Yerel düzeyde idari yapıların kurulması konusunda meclis yerine Cumhurbaşkanına KHK çıkarma yetkisi tanıyan teklif de değişikliğe uğradı. Son duruma göre Cumhurbaşkanı, kanun niteliğinde kararname yayımlayabilecek. Kararnameler, kişi hak ve hürriyetleriyle ilgili olamayacak. Anayasa´da kanunla düzenlenmesi öngörülmüş ve mevcut durumda kanunlarda açıkça düzenlenmiş konularda kararname çıkarılamayacak. Cumhurbaşkanı, kararnameler veya kanunlar için yönetmelik de çıkarabilecek. Eğer TBMM, bir konuyu kanun ile düzenlerse o konuyla ilgili yayımlanmış Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ise hükümsüz (geçersiz) hale gelecek.

ANAYASA KOMİSYONU´NUN 8. GÜN ÇALIŞMALARINDA NELER OLDU?

 TBMM internet sitesinde yapılan duyuruya göre Anayasa Komisyonunda süren görüşmelerin özeti şöyle:

?Anayasa Komisyonu, Komisyon Başkanvekili, AK Parti Burdur Milletvekili Reşat Petek başkanlığında toplanarak, 8. günde, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifini 7. maddeden görüşmeye devam etti. 

CHP Trabzon Milletvekili Haluk Pekşen, Meclisin denetim yetkisini düzenleyen bu maddenin, hukuk tekniği ile ilgisi olmayan bir düzenleme olduğunu iddia ederek, çekilmesini istedi. 

CHP Tekirdağ Milletvekili Candan Yüceer, teklifi eleştirerek, "Türkiye Cumhuriyeti etiyle kemiğiyle tek bir kişiye veriliyor. Tek adama dayalı başkanlık sistemi, ne için? Gücü tek elde toplamak için." görüşünü savundu. 

Bekir Bozdağ, komisyonda tarihi oturumları beraber gerçekleştirdiklerini söyledi. 

Cumhurbaşkanlığı sistemi teklifinin, kuvvetleri yürütme de ve yasamada toplamadığını, yasamaya ayrı güç verdiğini, yürütmeye ayrı güç verdiğini, ikisini birbirinden tam ayırdığını belirten Bozdağ, mevcut Parlamenter sistemin yürütmenin kontrolünde yürüdüğünü bildirdi. 

Bakan Bozdağ, Parlamentonun etkin denetim yapmasını sağlamanın yolunun, yürütme ile yasamayı birbirinden ayırmaktan geçtiğine değinerek, "Siz yürütmeyi yasamanın içerisinden çıkarırsanız, yasamanın içinden çıkan yürütme bir nevi yasamanın evladı gibi oluyor." ifadesini kullandı. 

Teklifle yürütme yetkisinin Cumhurbaşkanına ait olacağını, ancak halktan yetkiyi alacak olan Cumhurbaşkanının halka karşı olan sorumluluğunu yardımcıları ve bakanlar ile birlikte yürüteceğini belirten Bozdağ, "Vatandaş, seçim yapılırken, ´siyasi istikrar, güçlü iktidar lazım´ diyor. Bu sistemde vatandaş Cumhurbaşkanını seçtiği zaman, siyasi istikrar ve güçlü iktidar sistemin doğası gereği doğuyor, bu sistem zorunlu istikrarı doğuruyor. Vatandaş, yasama üyelerinin seçiminde de kerhen değil, istediği partiye oy verecektir." diye konuştu. 

Adalet Bakanı Bozdağ, yeni sistemde 600 milletvekili olmasının Parlamentoyu güçlendireceğini vurgulayarak, "600 milletvekili adayını Cumhurbaşkanı belirleyecek diyorsanız, büyük bir çarpıtmayı, yalanı söylüyorsunuz demektir. Milletvekili adaylarını partiler belirleyecek." değerlendirmesinde bulundu. 

