Blinken’ın açıklamalarına göre bu üç hedefin birincisi ve en acili, Rusya'yı ‘sınır ötesi’ insani yardıma ilişkin uluslararası kararı ‘uzatmaya ve genişletmeye’ ikna etmek. Bu hedef, Moskova ve Washington'ın neden gelecek hafta Cenevre'de iki taraftan üst düzey yetkililerin katılımıyla bir toplantı yapma kararı aldıklarını da açıklıyor. Toplantıya katılacak üst düzey yetkililer arasında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Suriye Özel Temsilcisi Aleksandr Lavrentyev ile Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Ortadoğu Koordinatörü Brett McGurk’ün yer alması bekleniyor.
Şarku’l Avsat’a konuşan Roma’daki toplantıya katılan Batılı yetkililere göre Bakan Blinken'ın Roma’daki toplantıya yaptığı davet, Biden ekibinin göreve başlamasından ve 2015 yılı sonlarında Viyana’daki müzakereler sonucunda Uluslararası Suriye Destek Grubu’nun (USDG) kurulmasından bu yana attığı ilk yüksek profilli siyasi adımdı. USDG, aralarında Rusya ve İran’ın da olduğu 20'den fazla ülkeyi içeriyordu.
Roma’daki Bakanlar Toplantısı, Washington'ın müttefikleriyle koordinasyondaki liderlik rolünü yeniden kazanması ve aralarında Arap ülkelerinin de olduğu yedi ülkenin yer aldığı Small Group’un (Küçük Grup) genişletilmesi için bir fırsat oluşturdu. Aynı zamanda, Astana Grubu veya Doha Platformu’nda Rusya ile bir araya gelen Katar ve Türkiye ile bir şekilde yeniden istişarelerin yapılması ve Suriye dosyasında Arap Birliği (AL) ve Avrupa Birliği (AB) olmak üzere iki büyük blokla köprüler kurulması için de bir imkan sağladı.
Acil yardım
Edinilen bilgilere göre Blinken, kapalı oturuma katılan bakanlara, ABD’nin şuan Suriye politikasının önceliklerinden ve hedeflerinden bahsetti. Buna göre ABD’nin bu konuda üç hedefi var. Birinci ve en acil hedef, 10 Temmuz’da süresi dolacak insani yardımın sınırın ötesine taşınması ve kapsamının genişletilmesi için yeni bir Birleşmiş Milletler (BM) karar tasarısının kabul edilmesi. ABD Başkanı Joe Biden'ın 16 Mayıs’ta Cenevre'de Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile yaptığı görüşmede konuyu gündeme getirmişti. Biden yönetiminin bu konuda tavrı belliydi. Yani bundan sonraki aşamada Biden yönetiminin kararlarında Rusya'nın bu konudaki tutumu belirleyici olacak. Şarku'l Avsat'a konuşan Batılı bir diplomat, “ABD, şu mesajı veriyor; eğer Rusya, ABD’nin isteğini kabul ederse Suriye konusunda ikili diyalog yeniden başlatılabilir ve genişletilebilir. Hatta başka olumlu tedbirler de alınabilir. Fakat eğer Moskova kararın uzatılmasına ve bir ila üç sınır kapısının yardımların geçişine açılmasına karşı oy verirse Washington’da yapılan baskının artırılması ve yaptırımların yeniden başlatılması çağrıları arasında Suriye dosyasındaki çıkmazın sürmesi kaçınılmaz olur” ifadelerini kullandı.
Cenevre'deki ABD-Rusya Zirvesi, geçtiğimiz yıl Temmuz ayında Viyana'da ABD'nin eski Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey ile bir Rus yetkilinin yaptığı son görüşme ışığında birkaç gün sonra gerçekleşecek ve bu, Biden yönetimi sırasında bir ilk olacak. Bu arada Jeffrey’nin geçtiğimiz yıl Ağustos ayında bir görüşme daha gerçekleştirmesi bekleniyordu, ancak yeni tip koronavirüse (Kovid-19) yakalandığı için Cenevre’de yapılan ABD-Rusya toplantısına katılamamıştı. Öte yandan Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Verşinin ve Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Ortadoğu Koordinatörü McGurk’ün bu ilan edilmeyen ikili süreci yıllar önce başlattığı da belirtiliyor.
ABD'nin Yakın Doğu'dan Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Vekili Joey Hood, düzenlediği bir basın toplantısında şunları söylemişti:
“Özellikle şu sıralar, Kovid-19 salgınının yayılmasından ve salgınla mücadele edilmesi ihtiyacının ortaya çıkmasından sonra, ülke genelinde Suriyelilere insani yardımın ulaştırılması konusunda Rusya ile yapıcı bir şekilde çalışma fırsatı yakaladığımızı düşünüyorum. Özellikle Suriye'nin kuzeydoğusuna Kovid-19 ile mücadele için neredeyse hiç yardım ulaştırılamadı. Yani, bu büyüyen bir insani sorun ve kimsenin bu sorunu daha da kötüleştirmek istediğini düşünmüyorum.”
Başkan Biden da Roma'da ‘bu konuyu Putin ile yaptığı görüşme sırasında gündeme getirdiğini’ söyledi. Çünkü bu konu Washington için ‘son derece önemli’.
