Önemli Marksist teorisyenlerden biridir, görüşleri Troçkizm adıyla anılır, Stalin ve Mao'nun görüşlerine karşı en önemli muhalefet hareketini oluşturur. Ama onun gazetecilik yönü pek bilinmiyordu Belkide de biz bilmiyorduk.
Troçki Sovyetler’in Dışişleri ve Harbiye komiseri oldu. Daha sonra yüksek ekonomi şurası başkanlığına getirildi; Stalin tarafından sürülünce bir serseri Yahudi gibi yer yüzünden dolaşmadık yer bırakmadı. Nihayet Meksika’da yine despot Gürcü’nün kiralık katilinin vuruşları altında can verdi. Ve tüm bu süre içinde kalemini elinden bırakmadı. Hele Stalin’e karşı giriştiği mücadelede gazeteciliğini korkunç bir biçimde kullandı.
Troçki daha okuldayken ihtilâlci bir gazete yayınladığı için Sibirya’ya sürülmüştü. Irkutsk'da satırı iki ilâ dört kopek üzerinden oradaki gazeteye yazılar yazdı. Asıl adı Leo Bronstein'dı. Sağladığı sahte pasaportla Sibirya’dan kaçıp Wolga kıyısındaki Samara şehrine geldi. Sahte pasaportuna "Troçki" adını yazdırmış. Bu, aslında Odesalı bir gardiyanın adıydı.
Samara (Bugünkü Kuibişef) o günlerde Rus sosyalistlerinin kanun dışı merkezi olmuştu. Troçki burada yazdığı makalelere "Pero" (kalem) imzasını koydu. Lenin de Samara'da bulunuyordu. Yirmi üç yaşındaki bu genç ihtilâlci ile yakından ilgilendi, kaleminin kudretini anlamıştı.
Fakat Troçki’nin (1879-1940) gerçek mücadeleci gazeteciliği 1902 yıllarında Londra’da başlar.
Şehrin fakir bir semtinde oturan mülteci Lenin bir gün sabahın erken saatlerinde bir ziyaretçinin gürültüsüyle uyandı. Lenin’in karısı Krupskaya "Bak, Kalem geldi" diyordu. Lenin ziyaretçiyi, yani Troçki'yi sevinçle karşıladı ve daha sonra burada yayı ladığı "Iskra" gazetesinin yazı kuruluna aldı. Troçki gazetede önceleri küçük notlarla işe başladı, nihayet makale ve başmakale yazdı.
1903 yılının sonuna doğru Rus sosyal demokratları Menşevikler ve Bolşevikler diye ikiye ayrılınca "Iskra" Lenin’in muhalifleri olan Menşeviklerin elinde kaldı. Troçki Lenin’e karşı gazetede şiddetli hücumlara girişti. Yazılarının birinde diyordu ki:
"Lenin görünüşte proletaryanın diktatörlüğünü kurmak istiyor. Oysa asıl niyeti proletarya üzerinde bir diktatörlük kurmaktır. Kendisi, biz sosyal demokratlara karşı bir yeni Jacobin'ler grubu yarattı. Jacobin'ler ütopist ve idealist idiler; bizler ise materyalistiz. Jacobin'ler kafa kestiler; bizler ise kafalara sınıf şuurunu doldurduk."
1905 yılında Petersbug'da ihtilal çıkınca Troçki hemen Londra’dan ayrılıp buraya geldi ve işçilerin yayınladığı "Iswestia" gazetesinin başına geçti. Keza "Russkaya Gazeta"da da yazıyordu. Bu günlerde Bolşeviklerin organı "Novaya Shisn" gazetesi boşuna Troçki'nin gazetesiyle rekabete girişti amma bunda pek başarı sağlayamadı. Troçki aşağı yukarı 52 gün süren ihtilâl sırasında hem politika yaptı hem de aralıksız gazetelerde makaleler yazdı ve böylece ihtilâlci fikirlerini tüm Rusya'ya, tüm dünyaya tanıttı. Japon savaşının yenilgisinden sonra Çar’ın birlikleri geri dönünce Petersburg’daki ihtilâl şiddetle bastırıldı. Troçki yakalanarak yine Sibirya’ya sürüldü, on beş ay sonra buradan kaçıp Avrupa’ya geldi ve 1908 yılında Viyana’da "Prawda" gazetesini yayınlamaya başladı. Lenin 1912 yılında Troçki’ye haber vermeksizin Petersburg’da yayınlattığı gazeteye "Prawda" adını koyunca Troçki buna hayli hiddetlendi ve bu konuda yoldaş Çehedse'ye yazdığı bir mektupta Lenin’in bu davranışını uygun bulmadığını bildirdi.
Troçki bu arada Kiev’de yayınlanan solcu, burjuva "Kiewskaya Mysl" gazetesi adına Balkan savaşlarını izledi.
"Troçki o zamana kadar askerî sorunlarla pek ilgilenmemişti. 1911 - 12 yıllarında Balkan savaşlarını gazete muhabiri olarak izlerken daha çok strateji ve taktik konuları üzerinde durdu. Gazetesine gönderdiği yazılarda kendi deyimiyle "Otuz yıl savaşları biçimindeki" yakmak ve yıkmakla süregelen bu savaşların dehşetini anlatmakla kalmadı, aynı zamanda askerî harekâtın bünyesini gözden geçirdi."
Birinci Dünya Savaşı çıkınca Troçki önce Paris'e daha sonra Amerika'ya gitti. 1917 yılında ihtilâlin ilk günlerinde yine Petersburg’daydı. Geçmişi unutup Lenin’le birleşerek Bolşeviklerin iktidarı almasını sağladı.
(YARIN: MUSSOLONİ)
