Ödülün sunulduğu törende yapılan konuşmalarda ana vurgu internetten alışverişin yaygınlaşması ile birlikte mezatların çok önem kazandığı yönündeydi. Ne var ki, izin verilen karbondioksit salınımlarından, Edvard Munch’un Çığlık tablosuna kadar pek çok şeyden bahsedildi ve bütün bunlar, mezat teorisine verilen Nobel üzerinden günümüz kapitalizminin haline dair bir akıl yürütmeyi mümkün kılıyor.
Hazıra çökmenin teorisi
Mezat teorisini kendi içinden tartışmaya çalışmak bizi konunun özünden uzaklaştırır bu yüzden buraya girmeyeceğiz. Konunun özü şudur: Mezat, aynısı ya da benzerleri serbestçe üretilemeyecek bir şey üzerinde tekel hakkına sahip olmak için, açık artırma yoluyla yapılan fiyat çekişmesidir. Yani toplumsal refahı artırmayacak, bilakis dışlayıcı özel mülkiyetin alanını genişletecek bir süreçtir ve başka türlü olması mümkün değildir. Nitekim ödül törenindeki konuşmalarda verilen örnekler, nelerin mezat konusu olduğunu özetliyor: Radyo frekansları, karbondioksit salınım hakları, sanat eserleri… Örneğin tartışma konusu olan Edvard Munch’un Çığlık tablosunun sanatçı tarafından boyanan dört kopyasından biri 2012 yılında bir açık artırmada yaklaşık 120 milyon dolara satılmıştı.
Not etmeye değer bir başka ilginç nokta: Mezat teorisini anlatan Wikipedia sayfasının giriş paragrafında, teorinin bilhassa “kamu kuruluşlarının özelleştirilmesinde” önemli olduğu yazıyor.
(VŞ)