Tarhanayı ağırlıkla Kahramanmaraş özgü bilirdik. Ancak bugün Görkemli Hatıralardan Uşak'tan Mustafa Yeldanlı diğer adı ile "tarhana baba" çok heyecanla tarhananın faydalarını anlatı. Söylediklerinin beslenme tarihinde önemli yeri var. Bulgur ve Tarhan ile büyümüş bir olarak tarhananın yapıldığı fermente ayranın kokusu ve aroması bir andan aklıma geldi. Çocukluğumda rahmetli annemin yayık yayma yarımcısı olarak her sabah 6-7 yayık çalardım. Annem boyum yetmediği için ayaklarımın altına bir taş kor ve yayıktaki yağlı yoğurttu soğuk su ile karıştırılır ve hızla bir şekilde yayardım. Biri bitince annem hemen yayığı boşaltır yenisini hazırlardı. Büyük bir hızla güneş tepemize çıkmadan bütün yoğurttaki yağın ayrılmasına çalışırdık.Bir sopanın ucuna yerleştirilmiş bir çember yapıdaki tahta ile yayık dövülerek yağ moleküllerinin ayrışması sağlanır. Yayılan ayran soğuk suyun etkisi ile yayığın yüzeyinde kümelenen yağlar belirmeye başlar. Yağ bir tülbentten geçirilerek ayırıldıktan sonra kalan ayran bir kapta toplanarak ya çökelek ya da tarhana yapmak için fermente olması beklenir. Makarnalık iri buğdaylardan yapılmış döğme kaynatılır. Sonra fermente edilmiş ayran ile kaynatılır ve kamışlar üzerine serilir. Birkaç gün sonra ekşimtırak kâğıt gibi tarhana toplanır kış için saklanırdı.
Birçok Gıda Çok Zorunlu Doğa Koşullarına Karşı Üretilmiştir
Uzun kış koşullarında besin güvencesi için tarhana ve benzeri birçok ürün üretilmiştir. Çocukluğumda bütün yaz yıllık besin tedariki için çalışılırdı. Kışlık yiyecekleri sağlamak için bulgur kaynatmak, tarhana yapmak, değişik bitkileri (domates, salatalık, kabak, fasulye, elem, ayva, üzüm, dolmalık kabuk ve patlıcan oymak ) kurutmak kavurma yapmak, güneşte et kurutmak gibi bir dizi hazırlık yapılırdı. Tabii hayvanlar içinde gıda depolanırdı. Saman, arpa yığını yapılır. Bütün yaz zorunlu ihtiyaçlar üretilir ve düzenlenerek bozulmaması için korunacak serin bucaklarda veya müştemilat alanlarda tutulurdu. Peynir, çökelek, yağ ve diğer gıdalar bozulmasın diye hayvan derilerinde toprak içinde korumaya alınırdı. Çoğunlukla yoğun tuz ile muamele edilerek böylece gıdalar mikroplar tarafından bozulmadan korunması sağlanırdı. Çok ağır ve zorlu günlerdi.
Her ne kadar Maraş yöresine özgü bilinse de tarhana birçok bölgede ve kültürde zorunlu olarak insanın geliştirdiği bir kışlık yiyecek.Zorunlu koşullarda ihtiyaca yönelik üretilen gıdaların kalite ve aroması da çok farklıydı. Kış günleri bol zamanı olan insanlar gıdalarını da özenle hazırlarlardı. Tarhanaların aromasını artırmak için terbiyelendirilme işleminden geçirirlerdi. Kış günlerinin sıcak tarhana çorbası ve PEKMEZ birlikteliği birinci gıdamız ve en sevdiğimiz içeceğimizdi. Yapanların ellerine sağlık. İçenlere afiyet olsun.
