4. Enstitülerde ekonomi:
Dostlarım bir eğitim mucizesi biçiminde nitelendirilen köy enstitülerinin başarı gösterdiği alanlardan biri, belki de birincisi parasal sorundur: Gelişmemiş bir devlet maliyesinin kol gezdiği bir dönemde yirmi bir yatılı okul aç. Kırsal kesimden yoksul çocukları top-la, yedir içir; giydir kuşat; Her türlü gereksinimini karşıla. Üstelik dış borcun hiç olmasın, bir Türk lirası bir dolar olsun. Böyle bir devlet yönetimi ancak “mucize” kavramı ile tanımlanabilir. Bu denli bir başarının nedenleri neler olabilir? Tümünü anlatmaya kalksam bu sayfalar dar gelir. O nedenle kısaltarak dört olay anlatacağım:
a)Bir sabah geldik ki öğrenciler yemekhane önünde sıra oluyor. En başta okul müdürü olmak üzere idarecilerin tümü oradalar. Belli ki bir suç işlenmiş. Fırça yiyeceğiz.
Bin kişi sıra olduk, kulağımız kirişte. Ne suç işledik acaba?
Müdürümüz, fırça ile karıştırarak suçu sergiledi. Tuvalette bir lamba yanar kalmış, unutulmuş. Bir ömür geçti üstünden. Bugünkü gibi görüntüler gözlerimin önünde, sesler de kulaklarımda, dolaşıyor. ” O yanan elektrik lambası değil, tüyü bitmemiş yetimlerin parası!” Üstü kalsın.
Bir başka olay: O hafta bizim sınıf nöbette. Samimi olduğum Erdoğan kümes nöbetçisi. Ben de kitaplık. Erdoğan’ı ziyarete gittim. O sırada tarım öğretmenimiz Ahmet Tuncer de teftişte. Minnacık bir civciv ölmüş. Ölü civciv Ahmet Bey’in avucunun içinde: Nöbetçi arkadaşım fırça yiyor: “Erdoğan yavrum. Neden dikkat etmedin de öldürdün bu zavallıyı. Benim olsa alnımı bile kırıştırmazdım; ama tüyü bitmemiş yetimin bu civciv!”
Anlatmakla bitmez köy enstitüsündeki ekonomik mucize: Duvarlarımızı kendimiz örerdik, binalarımızı kendimiz yapardık, kitaplarımızı kendimiz ciltlerdik, Sümer bankımızdan giyinir kuşanırdık. Böylesine devlet malı için tir tir titreyerek yetişe, yaşayan
İnsanlar bugünkü talana nasıl dayansın! Dayanamıyoruz işte!
