1893’te kolera salgını korkunç boyutlara ulaşır ve bunun üzerine Sultan II. Abdülhamit Pasteur’den yardım ister. Salgın neticesinde 800 bin kişi hayatını kaybetmiştir, onlardan biri de dünyaca ünlü Bestekâr Çaykovski’dir. Pasteur, Chantemesse adındaki yardımcısını İstanbul’a gönderir. Salgını yok etmek için hemen bir bakteriyolojihane açılır.
Tam da o günlerde Ahmet Refik Güran karşımıza çıkar. 1904’te Baktriyolojihane-i Baytari’nin başındaki Refik Bey salgınlara karşı; barbon, tavuk kolerasını gideren aşı, şarbon aşısı, şarbon serumu, kuru serum üretir. Hayvan hastalıklarını yenmek için çalışır. 1914’te ise Chantemesse’nin gördüğü lüzum üzerine kurulan Bakteriyolojihane’nin başına geçen ilk Türk olur. Ama beklenti büyüktür, 1.Dünya Harbi başlayınca bu kez ordu için aşı ve serum üretmesi istenir. Binlerce askerin hayatını ürettiği aşı ve serumlarla Refik Bey kurtarır.
Başında olduğu kurum ise Cumhuriyetle birlikte Hıfzıssıhha adını alarak kabuk değiştirir. Zaman içinde dizanteri, tetanos, meningokok, veba, gonokok, tüberküloz, anatoksin aşısı üretir. Dahası kan alıp vermeye yarayan bir alet ile periton kanülü icat eder. İlk Türk peptonunu keşfeder. Yoğurdun nasıl mayalandığını bilimsel olarak açıklayarak buna Türk basili adını koyar.
Uluslararası literatüre giren bu keşfi 1924’te de formülleriyle Yemek Tarihi, Yoğurt Türk Basili kitabıyla yayınlar. Türkiye’de 1926’da ilk defa tüberküloz aşısını uygular. Birçok aşıyı bulur, tatbik eder. Ordinaryüs olur. Atatürk büyük önem verir Refik Bey’e, mebus yapar, Bakanlıkta görev verir, bilimsel çalışmalarını teşvik eder.
1933’te gazetede küçük harflerle büyük başarısı yazılarak Nobel’e aday gösterildiği ilan edilir. Evet, Türkiye, çalışmalarından ötürü Refik Bey’i Nobel’e aday gösterir! Refik Güran kendi gibi Atatürk sevdalısı bir evlat yetiştirir, adını Yalçın koyar, Yalçın da hekim olur ve 1968’de Türkiye’deki ilk kalp naklini gerçekleştiren ekipte yer alır. İran’daki ilk kalp nakli ameliyatını o yapar.
Ne değerli insanlar yetiştirmiş ülkemiz bir zamanlar. Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, diyen Atatürk’ün izindeki bu değerli baba-oğul bilim insanımızı bu başlıkla ve böyle anlatmış Tolga Aydoğan.
