MEHMET ÇETİNGÜLEÇ
Geçen yıllarla "bağlantılı" olarak Türkiye'de "vatandaşlık" potasına giren Suriyeli sayısı hızla artıyor. Sadece 2022 yılında 592 bin sığınmacı daha vatandaşlık için başvuru hakkı kazandı. Adalet eski Bakanı Hikmet Sami Türk'ün deyimiyle Suriyeliler seçimlerde sonucu büyük ölçüde etkileyecek "devşirme güç" haline geliyor.
Nasıl mı?
İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığının hazırladığı rapora göre, 24 Kasım 2022 itibariyle Türkiye'deki Suriyeli sığınmacı sayısı toplam 3 milyon 577 bin.
Suriyelilerin "Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığını" kazanabilmeleri için temel kriter 5 yıllık ikamet süresi. Bu da 2012 yılından 2017 yılı sonuna kadar Türkiye'ye gelmiş olanlar için "vatandaşlık kapısının aralandığını" gösteriyor.
"Aralandı" diyoruz, çünkü 5 yılı dolduranları vatandaşlığa alma yetkisi, eski adıyla "Bakanlar Kurulu"nda.
Rakamlar üzerinden ilerleyelim:
Türkiye'ye 2012 yılında 14 bin 237 Suriyeli sığındı. 2013 yılında bu sayı 224 bin 655'e, 2014'te 1 milyon 519 bin 286'ya, 2015'te 2 milyon 503 bin 549'a, 2016'da 2 milyon 834 bin 441'e, 2017'de 3 milyon 426 bin 786'ya çıktı.
Görülüyor ki, bu yılın sonuna kadar vatandaşlık için gerekli olan "5 yıllık oturum" kriterini tamamlayacak Suriyeli sayısı 3 milyon 426 bin. Geçen yıl sayı 2 milyon 834 bindi. Bu yıl tamamlandığında 592 bin kişi daha 5 yılı doldurmuş olacak.
Ancak bu hepsinin oy kullanacağı anlamına gelmiyor. Suriyelilerin 1 milyon 747 bini 18 yaş ve altında.
Oy kullanabilecek durumda olan 19 yaş ve daha yukarıdakilerin sayısı 1 milyon 679 bin. Türkiye'de siyasi yarışı birçok partiden daha fazla etkileyecek, hatta sonucu değiştirebilecek büyüklükte bir oy deposu...
2018 Cumhurbaşkanlığı seçiminde Meral Akşener'in 3 milyon 649, Temel Karamollaoğlu'nun 443 bin oy aldığı hatırlanırsa, Suriyelilerin nasıl bir siyasi güce sahip olduğu daha iyi anlaşılır.
Milletvekili genel seçiminde Ak Parti, CHP, HDP, MHP ve İyi Parti dışındaki partilerin tamamının aldığı oy sayısı 1 milyon 024'tü. Bu rakam da Suriyelilerin neye tekabül ettiğini çarpıcı biçimde gösteriyor.
"İktidarın gizli kozu" olarak görülen Suriyelilerin siyasi denge üzerindeki etkisini 1 milyon 679 binle sınırlı görmemek lazım. Suriyeliler sadece iktidarı değil, muhalefeti de desteklese, lehte ve aleyhteki oylar birbirini nötralize edeceği için seçimi fazla etkilemez. Ancak Türkiye'ye kabul, sağlık, eğitim, barınma, "sahiplenme" gibi destekler ve son aşamada vatandaşlığa alınma karşılığında ağırlıklı olarak Cumhur İttifakına oy vereceklerini söylemek mümkün. Millet İttifakının Suriyelileri aşabilmesi için bu kanattan iktidara verilecek destek kadar ilave oy alması gerekiyor. Bir başka deyişle iktidar kanadının oyu 1.6 milyon artarken, muhalefetin oyu aynı oranda azalmış oluyor. Yani seçim sonucu üzerinde 2 misli etkisi var.
Peki, Suriyelilerin vatandaşlığa alınmaları bu kadar kolay mı?
Adalet eski Bakanı Hikmet Sami anlattı:
"Suriyeliler de dahil yabancıların vatandaşlığı için Türkiye'de 5 yıl ikamet etme şartı var. Bir de 400 bin dolarlık gayrimenkul alanlar vatandaş yapılıyor. Türkiye'de 5 yılı dolduranlara vatandaşlık verme yetkisi eskiden Bakanlar Kurulundaydı. Şimdi Cumhurbaşkanlığı kabinesi var. Yetki yürütmenin başı olarak bizzat Cumhurbaşkanı’nda. İçişleri Bakanlığı uygulamada önemli rol oynuyor. Kaç kişinin 5 yıllık süreyi doldurduğu, kaçına vatandaşlık verildiği, kaçının seçimlerde oy kullanabileceği gibi konulara İçişleri Bakanlığı bakıyor. Vatandaşlık alanlar, seçme ve seçilme hakkını da elde etmiş oluyor."
Prof. Dr. Hikmet Sami Türk, Suriyeli vatandaşları "devşirme seçmen" olarak niteledi ve "Önümüzdeki seçimlerde ilk kez bulundukları illerde oy kullanacaklar. Cumhurbaşkanı geçerli oyların yarıdan 1 fazlası ile seçilecek. O bakımdan devşirme seçmenler daha da önemli hale geliyor" dedi.
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Ağustos 2022'de canlı yayında yaptığı açıklamada 211 bin Suriyeli’ye vatandaşlık verildiğini, bunlardan 120 bininin oy kullanabileceğini söyledi.
Ancak, mülteci karşıtı politikalarıyla dikkat çeken Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ, Haziran ayı itibariyle vatandaşlık verilen Suriyeli sayısının 900 bini geçtiğini iddia ediyor.
Sadece Özdağ değil, veri analiz kuruluşu Polimetre de vatandaşlığa alınanların sayısının açıklanandan çok daha yüksek olduğunu duyurdu. Haziran 2022 tarihli seçmen listeleri üzerinden yapılan incelemeye göre, "yurt dışı doğumlu" seçmen sayısı 1 milyon 326 bin.
Araştırmada püf noktası "yurt dışı doğumlular" üzerinden gidilmesi. Çünkü 2019 Aralık ayında yapılan bir düzenlemeyle, mahkeme kararına gerek olmadan, sadece e-devlet üzerinden isim değişikliği yapma olanağı sağlandı. Bu olanaktan yararlanmak için 24 Aralık 2022 tarihine kadar süre verildi. Gerçek ismi değiştirmek için son 1 haftaya girildi...
Suriyeliler başta olmak üzere Türkiye'ye sığınan ve 5 yılı doldurup vatandaşlık elde edenlerin Türkçe isimler alarak kendilerini gizleyebilecekleri düşünüldüğü için inceleme isimler üzerinden değil doğum yerleri üzerinden yapılmış.
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı kazanan yabancılar, Türkçe isimler alarak iyice görünmez hâle gelebilir. Seçmen listelerinde isimlere bakıldığında, kimse onların Suriyeli, Iraklı, Afganistanlı ya da İranlı olduğunu anlayamaz. Polimetre gibi "meraklılar" doğum yeri üzerinden inceleme yapmadıkça, "devşirme seçmenlerin" ortaya çıkarılması, seçimler üzerindeki etkilerinin tartılması mümkün değil...
