Tunus demokrasisi, Cumhurbaşkanı Kays Said'in hükümete el koyması ve meclisi dondurması nedeniyle 10 yıllık tarihinin en büyük kriziyle karşı karşıya kaldı. Ordu, Cumhurbaşkanı'nın girişimini destekledi. İslamcılarsa Said'in attığı adımı darbe olarak değerlendirdi.
Said, Pazartesi gecesinden 27 Ağustos tarihine kadar akşam 19.00 ve sabah 06.00 saatleri arasında acil sağlık durumları ve gece çalışanları hariç sokağa çıkma yasağı ilan etti. Bu saatler arasında şehirlerarası seyahat de yasaklandı.
Tunus'taki kriz, bağımsız siyasetçi Cumhurbaşkanı Said, Başbakan Hişam Meşişi ve bölünmüş bir meclis arasında aylardır süren anlaşmazlık ve çıkmazı izliyor. Tunus ekonomisi, Corona virüsü pandemisinin de etkileriyle giderek daha derin bir kriz içine girmişti.
Meclis Sözcüsü ve art arda kurulan koalisyonlarda önemli rol oynayan ılımlı İslamcı Ennahda partisi lideri Raşit Gannuşi, Cumhurbaşkanı'nın hükümete el koymasını demokrasiye saldırı olarak niteleyerek kınadı ve Tunus halkına muhalefet yapmak için sokağa çıkma çağrısında bulundu. Muhalif tarafların Pazartesi sabahı meclis önünde birbirine taş attığı görüldü. Tunus'un döviz tahvilleri değer kaybetti.
Cumhurbaşkanı Said, Pazar geç saatlerde yaptığı açıklamada anayasaya dayanarak Başbakan Meşişi'yi görevden aldığını, meclisi 30 günlüğüne dondurduğunu, yeni bir başbakanla ülkeyi yöneteceğini bildirdi, ancak başbakanın ne zaman atanacağını açıklamadı.
Said'in attığı adım konusunda henüz bir açıklama yapmayan ordu, Kasbah'taki hükümet sarayında konuşlandı ve Pazartesi günü çalışanların binaya giriş yapmasına engel oldu. Meclis binasını çevreleyen askerler Gannuşi'nin de içeriye girmesini engelledi. El Cezire televizyonu, polisin başkent Tunus'taki bürosunu bastığını ve televizyon çalışanlarını binadan çıkardıklarını bildirdi.
Bağımsız siyasetçi Meçiçi'ye yakın bir kaynak ve Tunuslu iki güvenlik kaynağı, Başbakan'ın evinde bulunduğunu ve ev hapsinde olmadığını kaydetti.
Cumhurbaşkanı Said'in hükümete el koyma adımı, hükümet ve meclisteki en büyük parti olan Ennahda'ya karşı, artan Corona virüsü enfeksiyonları, kronik siyasi işlevsizlik ve ekonomik sıkıntılar nedeniyle artan öfke sonucu patlak veren ve bir gün boyunca süren protesto gösterilerini izledi.
Yaşanan siyasi kriz, 2011'de Arap Baharı'nı tetikleyen ve otokratik yönetime karşı demokratik düzeni destekleyen ancak sağlıklı bir yönetim ve refah sağlamayı başaramayan devrimden sonra Tunus'un istikrarına yönelik en büyük tehdit anlamına geliyor.
Said'in açıklamasından birkaç saat sonra başkent Tunus ve diğer kentlerde kalabalıklar, ordunun meclise ve devlet televizyonuna girişi engellediği sırada sevinç gösterileri ve danslarla Cumhurbaşkanı'na destek verdi.
'Yeni Sisi'
Said ve Ennahda destekçileri Pazartesi sabah erken saatlerde meclis önünde toplandı. Karşıt taraflar, birbirlerine aşağılayıcı sözlerle saldırdı ve şişe fırlattı.
Adının Ayman olduğunu söyleyen genç bir erkek, "Burada Tunus'u korumak için bulunuyoruz. Müslüman Kardeşler iktidarının altında yaşanan trajedileri hepimiz gördük" dedi.
Tunuslu genç, 1928 yılında Mısır'da kurulan ve Ennahda dahil Arap dünyasında Sünni İslamcılar'a ilham veren İslamcı harekete atıfta bulundu.
Ennahda, son yıllarda kendisini Müslüman Kardeşler'den ayrı tutmaya çalışarak 2013'te Mısır'da ordu tarafından iktidardan uzaklaştırılan hareketle hiçbir ilgisi olmadığını söylüyor.
Ennahda üyesi İmed Ayadi, Tunus Cumhurbaşkanı Said'i, 2013 yılında Müslüman Kardeşler lideri Muhammed Mursi'yi iktidardan indiren Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi'ye benzetti.
