AKP ve MHP'li milletvekillerinin ortak imzasıyla hazırlanan Milletvekili Seçimi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'nin birinci bölümünde yer alan 7 madde TBMM Genel Kurulunda kabul edildi. Teklifin ikinci bölümünün tümü üzerinde görüşmeler tamamlandı.

Temel Kanun olarak iki bölüm halinde görüşülen teklifin birinci bölümünde yer alan ve kabul edilen maddelere göre, seçimlerde yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajı yüzde 7’ye indirilecek.

İttifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde, seçim çevrelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içinde yer alan her bir partinin o seçim çevresinde almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak yapılacak.

İttifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı esas alınarak genel D'Hondt uygulamasıyla belirlenecek.

Seçime katılma yeterliliği elde eden parti, Siyasi Partiler Kanunu'nda öngörülen ve parti tüzüğünde belirtilen süreler içinde ilçe, il ve büyük kongrelerini üst üste iki defa yapmamışsa seçime katılma yeterliliğini kaybedecek. Salt TBMM'de grup kurmuş olmak, seçime katılabilmenin yeter şartından biri olamayacak.

Genel Kurulda AK Parti'nin kabul edilen önergesiyle, görme engelli seçmenlerin oyun gizliliği esasına uygun şekilde oy kullanabilmesi için düzenlemeye gidildi. Buna göre, Yüksek Seçim Kurulu (YSK), görme engelli seçmenlerin kullanabilmesi için oy pusulalarına uygun şablon sağlayacak.

İl seçim kurulu, bir başkan, iki asıl üye ile iki yedek üyeden oluşacak.

İl seçim kurulu başkanı ve asıl üyeleri ile yedek üyeleri, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, il merkezinde görev yapan, kınama veya daha ağır disiplin cezası almamış, en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş hakimler arasından, adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunca ad çekme suretiyle tespit edilecek. Ad çekmede ilk çıkan hakim başkan, sonraki iki hakim asıl ve son çıkan iki hakim yedek üye olacak. Ad çekmeye katılacak hakim sayısının beşten az olması durumunda, bu hakimler arasında ad çekme işlemi yapıldıktan sonra eksik kalan asıl ve yedek üyeler, en kıdemli hakimden başlayarak belirlenecek.

Ad çekmeye katılacak hakimin bulunmaması durumunda ise başkan ve asıl üyeler ile yedek üyeler en kıdemli hakimden başlayarak belirlenecek. Bu suretle kurulan il seçim kurulu iki yıl süre ile görev yapacak.

Kıdemin belirlenmesinde kınama veya daha ağır disiplin cezası almış olanlar diğerlerinden daha az kıdemli sayılacak.

İl seçim kurulu başkanlığının boşalması halinde asıl ve yedek üyelerden en kıdemli hakim il seçim kuruluna başkanlık edecek.

İlçelerde, ilçede görev yapan kınama veya daha ağır disiplin cezası almamış en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş hakimler arasından, merkez ilçelerde ise aynı nitelikleri taşıyan hakimler arasından adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunca ad çekme suretiyle belirlenen hakim, kurulun başkanı olacak.

Ad çekmeye katılacak hakimin bulunmaması durumunda ise en kıdemli hakim kurulun başkanı olacak.

Sandık kuruluna üye bildirme hakkı olan bir parti; oluru olmadan başka bir parti üyesini sandık kurulu üyesi olarak gösteremeyecek.

TBMM Genel Kurulunda teklifin birinci bölümünde yer alan 7 maddenin kabulünün ardından ikinci bölümün tümü üzerindeki görüşmelere geçildi.

TBMM Anayasa Komisyonu Başkanvekili ve AK Parti Afyonkarahisar Milletvekili Ali Özkaya, "Bu milletin ferasetine, vicdanına güvenin. Bu millet algılara, ajanslara, sosyal medya 'hashtag'lerine oy vermez. Bu millet, arkasında dimdik duracağı, bugün Ukrayna savaşında her iki tarafın birden ayakta alkışlayacağı, büyük liderlere oy verir. Biz büyük bir liderin arkasından yürüyoruz." dedi.

