feyzioğlu ?Maalesef siyasi iktidarın yargıya dair bugüne kadar yaptıkları bundan sonra yapacaklarına dair bize güven vermemektedir,? dedi.
?Daire sayıları ve hakim sayıları azaltılacak diye önce Yargıtay ve Danıştay üyeliklerinin tamamına son verilmek istenmektedir. Sonra HSYK, yeniden Yargıtay ve Danıştay´ı oluşturacaktır. Bu tasarının gösterilen gerekçesi istinaflar çalışmaya başlayınca yüksek mahkemelere gelen iş sayısının düşeceğidir,? diyen Feyzioğlu ?Herkes tarafından bilinen gayri resmi gerekçe ise cemaatçi olduğu söylenen yüksek hakimlerin yüksek yargıdan tasfiye edilmesidir,? görüşünü dile getirdi.
Feyzioğlu açıklamasını şöyle sürdürdü
?Maalesef siyasi iktidarın yargıya dair bugüne kadar yaptıkları bundan sonra yapacaklarına dair bize güven vermemektedir. Elbette yargı teşkilatı içinde devlet dışı bir hiyerarşik yapılanma kabul edilemez. Ancak bununla mücadele ediyorum diye yüksek mahkemeleri tamamen siyasi iktidarın istediği kişilerle donatmak da aynı derecede sakıncalıdır. Böyle bir durumda, yargı gücü de bir tek kişinin elinde toplanmış olur.
İstinaf mahkemelerinin çalışmaya başlayacağı, yeni bir bilgi veya sürpriz değildir. Buna ilişkin kanuni düzenleme 2005´te yapılmıştır. İstinaflar çalışmaya başladığında Yargıtay´ın iş yükünde azalma olacağı da bilinmektedir. Buna rağmen önce 2010´da, sonra 2014´te bu iktidar yüksek mahkeme üye sayılarını her seferinde yaklaşık yüzde 50 olmak üzere 2 kere artırmıştır. İlk artırımın hepimizce bilinen amacı 2010 referandumu sonrası oluşan ve cemaat ağırlıklı olduğu söylenen HSYK eliyle Yargıtay ve Danıştay´da cemaat etkisini artırmaktır. 2014´teki artırım ise cemaat-AK Parti ortaklığının bozulmasından sonra oluşan yeni HSYK eliyle yeni yüksek hakimler seçerek daha önce kendi elleriyle yarattıkları cemaat ağırlığını azaltmaktır. Bu defa ise Anayasa´ya uygunluk kaygısı hiç taşınmadan mevcut üyeliklerin sona erdirilerek Yargıtay ve Danıştay´ın sıfırdan yeniden yapılanması istenmektedir. Oysa Anayasa´da aksine bir hüküm yer almadığı için Yargıtay ve Danıştay üyelikleri yaş haddi doluncaya kadar devam eder. Şu halde, gündeme alınan kanun tasarısı Anayasa´nın Yargıtay ve Danıştay üyeliklerini düzenleyen maddesine ve hukuk devletinin özüne aykırıdır.
?Olağanüstü dönemler olağanüstü çareler gerektirir? denilerek anti demokratik uygulamalar olağanlaştırılamaz. Yargı ile bu denli oynanamaz.?
TASARI NELER GETİRİYOR
Adalet Bakanlığı´nın hazırladığı ve Yargıtay ve Danıştay´ın yapısını büyük ölçüde değiştirecek kanun tasarısı ile ömür boyu Yargıtay ve Danıştay üyeliği dönemi son bulacak. Üyelikler AYM´deki gibi 12 yılla sınırlandırılacak ve bir kişi bir kez seçilebilecek. Yasaya eklenecek geçiçi madde ile mevcut üyelerin üyelikleri düşürülecek.
Tasarının Meclis´te kabul edilmesiyle birlikte Yargıtay´ın 516 olan üye sayısı 300´e düşürülecek. Bu sayı da, boşalan her iki üyelik için bir üye seçilmek suretiyle kademeli şekilde nihai olarak 200´e indirilecek.
