Açıklamada, “Engelli bireylerin temel insan haklarından yararlanabilmeleri için kamu idaresinin koruma, saygı gösterme ve yerine getirme yükümlülüklerinin hayata geçmemesi yanında kamu idaresinin katılım mekanizmalarını işletmeyerek ihtiyaç ve hak odaklı, sürekliliği olan politikalar üretmekten uzak yaklaşımları nedeniyle engelli bireyler, üretilen hizmetlerden diğer bireylerle eşit koşullarda yararlanamamakta, toplum yaşamına tam ve etkin katılamayarak “dışarıda kalmaktadırlar.” denildi.
Bugün 3 Aralık 2021 Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Hakları sözleşmesinin Türkiye tarafından imzalanarak onaylanması ardından 14.07.2009 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdiği tarihten bugüne 12 yıl, 5378 sayılı Engelliler Kanunu’nun kabul edildiği günden bu yana ise 16 yıl geride kalmış olmasına rağmen, sözü edilen yasa ve sözleşme gereklerinin yerine getirilmesi konusunda engelli bireylerin toplum yaşamına tam ve etkin katılımları önündeki yüzlerce engel maalesef ortadan kaldırılamamıştır.
Amacının, “engellilerin tüm insan temel hak ve özgürlüklerinden tam ve eşit şekilde yararlanmasını teşvik ve temin etmek ve insanlık onurlarına saygıyı güçlendirmek” olarak tanımlandığı sözleşme, engelli kişilerin toplum yaşamına diğerleriyle tam ve etkin katılımlarının esas olduğunu kabul ederek taraf devletlere, engelli kişilerin bireysel özerklikleri ve bağımsızlıklarını kapsayacak şekilde insan haklarına saygı gösterilmesi, bu hakların korunması ve yerine getirilmesi konusunda gerekli düzenlemelerin yapılarak tedbirlerin alınması yükümlülükleri getirmektedir.
Engelli bireylerin temel insan haklarından yararlanabilmeleri için kamu idaresinin koruma, saygı gösterme ve yerine getirme yükümlülüklerinin hayata geçmemesi yanında kamu idaresinin katılım mekanizmalarını işletmeyerek ihtiyaç ve hak odaklı, sürekliliği olan politikalar üretmekten uzak yaklaşımları nedeniyle engelli bireyler, üretilen hizmetlerden diğer bireylerle eşit koşullarda yararlanamamakta, toplum yaşamına tam ve etkin katılamayarak “dışarıda kalmaktadırlar.”
Her insanın onurlu bir yaşama sahip olma hakkı vardır. Ne var ki engelli bireyler, insan olmaktan kaynaklanan bu hakları kullanmak istediklerinde çeşitli engellerle karşılaşırlar ve onurlu bir yaşama sahip olmak onlar için çoğu kez toplumsal önyargılar ve tutumlar başta olmak üzere erişilebilirlik sorunları gibi yüzlerce nedenle imkansız duruma gelir.
Engelli kişilerin yaşamakta olduğu sorunların bütünüyle ortadan kaldırılabilmesi ve diğer bireylerle toplum yaşamına tam ve etkin şekilde katılımları ancak bütünlükçü ve kapsayıcı politika ve uygulamaların hayata geçirilebilmesi ile olanaklıdır.
Özellikle son süreçte, tüm dünyayı etkisi altında bırakan Covid-19 virüsünün yol açtığı pandeminin, engelli kişileri daha derinden etkilemesi yanında, engelli kişilerin hergün yaşamakta olduğu sorunlara eklenen derin yoksulluk durumu da kapsayıcı ve katılımcı kamu ve yerel politikaların vazgeçilmezliğini ortaya koymaktadır.
Yukarıda ifade edilen sorunların ortadan kaldırılabilmesi şüphesiz öncelikle engelli bireylere yönelik olumsuz tutum ve önyargıların ortadan kaldırılması ve engelli kişilerin eşit yurttaşlar olarak kabul edilmelerini gerektirmektedir. Bu çerçevede anaokullarından başlamak üzere, eğitim süreçlerinde ve toplumda engelli kişilerin insan hakları konusunda farkındalık çalışmalarının yapılması zorunludur.
Medyanın engelli bireylere yönelik olumsuz algı ve tutumlar yaratan dili değişmelidir.
Özellikle BM Engelli Hakları Sözleşmesi başta olmak üzere, gerek ulusal gerekse de uluslararası düzenlemelerde yer alan esasların zaman kaybedilmeksizin hayata geçirilmesi yolunda gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
Engelli bireylerin temel insan hakları başta olmak üzere, eşit yurttaşlar olarak yaşamın her alanında bütünüyle etkin şekilde var olmalarına olanak sağlayacak bu düzenleme ve uygulamaların hayata geçirilmesini sağlayacak politikalar üretmek ve önleyici tedbirleri almak kamu idaresi için bir zorunluluktur.
Bu zorunluluk, aynı zamanda, gerek özel sektör gerekse de toplumsal dönüşümün gerçekleştirilebilmesi yolunda, kamunun koruma, saygı gösterme ve yerine getirme yükümlülüğünden bağımsız değerlendirilemez.
Engelli bireylerin, toplum yaşamına tam ve etkin olarak katılma mücadeleleri, sistemin, “mükemmel” ve “kusursuz” insan arayışlarına inat, farklılıklarıyla görünür olma ve kendilerini eşit yurttaşlar olarak var etme çabaları güçlenerek sürecektir.
Belirtmek isteriz ki; engelli bireylerin insan onuruna yaraşır, özgür, eşit ve bağımsız bir yaşama sahip olabilmesi, hepimiz için onurlu ve özgür bir yaşam anlamı taşımaktadır.(CO)