Getirilen düzenlemenin Parlamentonun yasama görevini ortadan kaldırmadığını belirten Bozdağ, "Kanunu değiştirmek kime ait? Yasama organına ait. Mevcut düzenlemede yasama organı istediği zaman yürütme organına KHK çıkarma yetkisi veriyor mu? Veriyor, geçmişte defalarca vermiş." dedi. 

Bekir Bozdağ, bu teklifle kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisinin kalktığını, Cumhurbaşkanının kararname çıkarma yetkisinin de bu ihtiyacı karşılamak üzere konulduğunu vurguladı. 

"Anayasa´da ?kanunla düzenlenecek? denen hiç bir konuda Cumhurbaşkanı kararname çıkaramayacak. Temel haklar, siyasi haklar ile ilgili konuda, yargı ile ilgili konuda kararname çıkaramayacak." diyen Bozdağ, bütün her şeyin kanunla düzenleneceğini bildirdi. 

Bozdağ, "Cumhurbaşkanı Meclisi fesh edecek veya yok edecek." denildiğine işaret ederek, mevcut düzenlemede, Bakanlar Kurulunun güvenoyunu alamaması, güvensizlik oyu ile düşürülmesi, Hükümetin 45 gün içinde kurulamaması halinde, Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar verebildiğine dikkati çekti. 

Cumhurbaşkanının bu yetkisini 7 Haziran seçimlerden sonra kullandığını anımsatan Bozdağ, şöyle devam etti: 

"Şu anda TBMM´nin, Cumhurbaşkanlığı seçiminin yenilenmesine karar verme yetkisi var mı? Yok. Teklife göre, Cumhurbaşkanı seçimin yenilenmesine karar verdiği takdirde, kendi seçiminin yenilenmesine de karar veriyor. Seçimlerin yenilenmesi konusunda Parlamento tehdit altında değil, Cumhurbaşkanı da tehdit altında değil. Kendi içinde fren-denge sistemi kurulmuş. Kim bu yetkiyi kullanırsa ona bir müeyyide getirilmiş. Keyfi hareket etmesin diye, siz seçimi yenilediğinizde kendi seçiminizi de yenileyeceksiniz." 

Bozdağ, yeni teklifle Meclisin denetim yetkisinin olduğunu, sadece gensoru ve güvenoyunun sistemin doğası gereği olmadığını söyledi. 

Parlamenter sistemden Cumhurbaşkanlığı sistemine geçildiğine dikkati çeken Bozdağ, "Cumhurbaşkanlığı sisteminde, güvenoyunu halk sandıkta veriyor ve geri alabiliyor. Gensoru, başbakan ya da bakanları düşürmeyi getiriyor. Sistem değişince otomatik olarak düşürme veya yenisini seçme konusu halka, işin asıl sahibine doğrudan geçiyor. Bu sistemin doğası gereği, güvenoyu ve gensoru olmaz." ifadesini kullandı. 

Adalet Bakanı Bozdağ, Meclisin bundan sonra denetimi daha etkin bir şekilde yerine getireceğini belirtti. 

Bu sistemde seçimi kazanan Cumhurbaşkanının en fazla iki dönem görevde kalacağını aktaran Bozdağ, "Siyasette yenilenmeyi, değişimi, dönüşümü, kuşak değişimine de bu sistem zorunlu hale getirecek. ´Buradan diktatörlük çıkar´ demek fevkalede yanlıştır, bu düzenlemeleri çarpıtmadır. Çünkü, Cumhurbaşkanı halkın yüzde 51 oyuyla seçilecek. Yüzde 51´in oyunu alarak gelecek Cumhurbaşkanına siz diktatör diyeceksiniz, bu kabul edilemez." ifadesini kullandı. 

Bekir Bozdağ, etkin yasama denetimi olacağını, Cumhurbaşkanının kararnameleri ve bütün eylemlerinin yargı denetimine açık olacağını bildirdi. 

Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı işlemlere karşı yargı yolunun açılacağını vurgulayan Bozdağ, "Şu anda yargı yolu kapalı. Bu düzenlemeden sonra, Cumhurbaşkanının işlediği iddia edilen bütün suçlardan dolayı soruşturulmasının ve Yüce Divana sevkinin önü açılıyor ve bu yetki de TBMM´ye veriliyor." dedi. 

