AB Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Rusya’dan gelen taleplerin ardından alınan kararla ilgili olarak Twitter’dan yaptığı açıklamada, “Vienna Müzakereleri dış etkenler nedeniyle durdurulmak zorunda” ifadelerini kullandı.
İran’ın nükleer programını denetlemeye yönelik 2015 yılında imzalanan anlaşmanın yeniden canlandırılması için İngiltere, Çin, Fransa, Almanya, Rusya ve İran’ın katılımıyla yürütülen müzakerelerin son turu geçen yıl Kasım ayının sonuna doğru başlatılmıştı. Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın Amerika’yı 2018 yılında tek taraflı olarak çektiği anlaşmayla ilgili müzakerelere Başkan Joe Biden yönetimi dolaylı olarak dahil oluyordu.
Batılı ülkeler, bu anlaşma sayesinde, nükleer silah üretme çabasında olduğunu iddia ettikleri İran’ın nükleer programını denetliyor, İran da bunun karşılığında yaptırımlardan korunmuş oluyordu. Ancak Trump’ın anlaşmadan çekilerek, yaptırımları yeniden devreye sokmasından bu yana İran da anlaşmanın bazı maddelerini ihlal ederek, uranyum geliştirme çalışmalarını hızlandırmıştı.
Son dönemlerde yürütülen müzakere süreci ise, haftasonu Rusya’dan gelen yeni talepler nedeniyle çıkmaza girdi. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, beklenmedik bir açıklama yaparak, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali nedeniyle Batılı ülkelerin Rusya’ya karşı devreye soktukları yaptırımların, Rusya’nın İran ile ticaretini etkilemeyecek şekilde uygulanmasını talep etti.
Müzakerelerde taraf olan ülkeler Rusya’nın bu talebine net bir şekilde karşı çıktı. Amerikalı yetkililer, Rusya’nın talebinin İran görüşmeleriyle ilgili olmadığına vurgu yaparak, hiç bir koşulda böylesi bir talebi kabul etmeyeceklerini belirtiyor.
İranlı yetkililer nükleer silah üretme çabasında oldukları iddialarını reddetmeye devam ediyor ancak anlaşmayla ilgili müzakerelerin durdurulması Ortadoğu’da gerginlik ve savaş riskini arttıracağı gerekçesiyle kaygı yaratıyor.
Anlaşmanın şu an için devredışı kalması nedeniyle Batılı ülkelerin İran’a yeni yaptırım uygulaması muhtemel görünüyor. Uzmanlara göre böylesi bir senaryo, Ukrayna krizi nedeniyle hızla artan petrol fiyatlarının daha da yükselmesine neden olabilir.
Rusya: “Anlaşmanın sonucu sadece Rusya’ya bağlı değil”
Batılı yetkililer, nükleer silahsızlanma konusunda şu ana kadar Moskova’yla ortak görüşte olduklarına ancak beklenmedik bir şekilde gelen ‘koşullu talebin’ görüşmeleri çıkmaza sürüklediğine dikkat çekiyor.
Rus yetkililer ise müzakerelerin Rusya’nın talebi nedeniyle aksadığı yönündeki açıklamalara karşı çıkıyor.
Rusya’nın müzakereleri yürüten temsilcisi Mikhail Ulyanov, görüşmelerin ardından gazetecilere yaptığı açıklamada, “Anlaşmanın sonucu sadece Rusya’ya bağlı değil. Zamana ihtiyacı olan ve başka endişeleri de olan taraflar da var ve bu endişeler de görüşülüyor” dedi.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Katipzade de görüşmelerin askıya alınmasının, çözüm gereken diğer konuların ele alınması için zaman yaratabileceği yorumunda bulundu. Katipzade ayrıca Batılı yetkililerin atıfta bulunduğunun aksine, “dış etkenlerin” anlaşmayla ilgili nihai kararı etkilememesi gerektiğini savundu.
Çinli müzakereci Wang Qun da görüşlemelerin “siyasi boşluk” altında devam edemeyeceğini, tüm tarafların taleplerinin değerlendirme altına alınması gerektiğini söyledi.
Rusya’nın, Ukrayna kriziyle ilgili devreye sokulan yaptırımların İran ile olan ikili ticari ilişkileri etkilememesi yönünde bir şart koşması başlangıçta İranlı yetkililerin de tepkisine yol açmıştı.
Ancak daha sonra İran’ın dini lideri Ali Hamaney dahil birçok İranlı yetkilinin açıklamaları, İran’ın tutumunun değiştiğini gösterdi.
Rusya’nın talebinden önce Avrupalı liderler görüşmelerde ortak karara varmak üzere oldukları ve sonucun artık İran ile ABD arasındaki bazı uzlaşmazlıkların çözümüne kaldığını açıklamıştı.
(vş)
