1920’li yıllarda Ankara’da bulunan Türkiye Büyük Millet Meclisinin en önemli sorunlarından biri de ulaşımdı. Türk Milletini kurtarmak azim ve kararlılığındaki Meclisin savaşacak hiçbir maddi gücü olmadığı gibi var olanlarını da taşıyacak ne motorlu araçları ne de demir yolu vardı.
Şevket Süreyya Aydemir “Tek Adam, Mustafa Kemal” kitabında o yılların Anadolusunu şöyle anlatmış: Diyorki “Demiryolu yoktu, Ulusal yönetim altındaki topraklarda tek fabrika yoktu. Şark Cephesinden, Garp Cephesine iyi kötü gönderilecek bir cephane sandığının istenen yere varabilmesi için kuş uçuşu en az 1200 kilometrelik bir yol aşması gerekliydi. İnebolu’dan Ankara’ya bir haftada varılabiliyordu. Bu yoldaki tek ulaşım aracı da Kağnı’ydı. Kağnıyı sürenlerin ve hayvanlarının yiyecek ve içeceğe gereksinmeleri de ayrı bir sorundu: Anadolu neredeyse açtı!”
Kağnı çok önemli bir taşıtttı. Türk İstiklal Savaşının, Dünya Savaş Literatürüne armağan ettiği bir önemli terim de “Kağnı Komutanlığı”dır.
Bu komutanlardan biri olan Enver Behnan Şapolyo Kurtuluş Savaşımıza dair anılarında komutanlık anılarını şöyle anlatıyor “milli mücadelenin ilk günlerinde bana milli bir görev verilmişti. O da kağnı komutanlığıydı.”
O zamanlar ordumuzun emrinde hiç motorlu nakliye aracı yoktu. Deve Kervanları, Katır Kervanları ve Kağnı Kervanları en önemli nakliye araçları olarak ordumuzun emrindeydi. Şapolyo “Bana verilen Kağnı kolunda her vilayetten gelmiş kağnı vardı bunlar işlerini bitirdikten sonra yurtlarına geri dönerlerdi. Bana her seferinde kırk kağnı verilirdi. Kağnıcıların çoğunluğu kadındı. Bir seferinde kağnıcılardan otuzu kadın sekiz tanesi çocuk iki tanesi ise ak sakallı ihtiyardı. Tümen komutanı düzlükte sıralanan bu insanları denetlerken uzun övendireleriyle sevgili hayvanlarının başında dizilen kadınlara , erkeklerinin niçin gelmediğini sordu. Bu iş çok güçtür dayanamazsınız dedi. Kadınların verdikleri yanıt şuydu: Erkeklerimiz hizmettedir (askerlikte). Emrinize biz geldik. Böyle bir günde bize bu kadarcık iş düşmesin mi?”
Ulusal Kurtuluş Savaşımız, bir “topyekun savaştır.” Dünya Savaş Tarihinde çeşitli örnekleri olan bu savaş Mustafa Kemal’in yönetiminde Türk Milleti tarafından geliştirilerek uygulanmıştır.
Gerekli bazı notlar: 1- Konuya dair en güzel kitaplardan biri Prof. Dr. Hikmet Özdemir’in Cumhuriyet Kitapları dizisinde yayınlanmış olan “Tekalif-i Milliye” kitabıdır. 2- Enver Behnan Şapolyo 1900-1972 yıllarında yaşamış, Mustafa Kemal Atatürk ve Ulusal Kurtuluş Savaşı ile ilgili Dünya çapında kaynak gösterilmiş kitapları da olan tarihçi yazar.