CHP Muğla Milletvekili Akın Üstündağ´ın, "Bu hainlik Anayasasıdır." sözleri salonda gerginliğe neden oldu. AK Parti ve CHP milletvekilleri karşılıklı olarak tartıştı ve birbirlerine laf attı. 

Adalet Bakanı Bozdağ, anayasa değişikliği ya da yeni bir anayasa yapmanın hainlik olmadığını, anayasanın verdiği yetkiyi kullanmak olduğunu söyledi. 

Bozdağ, şunları kaydetti: 

"Parlamentonun anayasayı değiştirme yetkisini kullanmasını hainlik olarak görürseniz, o zaman sadece darbecilere anayasa yapma yolunu açarsanız. Bu Parlamentoyu yeni anayasa yapmayı ehil görmeyenler demokrasiyi hazmedememiş olanlardır. Demokrat birisi bunu söyleyemez, demokrasiye inanan birisi bunu söyleyemez. Kim yapacak anayasayı o zaman? Bu Parlamento her şeyi yapmaya ehildir." 

AK Parti Bursa Milletvekili Zekeriya Birkan, İstanbul Milletvekili Markar Eseyan ve Şanlıurfa Milletvekili Kemalettin Yılmaztekin, teklifin "Meclisin denetim yetkisini" düzenleyen 7. maddesi üzerinde değişiklik önergesi verdi. 

Kabul edilen önergeyle, Meclis soruşturması Meclisin denetim yolları arasına ekleniyor, "devlet faaliyetleri" de genel görüşmenin, TBMM Genel Kurulunda görüşülecek konuları arasına ekleniyor. 

Buna göre, TBMM; meclis araştırması, genel görüşme, meclis soruşturması ve yazılı soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanacak. 

Meclis Araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemeden ibaret olacak. 

Genel görüşme, toplum ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun TBMM Genel Kurulunda görüşülmesi şeklinde gerçekleştirilecek. 

Meclis soruşturması, cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanlar hakkında, Anayasa´nın teklifle değiştirilen 106. maddesinin 5. 6. 7. fıkraları uyarınca yapılan soruşturmadan ibaret olacak. 

Yazılı soru; yazılı olarak en geç on beş gün içerisinde cevaplanmak üzere milletvekillerinin, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibaret olacak. Meclis araştırması, genel görüşme ve yazılı soru önergelerinin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile araştırma usulleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenecek. 

AK Parti, milletvekillerinin yaptığı konuşmaların ardından, teklifin 7. maddesi üzerinde, "konu yeterince açıklığa kavuştuğu" gerekçesiyle kifayeti müzakere önergesi verdi. 

Muhalefetin önergeye itirazı ve tartışmaların ardından, önce önerge, sonra da madde kabul edildi. 

Daha sonra, teklifin, "Cumhurbaşkanının adaylığı ve seçimini" düzenleyen 8. maddesi görüşüldü. 

AK Parti Ankara Milletvekili Murat Alparslan, Adıyaman Milletvekili İbrahim Halil Fırat ve İstanbul Milletvekili Markar Eseyan, madde üzerinde önerge verdi. 

Kabul edilen önergeyle, cumhurbaşkanı seçilme şartları arasında bulunan "doğuştan Türk vatandaşı olanlar arasından" hükmü, "Türk vatandaşları arasından" şeklinde değiştirildi. 

Önergeyle, cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci oylamasında, tek adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması durumunda, uygulamada doğabilecek tereddütlerin önüne geçilebilmesi amacıyla, cumhurbaşkanı seçiminin yenileneceğine ilişkin hüküm getiriliyor. 

Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci oylamasında, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde, TBMM seçimi yapılmayacak, sadece cumhurbaşkanı seçimi yenilenecek. 

Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut cumhurbaşkanının görevi devam edecek. 