46 daire 24´e iniyor
Yargıtay´da şu an 23´ü hukuk, 23´ü ceza olmak üzere 46 daire bulunuyor. Düzenlemeyle bu sayı 24´e düşürülecek. Ancak Yargıtay, uhdesinde bulunan dosyaları kendisi çözeceğinden, dosya sayısı kısa zamanda istenilen seviyeye düşmeyeceği gerekçesiyle 22 dairenin Birinci Başkanlık Kurulu´nca en geç üç yıl içinde kademeli olarak kapatılması, bu dairelerin kapatılıncaya kadar görevlerine devam etmesi öngörülüyor. Danıştay´ın ise 17 dairesi ve 195 üyesi bulunuyor. Tasarının Meclis´ten geçmesiyle Danıştay´ın daire sayısı ise 17´den 10´a düşürülecek. İlk etapta 116´ya indirilecek üye sayısı da yıllar içinde kademeli bir şekilde düşürülerek (boşalan her iki üyelik için bir üye seçilmek suretiyle) 90´a düşürülecek. Yargıtay ve Danıştay´da görevi sona erecek kadroların birçoğunun yeni kurulan istinaf mahkemelerinde istihdam edilmesi bekleniyor. İstinaf mahkemelerinin 20 Temmuz´da faaliyete geçmesinin ardından ceza davalarının yüzde 91´i, hukuk davalarının yüzde 89´u, idari yargılama davalarının yüzde 80´i buralarda kesinleşecek. Bu da Yargıtay ve Danıştay´a gelen dosya sayısını önemli ölçüde azaltacak. Bu nedenle Yargıtay ve Danıştay´ın daire ve üye sayısı kademeli olarak azaltılacak.
Görev süresi 12 yılla sınırlandırılacak
Şu anki sisteme göre, Yargıtay ve Danıştay´a seçilen üyeler 65 yaşını doldurana kadar bu kurumlarda görev yapıyor. Bugün Meclis´e gelecek düzenlemeyle bu uygulamaya son veriliyor. Buralardaki üyelik süresi Anayasa Mahkemesi´nde olduğu gibi 12 yılla sınırlandırılacak. Böylece yüksek yargıda bir uyum da sağlanmış olacak. Ayrıca bir kişi üyeliğe bir kez seçilebilecek. Üyelerin belli aralıklarla değişmesi, üyelerin kendini yenilemesini ve toplumun ihtiyaçlarına daha fazla cevap vermesine olanak tanıyacak.
711 üyelik düşüyor
Kanunun yürürlüğe girmesiyle Yargıtay ve Danıştay´daki toplam 711 üyenin üyeliği düşecek. HSYK tarafından 5 gün içerisinde, görevi sona eren üyeler arasından Yargıtay ve Danıştay üyesi seçimi yapılacak. Yeniden seçilen üyeler 12 yıl daha görev yapacak. Görev süresi biten üyelerden yeniden seçilemeyenler ise HSYK tarafından Anayasa´nın 139. maddesinde düzenlenen hakimlik ve savcılık teminatı uyarınca kazanılmış hak aylık dereceleri saklı kalmak kaydıyla bölge adliye veya ilk derece mahkemelerine atanacak.
Hâkim ve savcılara not sistemi
Meclis´te görüşülecek tasarı, şu düzenlemeleri içeriyor:
- Hâkim ve savcı adayları, mesleğe kabullerinden önce başarı ve liyakat durumlarının bütün yönleriyle değerlendirilmesi ihtiyacı nedeniyle yazılı sınava ilave olarak sözlü sınava da alınacak.
- Yargıtay´ın ilk derece mahkemelerinde hakim-savcılar için not verme uygulaması 2011´de kaldırılmıştı. Tasarı sistemi geri getiriyor. Buna göre ´istinaf´ ve ´temyiz´ mercileri, hakim ve savcılar hakkında değerlendirme formları düzenleyecek. Bu raporlar terfilerde dikkate alınacak.
