M. Demirel Babacanoğlu
-Kutlu olsun Yeni Adana’nın 103. doğum yılı.-
…
Önce İngilizler işgal etti Adana’yı. Fransızlar Petersburg gizli anlaşmasını ileri sürerek itiraz ettiler. Adana’yı biz işgal edecektik dediler. Karşı koyamadı İngilizler, terk ettiler Adana’yı, Musul’a gittiler. Yerlerine Fransızlar geldi. İstiklal Ortaokulu’na, Vilayet konağına, Belediye yapısına yerleştiler. Adana’yı bütün yöresiyle, ta Pozantı’ya kadar işgal ettiler. Yanlarında getirdikleri Ermenilerle zulmü başlattılar. Kocavezir Mahallesi’nde evlere girdiler, sebze pazarı(siptilli)’nı, Küçük Saati, Tahtalı Cami’yi, Kahyaoğlu Çiftliğini, Şeyh Cemil Konağını ve kendileri için sakıncalı gördükleri her yerleri bastılar, kıyım (katliam) yaptılar.
Yıl 1918, 25 Aralık genç öğretmen Ahmet Remzi Yüreğir, Mülkiyeli Ani Doğan “Adana” adıyla bir gazete çıkardılar. Fransız zulmünü kınadılar, protesto ettiler. Sanmasınlar ki, “Fransızlar, Çukurova kendilerine kalacak” dediler. Fransızlar çekindi bu deyişten.
Andre Konti çağırdı gazete sahiplerini. Döktü önlerine bir torba altını. Ahmet Remzi, Avni Doğan “satılacak yürek yok bizde” dediler. “Yaa öyle mi?” dedi Konti, kapattılar gazeteyi.
Yılmadı gazete sahipleri, Vali Nazım Beyden aldılar izni, “Yeni Adana” adıyla çıkardılar gazeteyi yeniden. Ammaaa yine buldular karışlarında Fransızları, üstelik bir de işbirlikçi Fanizade Ali İlmi karşı durdu gazetesi Ferda’yla.
Türk’ün düşmanı bir değil, beş değil, düşmanla iş birliği yapıyorlardı. Bunlardan, Hürriyet İtilaf Partili Hafız Mahmut azgın biriydi; Memişpaşa Camisinde “Cinnetir, yağmacıdır, yalancıdır Kuvayi Milliye” diye bas bas bağırıyordu. Anadolu’yu düşmana açan Hafız Mahmut. Ferda gazetesinde yazılar yayınlıyordu. “Eşkıyalıkla iş bitmez, darıltmayalım Fransızı; giderse yerine bolşevik gelir, kim kurtaracak namusumuzu, Kuvayi Milliye mi, Yeni Adana mı? Şeyhülislam Dürrizade Esseyit Efendi’nin fetvasına göre görüldüğü yerde tepelenmelidir Kuvayi Milliye” diyordu…
Fransızlar bir şafak vakti bastılar gazeteyi, tutukladılar matbaanın sahibi Mücavirzade Mustafa Emin’i, Avni Doğan’ı, sorguladılar 24 saat, kovdular Adana dışına. Arıyorlardı Ahmet Remzi Yüreğir’i, bulsalar göreceklerdi hesabını. Çarşaflı kadın kılığına girdi, çıktı kentten, vardı Toroslara. Boğazlayan’da kavuştu Avni doğan’a. Telle bildirdiler Mustafa Kemal’e düşüncelerini. Kurdular Kayseri’de Müdafaayı Hukuk Cemiyeti’ni.
Ahmet Remzi Yüreğir, gazeteyi yeniden çıkarmak için Erciyes gazetesine başvurdu. Hazırladılar “Adana’ya Doğru” adıyla bir gazete. Vilayet Matbaası çekindi gazeteyi basmaktan. İhtiyat Zabitan Cemiyeti girdi araya, basıldı gazete. Matbaa taşınınca Niğde’ye, basımına ara verildi gazetenin.
