Kabil'in kuzeyindeki Pençşir Vadisi'nde sahadaki durumu çevreleyen belirsizlik dün (Cumartesi) de devam etti. Taliban hareketinin kaynakları, savaşçılarının bu engebeli bölgenin kontrolünü ele geçirdiğine dair güvenceler vermesine rağmen muhalifler “istilaya” karşı direnmeye devam ettiklerini vurguladılar. Sosyal medyada yayınlanan video görüntüleri, Pençşir’de Taliban savaşçılarının varlığını gösterse de savaşçıların tüm bölgenin kontrolünü ele geçirip geçirmedikleri henüz net değil.
Afganistan’ın önümüzdeki yılları hakkında fikir verebilecek olan yeni hükümetin açıklanmasının "Taliban" tarafından dün tekrar ertelenmesi, Pençşir’de yaşanan çatışmalardaki gelişmelerin ülkedeki siyasi durumu da etkilediği gösteriyor.
Fransız Basın Ajansı (AFP), "Taliban"ın iktidara gelmesinden yaklaşık üç hafta sonra, uluslararası toplum gibi halkın da Kabil’de hükümetin açıklanmasını beklediğini belirtti. Ajans, "Taliban"daki iki kaynağın aktardığına göre, Cumartesi günü yapılması beklenen hükümetle ilgili açıklamanın yapılamayacağını aktardı. Yeni rejime karşı silahlı muhalefetin son kalelerinden biri olan Pençşir'deki durumun, başlangıçta Cuma günü açıklanması beklenen yeni hükümetin neden geciktiğini açıklayabileceğini ifade ettiler.
Kabil'in yaklaşık 80 km kuzeyinde bulunan bu erişilmez vadi, uzun süredir Taliban muhalifleri için bir kale görevi görüyor. Son ABD kuvvetlerinin Ağustos ayının sonunda ülkeyi terk etmesinden bu yana Pençşir Vadisi, Taliban güçleri ile Ulusal Direniş Cephesi savaşçıları arasındaki çatışmalara tanık oluyor.
Cuma akşamı, Kabil'de, Taliban'ın Pençşir’de zafer kazandığı ve Ahmed Mesud'un güçlerini yenilgiye uğrattığına dair özellikle sosyal medyada yayılan bilgileri kutlamak için ateşli silahlarla havaya ateş açıldı. Pençşir sakinlerinden biri telefonla AFP'ye haberin yanlış olduğunu belirtti.
AFP’nin haberine göre, başkentin ambulans servisi bu silahlı kutlamalarda iki kişinin öldüğünü ve 20 kişinin de yaralandığını bildirdi. Öte yandan "Reuters", Cumartesi günü yerel haber ajanslara dayandırdığı haberinde, "Taliban" kaynaklarının hareketin savaşçılarının Pençşir’in kontrolünü ele geçirdiğini belirtmesinin ardından Kabil'de kutlama amaçlı açılan ateş sonucu en az 17 kişinin öldürüldüğünü bildirdi. Şamşad haber ajansı, Cuma günü Kabil'de "havaya ateş açılması sonucu" 17 kişinin hayatını kaybettiğini, 41 kişinin yaralandığını duyurdu. Tolo haber ajansı da buna yakın rakamlar bildirdi. Nangarhar vilayetinin merkezi Celalabad'da bir hastane sözcüsü Gulzade Sancar, başkent Kabil'in doğusundaki kutlama törenlerindeki silah atışları sonucu en az 14 kişinin yaralandığını söyledi.
Taliban'ın sözcüsü Zebihullah Mücahid, bu davranışı eleştirerek Twitter'da, "Havaya ateş etmekten kaçının ve bunun yerine Allah’a şükredin... Mermiler sivillere zarar verebilir, bu yüzden gerekmedikçe ateş etmeyin" paylaşımını yaptı. Ayrıca "Taliban" internet sitesinde, askeri otoritenin başı olan "İslam Emirliği'nin yardımcısı" Mevlevi Muhammed Yakub Mücahid "havaya ateş edenlere karşı kesin emirler" yayınladı ve şunları şart koştuğu bildirildi: "Bugünden sonra, Başkent Kabil ve diğer şehirlerde havaya ateş eden herkesin silahına el konulacaktır. Bu davranış vatana ihanet olarak kabul edilecek ve failden hesap sorulacaktır.”
