Herkese Bilim Ve Teknoloji Dergisinden Furkan Avcı'nın derlemesine göre,  Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden jeofizikçi Daniel Rothman’ın liderliğinde yürütülen çalışmaya göre beklenen yok oluşlar kısa zamanda beklenmiyor; sürecin tamamlanması 10,000 yıl alabilir. Ancak her ne kadar karbondioksit seviyesi yükselişte olsa da önümüzdeki yıllarda atılacak adımlar ve karbondioksiti düşürme çabaları ile bu tip felaketlerin de önüne geçilebilir.

Gezegenimiz, 4.5 milyar yıllık yaşamı boyunca inişli çıkışlı birçok döneme tanıklık etti. Hatta sadece son yarım milyar yılda bile 5 büyük kitlesel yok oluşla Yeryüzü’ndeki yaşam silinip süpürüldü. Bu yok oluşları Ordovisyen- Silüryen, Geç Devoniyen, Permiyen, Triyas-Jura ve dinozorların yok olduğu Kretase- Tertiyer kitlesel yok oluşları şeklinde sıralayabiliriz. Bunların en büyüğü denizdeki yaşamın %95’inin ve karadaki yaşamın %70’ini beraberinde götüren Permiyen kitlesel yok oluşudur. 

Ancak tüm bu kitlesel yok oluşlara baktığımız zaman tek bir ortak nokta görüyoruz: Küresel karbon döngüsünün bozulmuş olması.

Bu bozulma iki şekilde meydana gelir: Karbon dioksitin, okyanusları asidik hale getirmesiyle doğrudan ve gezegenin yaşanılamaz derecelere kadar ısınmasıyla dolaylı yoldan.

Peki, kitlesel yok oluşa neden olmayan bir karbondioksit artışıyla, ölümcül artış arasında ne gibi farklar var?

Bilim insanları 2 faktörün bu konuda etkili olduğunu söylüyorlar: ilki artış hızı, ikincisi bu artışın ne kadar sürdüğü. Bu değerleri hesaplamak için kayaç örneklerini inceleyen araştırmacılar 540 milyon yılı temsil eden 31 farklı jeolojik zaman dilimini karbon izotoplarını kullanarak araştırdı. Tabii kimi zamanların kayaç örnekleri karbondioksit miktarını hesaplamak için diğerlerine oranla daha kısıtlı olduğu için bu inceleme kendi içinde zorlukları barındırıyordu.

Geçmişte okyanuslara salınan 310 gigatonluk karbondioksitin kitlesel yok oluşu tetiklediğini belirten araştırmacılar, günümüzdeki karbondioksit artış hızıyla birlikte içinde bulunduğumuz yüzyılın sonlarına doğru 300 gigaton karbonun okyanuslara ekleneceğini ön görüyorlar.

Akıllardaki soru ise aynı: o eşiğe ulaştığımız zaman ne olacak?

Kritik değere ulaşıldığı zaman sonunda kitlesel yok oluşlar barındıran önemli bir dönemde olacağız. Ancak bu yok oluş hemen gerçekleşmeyecek, sonuçların görülmesi belirsiz olmakla beraber ortalama 10,000 yıllık bir süre alacak. Kesin olan şu ki karbon salımı konusunda insanoğlu kendini dizginleyebilirse, büyük bir yok oluşun önüne geçebiliriz. Hâlâ geç kalmış sayılmayız.

(vş)