Ali İlmi, sürdürüyordu Ferda’yla, yanında işbirlikçi Hürriyet İtilaf Partisi ile “Türk’ün dostu Fransız diyordu. Fransızlar olmadan biz yaşayamayız…”
“Ferda” demek ‘yarın’ demek, yarınsız Ali İlmi yüreksiz, korkak demek…
Bütün amacı Ahmet Remzi Yüreğir’in Adana’ya yakın olmak, gazetesini orada çıkarmak, savaşmak düşmanla…
Bir Nisan 1920, temizlendi düşman Karaisalı’dan. Dileği oldu Ahmet Beyin, çıkardı gazetesini Karaisalı-Kelebek’te. Kör bir makasta duran kara vagonda, dizildi harfler. Amma lakin zordu Yeni Adana’nın işi, manevra yaparken tren, dağılıyordu hurufat (harfler)…
1920, 25 Temmuz’unda çıktı 9. sayısı gazetenin. Bir sevinç, bir sevinç doldurdu Kelebek dağlarını. Fransızların Verdün Kahramanı Binbaşı Menil terk etmişti Pozantı’yı, teslim olmuştu Karboğazı’nda. Boşalmıştı Belemedik Pozantı. Gazete taşındı Belemedik’e… Pozantı vilayet oluyor. Mustafa Kemal geliyor Pozantı’ya. Taşınıyor Yeni Adana buraya. Yayınlanıyor Pozantı’da.
Kalıp yok, mürekkep yok. Kırıkhanlı Çiftçi Ali elinde çekiç işliyor mermeri, çıkarıyor gazetenin kalıbını. Çıra isiyle karıştırıp beziri yapıyorlar mürekkebi. Yazıyorlar Mustafa Kemal’in demecini. “Kahraman Çukurovalılar, karşı koydunuz düşmana, gösterdiniz direnç, bütün dünyaya, yurtseverlik örneği oldunuz. Etkilendi dünya, yardımlar geldi, Sovyet, Afgan, Hindistan’dan…”
Buruk Bölgesi Grup komutanı Ferit Celal Güven çağrıldı Pozantı’ya, Kuvayi Milliyece atandı gazetenin yazı işleri müdürlüğüne. Yahya Nüzhet, Navi Akverdi, Hacı Gülek, yedek subaylar yazarı oldu gazetenin. 09 Eylül 1920 çıktı 11. sayısı gazetenin, yer aldı Yahya Nüzhet’in birşiiri.
“Yad ele bıraktık güzelim yurdu/ Düşmanlar bağrına otağlar kurdu/ Silaha sarılıp kim karşı durdu/ Bu vatan kurtulmaz, kurban istiyor/ Bayraklar solmuş alkan istiyor” (…)
Yeni Adana, at, eşek palanı/semeri içinde, insan koynunda taşındı cepheden cepheye, okundu elden ele; gördü Fransızın başı sordu:
“Kim bastı bu gazeteyi, kim getirdi? Kapatmadık mı biz bunu” dedi, köpürdü. Edemedi açtı gazeteyi okudu satır satır, “Adana Türk’tür, Türk kalacaktır, kovulacaktır Fransızlar…”
Fransızın başı, öfkelendi iyice, bağırdı adamlarına, “Çabuk bulun getirin gazeteyi.” Dağıldı Fransızlar fellik fellik aradılar gazeteyi bulamadılar. Aradıkları Burdurluoğlu İsmail’di, dağıtıyordu gazeteyi ilgili yere, okunuyordu Şafak kahvesi’nde.*
Alış verişteydi haberci Berduş Necip, kalırdı Halimoğlu Tekkesi’nde, herkes acırdı ona, yardım ederdi. Oysa Necip Kuvayi Milliyeci teğmendi; toplardı haberleri rapor ederdi, aldığı kağıtları araç gereçleri verirdi İsmail’e, o da gönderirdi gazeteye. Çıkardı ertesi gün gazete dağıtılırdı. Delirirdi Fransızlar, binerlerdi uçaklarına, bombardıman ederlerdi ovaları, dağları…
Türk’ün talihi dönmüştü Fransızlar yenilecekti. Fransız yanlısı Rehber Gazetesinin sahibi Ata Derviş, kaçtı hemen Kıbrıs’a; Adana Postası sahibi Giritli İlhami, o da kaçtı… Ali İlmi millici kesildi başımıza. İnanmadı fakat hiç kimse ona. Zaferden sonra dürüldü bunların defterleri… Yeni Adana ulaştı böylece zafere… Beş Ocak’ta çekti gitti Fransızlar…
…
*Şafak kahvesi, eski Kız Lise’sinin kuzeyinde yer alıyordu.
23.12.2020, Adana
