Raporda Rusya’nın Ukrayna işgalinin sayısız savaş suçuna yol açtığı, küresel bir enerji ve gıda krizini beraberinde getirdiği ve halihazırda zayıf olan çok taraflı sistemi daha da bozmaya çalıştığı belirtildi. Raporun Türkiye bölümünde, "insan hakları krizine ek olarak milyonlarca kişi için yaşam maliyeti krizinin derinleştiği" tespiti yer aldı.

Af Örgütü'nün raporunda, Türkiye'de ifade özgürlüğü ve gösteri ve yürüyüş haklarının bu yıl da en önemli sorun olduğu, 2022'de tüm bu sorunlara bir de yüksek enflasyon ve yoksulluğun eklendiği belirtildi. Agnes Callamard, Türkiye'de ifade özgürlüğünün yanı sıra, muhaliflerin bastırılması, gösteri yapma hakkı ve kadın haklarında da gerilemeler yaşandığını belirtti.

Af Örgütü 2022 yıllık raporunda, Batılı devletler de sert eleştirilerek, Ukraynalı mültecilere gösterilen tepkinin, diğer mültecilere gösterilmemesi kınandı. Af Örgütü raporunda, "Ukrayna'nın işgali; Kremlin’in saldırılarına güçlü bir şekilde yanıt verilirken, diğer ülkelerde işlenen ciddi ihlallere göz yuman veya bunlarda suç ortağı olan Batılı devletlerin ikiyüzlülüğünü gözler önüne serdi" ifadesine yer verildi.

Af Örgütü Genel Sekreteri Agnes Callamard, "Uluslararası toplumun, Ukrayna’ya saldıran Rusya'ya verdiği güçlü tepki, İsrail, Suudi Arabistan, Çin ve Mısır gibi bazı müttefikler tarafından işlenen ciddi ihlaller karşısında somut adımlar atmamasıyla keskin bir tezat oluşturuyor. Bunun son bulması şart" dedi.

Uluslararası Af Örgütü, tüm dünyada insan haklarının durumunu mercek altına aldığı "Dünyada İnsan Haklarının Durumu" adlı 2022/23 yıllık raporunu açıkladı. Raporun açıklanması için mekan olarak, bundan 75 yıl önce İnsan Hakları Evrensel Bildirisi'nin yayınlandığı Paris'teki Palais de Chaillot seçildi. Örgüt, "İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 75. yılında, kurallara dayalı bir uluslararası sistemin insan haklarını temel alması ve her yerde, herkes için geçerli olması gerektiğini" vurguladı.

Af Örgütü’nün 156 ülkenin incelendiği 509 sayfalık raporunda, dünyanın dört bir yanında insan haklarına yönelik uygulanan çifte standartların altı çiziliyor ve uluslararası toplumun, "tutarlı bir şekilde uygulanan insan hakları ve evrensel değerler etrafında birleşemediğine" dikkat çekiliyor. Dünya genelinde devletlerin ülke içinde hakları korumak ve gözetmekte başarısız olduğu, bunun yanı sıra kadın hakları ve protesto özgürlüğünün de 2022'de tehlike altına girdiği vurgulanıyor.

Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnes Callamard raporun sunumunda, "Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, devletlerin uluslararası hukuku çiğneyebileceklerini ve herhangi bir sonucu olmadan insan haklarını ihlal edebileceklerini düşündüklerinde neler olabileceğinin tüyler ürpertici bir örneğidir. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi bundan 75. yıl önce, İkinci Dünya Savaşı’nın küllerinden ortaya çıkartıldı. Dünya gitgide daha istikrarsız ve tehlikeli bir yöne doğru ilerlerken insan hakları dünyaya rehberlik etmelidir. Dünyanın bir kez daha yanmasını bekleyemeyiz" dedi.