Ayadi, "Said, tüm iktidarı kendi elinde toplamaya çalışan yeni bir Sisi. Devrim karşıtı darbeye karşı çıkacağız" dedi.
Tunus Meclisi Başkanı ve Ennahda lideri Gannuşi, Pazartesi sabah erken saatlerde meclis binasına gelerek Said'e karşı Meclis'i toplayacağını söyledi, ancak ordu, 80 yaşındaki Gannuşi'nin binaya girmesini engelledi.
Meclisin kilitli kapılarının önünde duran Gannuşi, "Tüm gücün tek bir kişinin elinde toplanmasına karşıyım" dedi.
"Yolsuzluk yapan beceriksiz elitlerin belası" olarak kampanya yapan ve 2019 yılında göreve gelen Said, darbe yaptığı suçlamalarını reddetti.
Said, attığı adımın Tunus Anayasası'nın 80'inci maddesine dayandığını, yıllardır Tunus'u sarmalayan ekonomik ve siyasi felce yanıt olduğunu söyledi. Mecliste en çok sandalyeye sahip olan partiler, anayasanın 80'inci maddesinin Said'in hamlesini desteklemediği görüşünde.
Meclisteki diğer iki büyük parti olan Tunus'un Kalbi ve Karama, Said'i darba yapmakla suçlayan Ennahda'ya katıldı. Said, açıklamasında ayrıca meclis üyelerinin dokunulmazlıklarını askıya aldığını ve başsavcılık dairesinin kontrolunu da ele geçirdiğini söyledi.
Attığı adımlara karşı herhangi bir silahlı yanıta ilişkin uyarıda bulunan Said, "Kurşun atana ordu güçleri de kurşunla karşılık verecektir" dedi. Tunus'ta hem İslamcıların hem de solcuların içinde bulunduğu geniş bir kitle, Said'e destek veriyor.
Cumhurbaşkanı Said'i destekleyen on binlerce kişi, başkentte ve diğer kentlerde saatler boyunca sokaklarda kalmaya devam etti.
Anayasa uyarınca cumhurbaşkanının sadece dış ilişkiler ve ordu konusunda doğrudan sorumluluk alma yetkisi bulunuyor. Ancak Said, geçen hafta randevusuz aşı merkezlerinde yaşanan fiyaskodan sonra orduya pandemiyle mücadelenin sorumluluğunu üstlenme görevi vermişti.
Uluslararası tepkiler
T.C. Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada Tunus'ta yaşanan gelişmelerden endişe duyulduğu kaydedildi, demokratik kazanımların gerek Tunus gerekse bölge açısından önemli olduğunun altı çizildi. Açıklamada şu ifadelere yer verildi:
"Tunus’ta Cumhuriyet Bayramının kutlandığı 25 Temmuz 2021 tarihinde halkın iradesini temsil eden Meclis’in faaliyetlerinin askıya alınmasından derin endişe duyuyoruz.
Bölgede halkın beklentileri doğrultusunda yürütülen demokratik süreç bakımından örnek bir başarı öyküsü olan Tunus’un bu müstesna konumunun ve demokratik kazanımlarının korunması Tunus için olduğu kadar, bölge için de büyük önem taşımaktadır.
Bu bakımdan, Tunus anayasasının hükümleri çerçevesinde demokratik meşruiyetin en kısa sürede yeniden tesis edilmesini temenni ediyoruz.
Demokrasi yolunda bugüne kadar pek çok merhaleyi başarıyla aşan Tunus halkının, bu sınamanın da üstesinden geleceğine şüphe duymuyoruz.
Türkiye, güçlü tarihi bağları bulunan Tunus’un ve kardeş Tunus halkının yanında yer almaya devam edecektir."
ABD'nin Tunus'taki olaylar hakkında daha fazla bilgi edinmek için üst düzey Tunuslu liderlerle temas halinde olduğunu söyleyen Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki, ülkede derhal sükunetin hakim olması çağrısında bulunduklarını kaydetti. Psaki, ABD'nin Tunus Cumhurbaşkanı Said'in hamlesinin bir darbe girişimi olup-olmadığına ilişkin herhangi bir sonuca varmadığını belirtti.
Fransa Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada da Tunus'ta tüm tarafların şiddetten uzak durması, hukukun üstünlüğüne saygı duyması ve tüm demokratik kazanımları koruma çağrısı yapıldığı kaydedildi.
Arap Birliği de Tunus'u mevcut sarsıntılı süreci bir an önce atlatmaya, istikrar ve sükuneti yeniden tesis etmeye çağırdı.
Avrupa Birliği, Tunus'taki tüm tarafları anayasaya, kurumlarına ve hukukun üstünlüğüne saygılı olma çağırırken Birleşmiş Milletler de tarafları itidalli davranmaya ve şiddetten uzak durmaya davet etti.(Kaynak:VOA)
(VŞ)