Bu arada Pençşir Vadisi'nde bulunan Afganistan eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı Emrullah Salih, Cuma akşamı yayınlanan bir video mesajında "çok zor bir durumdan" söz ederek "direnişin devam ettiğini ve devam edeceğini" vurguladı. Alman haber ajansına (DPA) göre, dün, vadideki direnişe liderlik eden Ahmed Mesud da savaşa devam edeceğini doğruladı. Afgan Ulusal Direniş Cephesi lideri Mesud, resmi Facebook sayfasında "Allah, özgürlük ve adalet için savaşmaktan asla vazgeçmeyeceğiz" diye yazdı. Çarşamba günü Mesud, "Taliban"ın kurmayı planladığı hükümette "Ulusal Direniş Cephesi"ne iki sandalye vermeyi teklif ettiğini açıkladı. 2001 yılında El Kaide tarafından öldürülen lider Ahmed Şah Mesud’un oğlu olan Ahmed Mesud, "Bu teklif, Afganistan için daha iyi bir gelecek talep ettiğimiz bir zamanda geldi. Taliban'ın savaş yolunu seçtiğini göz önünde bulundurarak tekliflerini düşünmedik bile” dedi.
Reuters dün, Ahmed Mesud'un güçlerinin de yer aldığı Ulusal Direniş Cephesi sözcüsü Fehim Deşti'nin, Taliban güçlerinin Kapisa ve Pençşir illeri arasındaki sınırda bulunan Derbend tepelerine ulaştığını ancak püskürtüldüğünü söylediğini belirtti. Deşti, paylaştığı bir tweet'te "Afganistan'ın kalesinin savunması yıkılmaz" açıklamasında bulundu. Ayrıca Reuters, bir Taliban kaynağının, Pençşir'de çatışmanın devam ettiğini ancak başkent Bazark'a ve eyalet valisinin yerleşkesine giden yola yerleştirilen mayınlar nedeniyle ilerlemenin yavaşladığını söylediğini aktardı. Kaynak, "Mayın temizleme operasyonları ve saldırılar aynı anda gerçekleşiyor" dedi.
Dün akşama kadar Pençşir Vadisi'ni kimin kontrol ettiği tam olarak belli değildi. Sosyal ağlardaki videolarda, engebeli dağlarda ilerleyen çok sayıda Taliban savaşçısı kameralara yansıyor. Bazı videolarda savaşçılar, büyük olasılıkla Taliban’ın dağılan Afgan ordusundan ganimet olarak ele geçirdiği silahlardan olan Amerikan yapımı Humvee araçları kullanıyor. Diğer videolarda, Pençşir eyaletinin yerleşim bölgesindeki Taliban savaşçıları, bazı karelerde de bölgenin girişlerinden birinden geçen Taliban savaşçıları görülüyor. Ancak bölgedeki durum akşama kadar gizemini korudu. Pençşir’deki "direnişi" destekleyen sosyal medya hesapları, "Taliban"ın yaklaşık bin unsurunun eyaletin Dana bölgesine girmeyi başardığını ancak artık kuşatıldıklarını” aktardı.
“Taliban”, eski Afgan hükümetini ve uluslararası toplumu şaşırtan bir yıldırım saldırının ardından iktidara dönmesinden bu yana daha ılımlı ve açık bir imaj göstermeye çalışıyor. "Kapsayıcı" bir hükümet kurma sözü veren hareket, son haftalarda eski Cumhurbaşkanı Hamid Karzai ve eski Başkan Yardımcısı Abdullah Abdullah gibi kendisine muhalif Afgan figürleriyle ilişkiler kurdu. Ancak hareketin gerçek niyeti veya muhalefet temsilcilerine ve azınlıklara vermeyi planladığı pozisyon hakkında henüz bilgiye ulaşılmış değil. AFP’ye göre, kurulacak olan yeni hükümet, hareketin gösterdiği değişim arzusu için gerçek bir test olacak.