DEAŞ ve ateşkes
ABD’nin Suriye'deki ikinci hedefinin, Fırat Nehri’nin doğusundaki varlığının tek nedeni olan DEAŞ’ı ortadan kaldırmak olduğunu söyleyen Blinken, “Birlikte, sahada bize zafer getiren askeri operasyonumuzda yaptığımız gibi, (Suriye’nin doğusunda) istikrar hedeflerine bağlı kalmalıyız” dedi. Blinken, Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) kontrolündeki cezaevlerinde bulunan 10 bin DEAŞ’lı mahkum sorununun çözülmesi gerektiğine işaret etti. Bu arada ABD, DEAŞ’la Mücadele Uluslararası Koalisyon’daki (DMUK) ortakları da dahil olmak üzere DEAŞ üyelerinin vatandaşı oldukları ülkeleri vatandaşlarını geri almaya, onları topluma geri kazandırmaya ve gerekli durumlarda haklarında soruşturma başlatmaya çağırmaya devam ediyor.
Roma’daki DMUK Bakanlar Toplantısı nihai bildirisinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 2254 sayılı kararı uyarınca kalıcı bir siyasi çözümü desteklemek için Suriye halkının yanında olduklarını teyit eden bakanlar, elde edilen başarıyı sürdürmenin ve bu başarıya yönelik herhangi bir tehdide karşı birlikte çalışmaya devam etmenin yanı sıra DEAŞ’ın yararlanabileceği güvenlik boşluklarından kaçınmak için her türlü terör tehdidine karşı uyanık olma çağrısında bulundular.
Blinken’in açıklamalarına göre ABD’nin Suriye’deki üçüncü hedefi ise, Suriye'de ateşkesin uygulanmasına devam edilmesi. ABD'li bakan, ateşkesin insan hakları ihlallerini ve tutuklamaların devam etmesini engellemediğini ve mültecilerin geri dönüşüne de katkı sağlamadığını belirtti.
Gelecekteki hedefler
Blinken, eski Başkan Donald Trump’ın Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey liderliğindeki ekibi dönemindeki ‘İran’ın Suriye’den çıkarılması’ gibi geniş kapsamlı hedefler içermeyen yukarıdaki hedeflerin yanı sıra Suriye'de uzlaşıya varılması, barışın sağlanması ve ülkenin yeniden inşası için tek yol olan ‘siyasi çözüme’ ulaşmak gibi uzun vadeli bir hedeften bahsetti.
Burada, Roma’daki DMUK Bakanlar Toplantısı nihai bildirisine eklenen geniş bir paragraftan bahsetmek gerekir. Paragrafta, BM Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen’in, Suriye’nin tamamında ateşkes ilan edilmesi, insani yardımların engelsiz ve güvenli bir şekilde dağıtılması, Anayasa Komitesi’ne sınırsız destek verilmesi ve tüm biçimleri ve tezahürleriyle terörle mücadele edilmesi de dahil olmak üzere BMGK’nın 2254 sayılı kararını tüm yönleriyle uygulama’ çabalarının desteklendiği vurgulandı. Bildirinin sonuna eklenen siyasi bir paragrafta ise bakanlar, Suriye'nin birliğini ve toprak bütünlüğünü teyit ederek, “2254 sayılı karar çerçevesinde güvenilir, sürdürülebilir ve kapsamlı bir siyasi çözüme ulaşmak için yorulmadan çalışmaya devam etmeye kararlıyız. On yıldır süren Suriye çatışmasını sona erdirecek, Suriye halkının güvenliğini garanti edecek ve özlemlerini gerçekleştirecek tek çözüm budur” ifadelerini kullandılar.
Bakanlar oybirliğiyle 2254 sayılı karar ve diğer uluslararası kararlar uyarınca Suriye krizinin tek çözümünün siyasi yol olduğunu vurgularken krizi çözecek etkili bir uluslararası iradenin olmadığına ve bu durumun bazı taraflara Suriye'nin kimliğini değiştirmeyi amaçlayan yayılmacı, mezhepçi ve demografik projeleri uygulama fırsatı verdiğine dair uyarılarda bulundular. Ayrıca Suriye krizinin uzun sürmesi ve bu krizin bölgesel ve uluslararası etkilerine karşı da uyardılar.
Öte yandan toplantıda Arap ülkelerinin bakanlarının, Suriye'nin güneyinde istikrarın sağlanması, terörle mücadele edilmesi ve İran bağlantılı milislerin buradan kovulması gerektiğinden bahsetmeleri dikkat çekti. Arap ülkelerinin Suriye’de yeniden rol üstlenmeleri gerektiğinin altını çizen Arap bakanlar, Şam'ın AL’ye geri dönmesinin, Arap ülkeleri arasında şuan için var olmayan bir fikir birliği gerektirdiğini vurguladılar. Bu arada ABD’nin uyguladığı ‘Sezar (Caesar) Yasası’nın, Suriye’nin yeniden yapılanmaya katkıda bulunma olanaklarını sınırlarken ABD yasalarının ve ABD Hazine Bakanlığı'nın insani ve tıbbi yardım konularında öngörülen istisnalara rağmen Kovid-19 salgınıyla mücadele sınırlı kalıyor.
Sonuç olarak ABD'nin şu anki tutumu, BM’nin Suriye Özel Temsilcisi Pedersen'in ‘adım adım’ (step by step) yaklaşımını benimseme ve Suriye için uluslararası-bölgesel bir temas grubu oluşturma önerisine uymak değil gibi görünüyor. Sezar Yasası yaptırımlarını ve hesap verebilirlik dosyasını hatırlatarak Arap ülkelerini Şam'la ‘normalleşmeyi’ beklemeye çağıran ABD, bu süreçte birincisi; Cenevre'deki ABD-Rusya Zirvesi’nin yapılmasını, ikincisi; 7 Temmuz’da yapılması planlanan Astana Zirvesi’nin sonuçlarının alınmasını ve üçüncüsü, 10 Temmuz'dan önce BMGK’da yardım kararına ilişkin oylamanın yapılmasını bekliyor.(CO)
