Antlaşmalar uluslar arasındaki sorunları çözmek için yapılır. Bence en iyi antlaşmalar sonuna kadar savaşmış iki ulus arasında yapılan antlaşmalardır. Çünkü taraflar savaş sırasında birbirini yeterince tanıma olanağı buluyor. Kimin ne kadar güçlü olduğu, kimin ne kadar akıllı kimin ne kadar zengin olduğu savaşırken anlaşılıyor. Savaş bitince taraflar kendilerine şöyle bir bakıyorlar ki; her durumda kaybetmişler! Zenginliklerini kaybetmişler, insanlarını, değerlerini kaybetmişler ve kaybettiklerinin yerine yenisini koyamayacakları da kesin! Daha da iyimser bir yorum ise savaşan ulusların birbirlerinden kültürel olarak önemli bazı kazançlar elde ettikleri yönündedir.
Bazı antlaşmalar ise birçok farklı ulusun taraf oldukları büyük savaşlardan sonra, özellikle, savaştan yenilmiş olarak çıkan ulusların kaderlerini tayin etmek üzere güçlü ve saldırgan devletler tarafından hazırlanarak, karşılarında yenilmiş ve hatta yok olmak üzere olan uluslara kabul ettirilir. Burada zorlama filan olmaz kim direnecek ki?
İnsanlık ilk yazılı antlaşmalardan birini MÖ 13. Yüzyılda Anadolu’da imzalamıştır. Tarafların eşit temsil edildiği ve antlaşmanın metin olarak kil tabletler üzerine o yılların bilinen birkaç dilinde yazıldığı biliniyor.
Benim önemsediğim, savaşan iki tarafın eşit olarak antlaşmayı hem de yazılı olarak imzalamış olmalarıdır. Çünkü insanlık daha sonra öyle antlaşmalar yaşadı ki bunların bazılarında eşitliği bırakın taraflar yoktu!
Margaret MacMillan ünlü bir tarihçi, kariyeri çok yüksek bir bilim insanı. O’nu üne kavuşturan da “Paris 1919” adlı kitabıdır. MacMillan, kitabında 1. Dünya savaşından sonra bir daha savaş çıkmayacak bir dünya oluşturmak üzere galiplerin topladığı ve gerçekten dünyayı paylaştıkları ve sonuçlarını diğer uluslara dayattıkları “Paris Konferansı “ olarak bilinen konferansı anlatmaktadır.
İşte Sevr Antlaşması dediğimiz antlaşma bu konferanstan çıkmıştır. Bu konferanstan çıkan diğer antlaşmalar da aynen Sevr Antlaşmasının Osmanlı İmparatorluğuna dayatılması gibi diğer devletlere dayatılmıştır.
Orada Türk Ulusu temsil edilmemiştir. Antlaşma maddelerine hiç kimse karşı çıkamamıştır. Çünkü antlaşmanın arkasında galip devletler yani ABD, İngiltere ve Fransa vardır!
Sevr, bir karabasan gibiydi; İstanbul’da bir protesto mitingi yapıldı, bir heyet oluşturuldu ilk olarak İngiliz yüksek komiseri ziyaret edildi, sonra vekiller bakanlar… Onlar da üzgün ve yılgındı, bakanlardan biri büyük bir protesto gösterisi yapılmasını önerdi çünkü heyet üyeleri yalnızca kadınlardı! Padişah sarayında ağlıyordu. O sırada orada bulunan Atatürk protesto öneren bakanlara “Bu protestonuzun Yunanlıların ya da İngilizlerin geri çekilmesini sağlayacağını mı düşünüyorsunuz?” diye sordu. Vekiller çaresizlik içinde omuzlarını silkince de “Belki alınacak daha kesin tedbirler de bulunabilir” dedi. (Paris 1919, sayfa 424)
Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı başladığında Sevr antlaşmasının arkasında bir tek İngiliz devleti kalmıştı!
Zaferden sonra toplanan barış görüşmelerinde, Lozan’da masanın bir yanında İngiltere ve çıkarları vardı. Yani emperyalizm! Yani o yılların küresel imparatorluğu!
Kime ne zarar verdiği belli. Değil mi?
