20 yılı aşkın süredir Hazar Denizi´nin kıyısı olan ülkeler tarafından paylaşılması ve kullanılabilmesi için yürütülen müzakereler, liderlerin bugün imzaladığı anlaşmayla nihayetlendi.
Azerbaycan, Rusya, Kazakistan, İran ve Türkmenistan cumhurbaşkanları, Kazakistan´ın Aktau kentinde düzenlenen Hazar Ülkeleri Devlet Başkanları Zirvesi´nde Hazar Denizi´nin Hukuki Statüsü Konvansiyonunu imzaladı.
Hazar Ülkeleri Devlet Başkanları Zirvesi´ne Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbangulu Berdimuhammedov katıldı.
Anlaşmaya göre kıyıdaş ülkelerin iş birliği ilkelerini ve yasal sorumluluklarını içeren ve beş devlet için eşit şartlar getirdiği vurgulanan taslağa göre, Hazar´ın dibi, yan yana ve karşı karşıya olan ülkeler arasında bölgelere bölünecek.
Belgede yer alan çalışmalar 1996 yılından beri sürdürülmüş ve taslak sözleşmeye son olarak 4-5 Aralık 2017 tarihlerinde Moskova´da Hazar Denizi´ne kıyısı olan ülkeler dışişleri bakanlarının toplantısında karar verilmişti.
Kazakistan´ın Aktau kentinde Rusya, Kazakistan, Azerbaycan, Türkmenistan ve İran liderlerinin katılımıyla düzenlenen zirvede Vladimir Putin, Nursultan Nazarbayev, Hasan Ruhani, İlham Aliyev ve Gurbanguli Berdimuhamedov, Hazar Denizi´nin statüsünü belirleyen belgeyi imzaladı.
1996´dan beri üzerinde çalışılan anlaşmanın taslağı üzerinde, 4-5 Aralık 2017´de Moskova´da toplanan Hazar Ülkeleri Dışişleri Bakanları Zirvesi´nde mutabakat sağlanmıştı.
ANLAŞMA NELER GETİRİYOR
SPUTNİK AJANSININ HABERİNE GÖRE DE Kazakistan´ın Aktau kentinde Rusya, Kazakistan, Azerbaycan, Türkmenistan ve İran liderlerinin katılımıyla düzenlenen zirvede Vladimir Putin, Nursultan Nazarbayev, Hasan Ruhani, İlham Aliyev ve Gurbanguli Berdimuhamedov, Hazar Denizi´nin statüsünü belirleyen belgeyi imzaladı.
1996´dan beri üzerinde çalışılan anlaşmanın taslağı üzerinde, 4-5 Aralık 2017´de Moskova´da toplanan Hazar Ülkeleri Dışişleri Bakanları Zirvesi´nde mutabakat sağlanmıştı.
Daha önce Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, anlaşmanın kabul edilmesinin büyük bir atılım olacağını, ´Hazar Beşlisinin işbirliğinde daha üst seviyeye çıkılmasına imkan sağlayan güvenli hukuki temele´ sahip olacağını belirtmişti.
Uzmanlar, Hazar ülkeleri liderlerinin imzaladığı belgeyi Hazar Denizi ?Anayasası´ olarak niteliyor.
YÜZEY KISMI ORTAK KULLANILACAK, DİP KISIM VE MADEN REZERVLERİ KOMŞU DEVLETLER ARASINDA PAYLAŞILACAK
Anlaşmaya göre Hazar Denizi´nin yüzey kısmı taraflarca ortak bir şekilde kullanılacak, dip kısmı ve maden rezervleriyse komşu devletlerin arasında, uluslararası hukuk temelinde anlaşılarak paylaşılacak.
Denizcilik, balıkçılık, bilimsel araştırmalar ve ana boru hatlarının döşenmesi, tarafların üzerinde mutabakata varacağı kurallara göre gerçekleşecek. Kapsamlı deniz projelerinin hayata geçirilmesi durumunda mutlaka ekoloji faktörü dikkate alınacak.
DIŞ ÜLKELER ASKERİ VARLIK GÖSTEREMEYECEK
Anlaşmada ayrıca dış ülkelerin Hazar bölgesinde askeri varlık göstermesine izin verilmemesi şartı koşan ve 5 Hazar ülkesine bölgedeki güvenliğin ve kaynakları işletmenin sorumluluğunu yükleyen madde de yer alıyor.
Sputnik´e konuşan uzmanlar, anlaşmanın öneminin, tarafların üzerinde fikir birliği sağladığı ilkeleri uygulanması zorunlu olan bir belgede pekiştirilmesinden ibaret olduğunu belirtti.
Hazar Denizi´nin hukuki statüsünün belirlenmesi, SSCB´nin dağılmasının ardından Rusya, Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan´ın kurulmasıyla yeniden gündeme gelmişti, Hazar Denizi artık 5 ülke arasında bölünecekti. Hazar´ın statüsünü belirlemedeki zorluklar özellikle, havzanın farklı uluslararası hukuk kurallarına bağlanan göl ya da deniz olarak kabul edilmesinden kaynaklanıyordu. Bölgenin statüsünün çözüme kavuşturulmamış olması ayrıca, Türkmenistan gazını Azerbaycan üzerinden denizin dibinden Avrupa´ya taşıyabilecek olan Trans Hazar Doğalgaz Boru Hattı´nın yapımını engelleyen unsurlardan biriydi.
Görüşmelerin başlangıcından 22 yıl sonra taraflar fikir birliğine vardı ve Hazar´ın ne göl, ne de deniz olduğunu, aynı anda hem deniz, hem de göl olarak değerlendirilemeyeceğini kararlaştırdı.
BDT (Bağımsız Devletler Topluluğu) Enstitüsü Orta Asya ve Kazakistan bölüm başkanı Andrey Grozin, Sputnik´e verdiği demeçte Hazar ülkelerinin ´bir tür hibrid´ oluşturduklarını, deniz bölünmesine benzer modelde kıta sahanlığının, serbest ekonomik bölgenin, balıkçılık bölgesinin bölüştürüldüğünü ve sonuçta ´kesinlikle benzeri olmayan bir belgenin´ ortaya çıktığını aktardı.
iha/Haber Merkezi