Gösteriler şiddetle bastırıldı

Rapor hakkında VOA Türkçe'ye söyleşi veren Genel Sekreter Agnes Callamard, 2022 yılının, "ifade özgürlüğü, gösteri özgürlüğü ve kadın haklarının bastırılması alanında başka bir aşamaya geçilen, sert bir yıl" olduğunu söyledi.

Callamard, "Geçtiğimiz yılda gösteriler şiddetle bastırıldı. İnceleme yaptığımız 156 ülkeden, en az 58'i illegal yollarla güç kullandı. En az 20 ülkede, göstericilere baskıya, bir de yargı baskısı eklendi. En az 30 ülkede aşırı güç kullanımı nedeniyle göstericiler yaşamını yitirdi. Maalesef, Fransa da buna dahil. Bu genel bir gerçek, bu durumdan kaçan, farklı olan bir ülke yok. Durum gerçekten çok olumsuz. Üstüne bir de ekonomik ve sosyal haklardaki gerileme eklenince, yaşam seviyesi de dünyada geriledi. Zenginler hariç tabi" diye konuştu.

Türkiye: Enflasyon Af Örgütü raporunda

Raporda, küresel ve bölgesel değerlendirmelerin yanı sıra, 156 ülkenin önemli bir bölümü hakkında da ayrı değerlendirme yapılıyor.

Türkiye için, "Süren insan hakları krizine ek olarak, milyonlarca kişi için yaşam maliyeti krizinin derinleştiği ülke" tanımı yapılan raporda, Türkiye raporlarının artık değişmeyen başlığı "düşünce ve ifade özgürlüğü" konusuna da geniş yer veriliyor.

Türkiye, ifade, toplanma özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, cezasızlık, insan hakları savunucularına baskı, ayrımcılık, toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri, mültecilerin ve göçmenlerin hakları, işkence ve diğer türde kötü muamele alt başlıklarıyla şu ifadelere yer verildi:

"2022’de insan hakları savunucuları, gazeteciler, muhalif siyasetçiler ve diğerleri hakkında temelsiz soruşturmalar, yargılamalar ve mahkumiyet kararları devam etti. Parlamento, mevcut yasalarda çevrimiçi ifade özgürlüğünü daha da kısıtlayan sert değişiklikler (dezenformasyon yasası) yaptı. Polis, birçok ilde yasaklanan Onur Yürüyüşlerine katılan yüzlerce kişiyi hukuka aykırı güç kullanarak gözaltına aldı ve barışçıl toplanma hakkı ciddi şekilde kısıtlanmaya devam etti. Danıştay, 2021 tarihli İstanbul Sözleşmesi'nden çekilme kararını bozmayı reddetti."

Türkiye'de yaşanan enflasyonun sıkıntıları daha da derinleştirdiği belirtilen Af Örgütü raporunda, "Türkiye'de yoksulluk ve sosyal dışlanma ile mücadele için yeterli ve koordineli bir yaklaşımın bulunmadığı, enflasyonun milyonlarca kişi için yaşam maliyeti krizini derinleştirdiği" belirtildi.

Callamard, Türkiye başlığını VOA'e değerlendirirken de, "Türkiye için tespitlerimiz dünyanın geri kalanından daha olumlu değil. Türkiye'deki baskı konusunda Af Örgütü olarak şahsi bir konuya değinmek istiyorum. Eski Türkiye temsilcimiz Taner Kılıç hala yargı karşısına çıkıyor, yargılaması sürüyor, serbest bırakılmadı. 2022'de bazı politik tutuklular bırakıldı ama zaten hiç hakim karşısına çıkmamaları gerekiyordu bu insanların. Taner Kılıç hala yargı baskısı altında. Türkiye'de sivil toplum, insan hakları savunucuları ve özellikle LGBT hakları savunucularının alanı 2022'de de daha da daraldı. 2023 seçimlerine giriliyor. İfade özgürlüğü ve gösteri özgürlüğü bu bağlamda önemli" dedi.(Kaynak:Arzu Çakır/VOA)

(vş)