Cuma günü, birçok ülke yeni rejimin eylemlerine göre değerlendirileceğini yineledi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Taliban'ın "medeni" bir şekilde hareket etmesini umduğunu dile getirdi. Pekin, hareketin terör örgütleriyle bağlarını kalıcı olarak "kesmesi" çağrısında bulundu. ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, "Taliban" tarafından kurulacak hükümetin gerçekten kapsayıcı olmasını ve hareketin dışından "Afganistan'daki toplulukların ve ortak çıkarların temsilcisi" olacak figürleri içermesini umduğunu dile getirdi.
Pakistan askeri istihbarat şefi Faiz Hamid, Cumartesi günü Kabil'de görüldü ve burada Pakistan'la yakın bağları olan "Taliban"dan üst düzey yetkililerle görüşmesi bekleniyor. Reuters, Pakistan ve Afgan başkentlerindeki kaynaklardan, Korgeneral Faiz Hamid'in Cumartesi günü Kabil'e uçtuğunu ancak ziyaret takviminin henüz netlik kazanmadığını belirtti. Geçen hafta Pakistan’daki üst düzey bir yetkilinin, Pakistan istihbarat teşkilatının (ISI) başındaki Hamid’in Taliban’ın Afgan ordusunu yeniden organize etmesine yardım edebileceğini söylediğine dikkat çekti. Washington, Pakistan'ı ve Pakistan istihbarat teşkilatını, hareketin Kabil'deki ABD destekli hükümete karşı yirmi yıllık mücadelesinde Taliban'ı desteklemekle suçladı, ancak İslamabad bu suçlamaları reddetti. Taliban'ın bu ay Kabil'in kontrolünü ele geçirmesinin ardından analistler, Pakistan'ın Afganistan'daki rolünün büyük ölçüde artacağını söylüyorlar. Ancak Pakistan hükümeti, hareket üzerindeki etkisinin azaldığını ifade ediyor.
Diğer yandan, uluslararası toplum, hareketin bir önceki iktidarı sırasında (1996-2001) kadınlara yönelik tutumunu hala hatırladığı için, "Taliban"ın kadın hakları konusunda nasıl hareket edeceğinin görülmesini bekliyor. Afganistan'ın yeni liderleri bu haklara saygı duyulacağına dair güvence veriyorlar ancak aynı zamanda, kadınların daha düşük pozisyonlarda iş bulabileceklerini ve kurulacak hükümette herhangi bir kadın bakanın yer alamayabileceğini ima ediyorlar. Kadın aktivistler, Perşembe günü Herat'ta bu tutuma karşı protesto gösterisi yaptılar.
AFP, sosyal paylaşım sitelerinde yayınlanan görüntülere göre kadınların iki gün üst üste Kabil sokaklarında protesto yürüyüşü yaptıklarını, Taliban savaşçılarının ise toplananları dağıtmaya ve çevredeki insanların cep telefonlarıyla çekim yapmasını engellemeye çalıştığını belirtti.
Hem Pençşir Vadisi’ndeki durum hem de DEAŞ/Horasan örgütü kaynaklı güvenlik sorunlarının yanı sıra yeni rejimin önünde acil çözülmesi gereken bir ekonomik kriz var. AFP’nin haberine göre, kırk yılı aşkın süredir devam eden çatışmalar nedeniyle krizde olan Afgan ekonomisi, büyük ölçüde dayandığı yabancı yardımların bir kısmının bu ülkeler tarafından kesilmesinden sonra yardımdan yoksun kalarak büyük zorluk yaşıyor. Birleşmiş Milletler Cuma günü "Afganistan'ın yakın bir insani felaketle karşı karşıya olduğu" konusunda uyarıda bulundu. BM, 13 Eylül'de, Afganistan’a yapılan insani yardımları artırmak amacıyla Cenevre'de üye ülkelerle bir toplantı yapacak.(Kabil – Londra/Şarku’l Avsat)
(vş)