Genel Kurulda Milletvekili Seçimi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'nin ikinci bölümünün tümü üzerinde konuşan İYİ Parti Aksaray Milletvekili Ayhan Erel, teklifte en çok tartışılması gereken konunun "cumhurbaşkanının seçim yasaklarından muaf tutulması" olduğunu söyledi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, seçim propagandasının başlangıç tarihinden oy verme gününü takip eden güne kadar hiçbir kısıtlamaya tabi olmayacağını savunan Erel, "Bakanlar, milletvekilleri, siyasi parti genel başkanları kısıtlamalara uymak zorundayken cumhurbaşkanlığı bu yasaklardan muaf tutulacak. Sayın Cumhurbaşkanının yaptığı bir konuşmasında 'Kurallara uymamak kul hakkına girmektir.' beyanı, mevcut kanun teklifiyle örtüşmemektedir. Seçim eşitliğine aykırı olan bu düzenleme kanun metninden çıkarılmalıdır." diye konuştu.

MHP Konya Milletvekili Mustafa Kalaycı, milletvekili sayısının önce ittifak oyuna göre dağıtılması uygulamasının temsilde adaletsizliğe yol açtığını, milli irade tercihini sakatlayan sonuçlar ortaya çıkardığını dile getirdi. 24 Haziran 2018 seçimlerinde 30 ilde bu sonuçların görüldüğüne işaret eden Kalaycı, "Büyük bir adaletsizlik olduğu çok açıktır. Seçmenin tercihi sapma göstermekte, temsilde adalet ilkesi zedelenmektedir. Ayrıca milletvekili sayısının önce ittifak oyuna göre dağıtılması uygulamasının sağladığı pazarlık imkanı, ittifaklarda yer almak için yeni partileşmeleri teşvik etmektedir." değerlendirmelerinde bulundu.

Teklifin temsilde adaleti ve milli iradenin tercihinin doğru olarak yansıtılmasını sağlamayı amaçladığını dile getiren Kalaycı, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Kanun teklifiyle Cumhur İttifakı lehine değişiklikler yapıldığı yönünde asılsız ve mesnetsiz boş iddialar ileri sürenler bulunmaktadır. 2023 Haziran ayında yapılacak seçimlerde iktidar için milletimizden gerekli desteği alma konusunda umutsuz olanların seçmeni etkilemek maksadıyla bu yönde algı oluşturmak istedikleri anlaşılmaktadır. Aslında Cumhur İttifakı'nın milletvekili sayısını arttırmak ve AK Parti iktidarını devam ettirmek için böyle bir değişikliğe gittiğinin söylenmesi, kendilerinin 2023 Haziran seçimleri için hiçbir iddialarının olmadığının itirafı dışında başka bir anlam taşımamaktadır. Zira milletvekili hesabında uygulanan D'Hondt sistemi aynen devam etmekte olup her seçim çevresinde siyasi partilerin aldıkları oylara göre bu sistem uygulanarak milletvekili dağılımı yapılacaktır."

HDP Şırnak Milletvekili Hüseyin Kaçmaz, yasa teklifinin Cumhur İttifakı'nın gelecek seçimleri kazanmak için değil, kaybetmemek için çabaladığını ispatlar nitelikte olduğunu iddia etti.

Cumhur İttifakı'nın, artık oyun kurucu olmadığını bu yasa ile kabul ettiğini ileri süren Kaçmaz, "Mevzuatın teknik ayrıntılarına ve iktidarın hırsına kapılanlar fark etmeyebilir ama sıradan vatandaş mesajı aldı. Mesaj şudur; Cumhur İttifakı seçimi kaybedeceğini anladı ve oyunun kurallarını değiştirmeye çalışıyor. Halk diliyle söylemek gerekirse aslında Cumhur İttifakı oyunbozanlık yapıyor." dedi.

CHP Denizli Milletvekili Gülizar Biçer Karaca da düzenleme ile seçmen listelerinde oynama yaparak mükerrer oy ve çift oy kullanmayı meşru yapma gayretlerinin bulunduğunu savundu. Karaca, "Düşen oylarınızı çift oy kullandırarak mı telafi etmeye çalışacaksınız? Bu sefer bunu başaramayacaksınız. Çünkü CHP, 6 siyasi parti liderleriyle birlikte öyle bir çalışma yürütüyor ki inanın sizlere nefes bile aldırmayacak." dedi.

Hükümetin "Yol nereye çıkarsa çıksın, biz iktidarda kalalım." niyetini taşıdığını öne süren Karaca, teklifte "Ne yaparız da koltuk sayımızı koruruz ya da parlamentoda büyük parti, birinci parti olabiliriz." telaşının görüldüğünü iddia etti.