AK Parti Bursa Milletvekili Hakan Çavuşoğlu, cumhurbaşkanı seçilme şartları arasında bulunan "doğuştan Türk vatandaşı olanlar arasından" hükmünün, "Türk vatandaşları arasından" şeklinde değiştirilmesiyle ilgili kısa bir açıklama yaptı. 

Çavuşoğlu, sonradan Türkiye´ye gelen ve Türk vatandaşlığını kazanan birisi olarak, binlerce soydaşı ilgilendiren bu konuyla ilgili hassasiyetleri ve samimiyetleri nedeniyle AK Parti Genel Başkanı ve Başbakan Binali Yıldırım, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ile milletvekillerine teşekkür etti. 

Teklifin 8. maddesi, müzakerelerin ardından kabul edildi. 

Teklifin, "Cumhurbaşkanının görev ve yetkilerinde değişiklik öngören" 9. maddesi, AK Parti´nin kabul edilen önergesi doğrultusunda bazı değişikliklerle kabul edildi. 

Önergeyle, Cumhurbaşkanının üst düzey kamu yöneticilerini atayacağı ve görevlerine son vereceği bölümüne; "bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenleyeceği" hükmü eklendi. 

Teklifin, "Cumhurbaşkanı Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil edecek." cümlesinin başına "TBMM adına" ibaresi eklenerek, Cumhurbaşkanının TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil etmesi hükmü getirildi. 

Maddeye göre, Cumhurbaşkanı devletin başı olacak ve yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına ait olacak. 

Cumhurbaşkanı, "devlet başkanı" sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti´ni ve Türk milletinin birliğini temsil edecek; anayasanın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını sağlayacak. Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü TBMM´de açılış konuşmasını yapacak. Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verecek. 

Teklife göre, Cumhurbaşkanı, kanunları yayımlayacak ve kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM´ye geri gönderecek. Kanunların, TBMM İçtüzüğü´nün tümünün veya belirli hükümlerinin anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde iptal davası açacak. 

Cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atayacak ve görevlerine son verecek. 

Cumhurbaşkanı üst düzey kamu yöneticilerini atayacak, görevlerine son verecek ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenleyecek. 

Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyeti´nin temsilcilerini gönderecek, Türkiye Cumhuriyeti´ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul edecek. Milletlerarası andlaşmaları onaylayacak ve yayımlayacak. 

Cumhurbaşkanı, anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunacak. Milli güvenlik politikalarını belirleyecek ve gerekli tedbirleri alacak. 

TBMM adına, Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil edecek. 

Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verecek. 

Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama nedeniyle kişilerin cezalarını hafifletecek veya kaldıracak. 

Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek. Kararnamelerle, yürütmenin ihtiyacını karşılaması sağlanacak; temel hak ve hürriyetler ile siyasi hak ve hürriyetler düzenleme alanı dışında bırakılacak. 

Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamayacak. 

Kanunlarda, kararname konusu ile aynı konuda farklı hüküm bulunması halinde kanun uygulanacak. TBMM´nin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelecek. 

Cumhurbaşkanı, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilecek. Kararnameler ve yönetmelikler, yayımdan sonraki bir tarih belirlenmemişse, Resmi Gazete´de yayımlandıkları gün yürürlüğe girecek. 

Cumhurbaşkanı ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirecek ve yetkileri kullanacak. 

Teklifin, "Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğunu" düzenleyen 10. maddesi de kabul edildi. 

Buna göre, Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. 

Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşecek ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilecek. Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak 15 kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılacak. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu 2 ay içinde Meclis Başkanlığına sunacak. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık yeni ve kesin bir süre verilecek. 

Rapor, Başkanlığa verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde dağıtılacak, dağıtımından itibaren 10 gün içinde Genel Kurulda görüşülecek. TBMM, üye tam sayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilecek. Yüce Divan yargılaması üç ay içerisinde tamamlanacak, bu sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere üç aylık ek süre verilecek, yargılama bu sürede kesin olarak tamamlanacak. 

Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı, seçim kararı alamayacak. 

Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkum edilen Cumhurbaşkanının görevi sona erecek. Cumhurbaşkanının görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar için görevi bittikten sonra da bu madde hükmü uygulanacak.