O’nu Rus roman yazarı olarak biliyorduk.
Dostoyewski'nin bir özelliği de eserlerini gazeteci diliyle yazmış olmasıdır. Romanlarının çevirisinde hayli değişikliğe uğrayan bu dilin, bu yazı biçiminin ayni eserlerin Rusça orijinallerinde hemen göze çarptığı ifade edilir. Dostoyewski'nin en sevdiği meslek gazetecilikti. Ona göre zaten edebî romanın temeli gazetecilikten geliyordu. Bu yüzden roman yazmadığı zamanlar işi gazeteciliğe döktü.
Dostoyewski romancılığı yanında gazeteciliği yürütmek gibi ağır bir işin hakkından gelmiş sayılır. Daha gençliğinde bir taşlama dergisi yayınlamayı kafasına koymuştu. Sibirya’daki sürgün cezasının son yıllarında "Rus Habercisi", daha sonraları "Rus Sözü" gazetelerinde yazdı. On yıllık sürgününü bitirip kırk yaşında Petersburg’a döndüğünde çok sürmeden kardeşi Michail ile birlikte edebî ve politik aylık "Wremya" dergisini yayınlamaya başladı. Bu dolgun aylık dergide ilerici batıcı Ruslar ve tutucu Slavlar arasında bir denge kurmak yolunu tuttu.
Dostoyewski (1821-1881) dergisinde "Ezilenler"i daha sonra "Ölüler evinden anılar'ı tefrika etti. Keza Almanya, Fransa ve İngiltere’de yaptığı gezilerin notlarını da burada yazdı. "Wremya" büyük bir başarıya ulaşmıştı. Abone sayısı 4200’e çıkmıştı. Bunun üzerine Michail süreli zarar eden tütün fabrikasını sattı, derginin yazı ve idare işlerini üzerine aldı. İki yıl içinde "Wremya" Rusya’nın en çok okunan aylık dergisi oldu.
Fakat bu memnuniyet verici durum bir gece içinde sona erdi. "Wremya"da günün aktüel konusu sayılan Polonya meselesi üzerinde bir yazı çıkınca Çarlık sansürü 1863 Mayısında derginin yayınlanmasını yasak etti.
Dostoyewski bin bir zorlukla sekiz ay sonra "Epocha" adıyla başka bir dergi çıkarmaya izin aldı ama eski abonelerinden elinde ancak 1900’ü kalmıştı. Keza kredi yolları da kapanmıştı. Umudunu yitirmeyen Dostoyewski bu kez zengin halasından sermaye almaya kalkıştı. Ancak başka bir şanssızlık elini kolunu bağladı. Kardeşi Michail birden hasta oldu ve arkasından 25.000 rublelik bir borç bırakarak öldü.
Dostoyewski halasından on bin Ruble aldı amma bu kez sansür kurulu bu kürek cezası yemiş yazarın derginin başyazarı olarak gösterilmesine izin vermiyordu. Yeniden sayısız başvurmalar, araya adamlar koymalar.. Nihayet izini aldı ve tek başına "Epocha'yı çıkarmaya başladı.
Derginin tüm işlerini kendisi görüyordu. Yazıları yazıyor, tashihleri yapıyor, idare, abone, dağıtım işleriyle uğraşıyordu. Günde ancak beş saat uyuyabiliyordu. Ne çare ki tüm bu faaliyete karşıt dergi geç yayınlanıyor, bu yüzden abonelerini yitiriyordu. Bir ara abone sayısı 1300’e düşmüştü. Dostoyewski bu durumu şöyle anlatır:
"Hemen hemen evi yanan bir ev sahibi ya da fabrikası kül olan bir fabrikatör durumundaydım."
Dostoyewski bu arada Avrupa'ya yeniden bir gezi yaptı. Baden kumarhanesinde 4000 Frank kazandı. Fakat sıkıntısı yakasını bir türlü bırakmıyordu. Bu sıkıntı yüzünden süreli yazıyordu. Edebî makaleler, hikâyeler, romanlar.. Parasızlık onu kamçılıyordu. Belirli zamanda bitirmek için söz verdiği romanlarını tamamlamak amacıyla insanüstü bir çaba gösteriyordu.
"Ecinniler" romanıyla artık ünü dünyaya yayılmış bulunan Dostoyewski dolgun bir ücretle "Grashdanin" gazetesine girdi ve burada "Yazarın günlük defteri" başlıklı sütunda aktüel ve politik olaylara değindi. Daha sonra "Yazarın günlük defteri" adıyla bir dergi yayınlamaya başladı. Dergisinde "Delikanlı'yı, "Merhametli Kadın" adlı romanını tefrika etti. Nihayet Karamazof Kardeşler'i yazabilmek için gazeteciliğe ara verdi. Dergiyi süreli iki yıl çıkarmıştı. Onun için demişti ki:
"Yayını iki yıl süren dergi beni çok yordu. Fakat ona çok şeyler borçluyum. Bir kez onu çıkarmamla çalışma gücümün sınırlarını belli ettim."
"Karamazof Kardeşler'i bitirdikten sonra dergisini yeniden yayınlamaya karar verdi ve ilk sayıyı ölümünden bir gece önce hazırladı. Bu sayı büyük romancının mezara konulduğu 31 Ocak 1881 günü satışa çıktı. Dostoyewski böylece son sözünü bir gazeteci olarak söyledi.
(YARIN:LEO TOLSTOİ)
