CUMHURİYET’İN YARIM KALMIŞ EĞİTİM DEVRİMİNİN SONUÇLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Osmanlı Devleti’nde son dönem yenilik hareketlerinin ana noktasını ortaöğretim kurumları oluşturmuş, bu durum Cumhuriyet döneminde de devam ettirilmek istenmiştir. 1923’teki Birinci Heyet-i İlmiye toplantısında, sultanî olan ortaöğretim kurumlarının ismi lise olarak değiştirilmiş, ortaokullara bir, ortaokullu liselere iki devreli lise denilmiştir. 1924 yılında bir devreli liselere ortaokul denilmeye başlanmış ve ortaöğretim; üç yıl ortaokul, üç yıl lise olarak düzenlenmiştir. 1926-1927 eğitim-öğretim döneminden itibaren ortaöğretimde yatılı olmayan öğrencilerden ücret alınmamaya başlanmış ve ortaöğretimde karma eğitim uygulanması başlamıştır. İlköğretimde olduğu gibi ortaöğretimde de ders program ve müfredatında değişiklikler yapılmış, yeni ders kitapları yazılmıştır. Arapça ve Farsça dersler kaldırılırken Türkçe ve edebiyat gibi derslere daha fazla yer verilmiş, liselerde ilk defa sosyoloji dersi okutulmaya başlanmıştır. Ortaöğretimdeki bu niteliksel gelişmeler şu sayısal verilerle desteklendiğinde Cumhuriyet’in eğitim kazançlarını daha iyi anlamak mümkün olabilecektir.
1923-1924 ders yılında 72 olan ortaokul sayısı 1937-1938 senesinde %94’lük bir artışla 140’a çıkmıştır. Aynı dönemlerin ortaokul öğretmenlerinin sayısı da 796’dan 2.840’a çıkarak %257’lik bir artış göstermiştir. Ayrıca 1923-1924 ders yılında 5.905 olan öğrenci sayısı da %1155’lik büyük bir artış göstererek 74.107’yi bulmuştur.
1923-1924 senesinden 1937-1938 ders yılına gelindiğinde 23 olan lise sayısı %96’lık bir artış ile 68’e, 513 olan lise öğretmenleri sayısı %127’lik bir artış ile 1.164’e ve 1.241 olan lise öğrencisi sayısı %1592’lik bir artış ile 21.000’e yükselmiştir.
Mesleki ve teknik okulların sayısı 1923-1924 ders yılında 44 iken 1936-1937 ders yılında bu sayı 40’a düşmüştür. Fakat bu okulların gerek öğretmen gerekse öğrenci sayısı 1936-1937 ders yılına gelindiğinde sırasıyla %145 ve%62 oranında bir artış kaydetmiştir.
Atatürk döneminde mesleki ve teknik eğitim alanlarında önemli çalışmalar yapılmıştır. Niceliksel artışlar tablo-6’ da görülmektedir. Mesleki ve teknik eğitimin ilk müsteşarı olan Mehmet Rüştü UZEL döneminde Atatürk’ün de yardımlarıyla meslek okulları Yüksek Öğretim Dairesine, erkek sanat okulları da Milli Eğitim Bakanlığına bağlanmıştır. Böylece Milli Eğitim Bakanlığı meslek ve teknik okullarla ilgili reform çalışmalarını başlatmıştır. Bu okullarda kültür dersleri arttırılırken yeni meslek dersleri konulmuştur. Okulların öğretmen açığını kapatmak için bakanlık yurtdışına çok sayıda burslu öğrenciler göndermiştir. Yurtdışından da öğretmen ve uzman getirterek bu okullardaki öğretmen açığını gidermeye ve eğitim-öğretimin kalitesini arttırmaya çalışmışlardır. 1927-1933 yılları arasında 5 yeni sanat okulu açılmıştır.