"Bu ülkenin aydınlık yarınları için o altılı masadan çok korktunuz." diyen Karaca, "Apar topar seçim kanunu getirdiniz ama iktidarınız milletin gönlünde bitmiştir. Vatandaş iktidarınızı gelecek ilk seçimde sandıkta bitirmek için heyecanla o günü bekliyor." diye konuştu.

AK Parti Grubu adına konuşan TBMM Anayasa Komisyonu Başkanvekili ve Afyonkarahisar Milletvekili Ali Özkaya, kanun teklifine yönelik eleştirilere yanıt verdi.

Bunlardan "cumhurbaşkanının seçim yasaklarından muaf tutulacağı" iddiasının, haksız bir isnat olduğunu ifade eden Özkaya, şunları kaydetti:

"Hiçbir şekilde 'milletin parasıyla cumhurbaşkanı haksız bir rekabete girecek, avantaj sağlanacak' diye bir husus söz konusu değil. Özel kanunların olduğu bir yerde genel kanun uygulanmaz, özel kanun uygulanır. Özel kanuna açıkça da atıf yapmış. Bugün başbakan yok, aynı statüde olanlar bakanlar. Makam araçları tahsis edilenler bakanlar, grup başkanvekilleri, komisyon başkanları. Son 10 günde herkes araçları Meclise teslim ediyor. Burada da Sayın Cumhurbaşkanı ilgili araçları teslim edecek. Mevcut görevdeki Cumhurbaşkanı, Yüksek Seçim Kurulu kararları çerçevesinde kendi kiralamış olduğu araçlara binecek. Aynı mantıktan gittiğinizde, büyükşehir belediye başkanlarının hepsi seçime girdiğinde, son 10 güne kadar kimin arabasıyla, nasıl yürütüyor? Belediyenin araçlarıyla, belediyenin imkanlarıyla. Böyle yaklaştığımızda aynı mantık, aynı yere götürür."

Ali Özkaya, teklifte il ve ilçe seçim kurullarının oluşturulmasına ilişkin düzenlemelerin de eleştirildiğini anımsatarak, Ankara'da birinci sınıf ve birinci sınıfa ayrılmış 300 hakim bulunduğunu, bunlar arasından kurayla il ve ilçe seçim kurullarına seçim yapılacağını anlattı. Bu hakimlere neden güvenilmediğini soran Özkaya, AK Parti'nin 20 yıldır girdiği bütün seçimleri, milletle kurduğu gönül bağıyla ve şeffaf bir şekilde kazandığını vurguladı. Özkaya, "Anamızın ak sütü gibi helal oylarımızla, milletin oylarıyla iktidara gelip yönetiriz. Bunun dışında hiçbir amacımız, arzumuz, gayemiz olamaz." dedi.

Teklifle seçim barajının yüzde 7'ye düşürülmesine yönelik eleştirilere de değinen Özkaya, bu tür düzenlemelerde, memleketin yaşadığı siyasi tecrübelerin yok sayılmasının doğru olmayacağını söyledi. Özkaya, kongrelerini yapmayan ve partisiyle ilgili gerekli süreçleri izlemeyen partilerin, seçimlere girmemesinin de yerinde bir düzenleme olduğunu vurguladı.

AK Parti'nin memlekete getirdiği en büyük kazanımlardan birinin istikrar olduğunu belirten Özkaya, bir sonraki seçimin 18 Haziran 2023'te yapılacağını kaydetti. Özkaya, "Bu milletin ferasetine, vicdanına güvenin. Bu millet algılara, ajanslara, sosyal medya 'hashtag'lerine oy vermez. Bu millet, arkasında dimdik duracağı, bugün Ukrayna Savaşında her iki tarafın birden ayakta alkışlayacağı, büyük liderlere oy verir. Biz büyük bir liderin arkasından yürüyoruz. Allah'ın izniyle bu kanunla da 2023'te yürümeye devam edeceğiz." değerlendirmesinde bulundu.

TBMM Başkanvekili Celal Adan, teklifin ikinci bölümünün tümü üzerindeki konuşmaların tamamlanmasının ardından birleşime ara verdi. Aranın ardından komisyonun yerini almaması üzerine Adan, birleşimi yarın saat 14.00'te toplanmak üzere kapattı.

(vş)