Çin 2015 Paris İklim Anlaşması'na ön ayak olan iklim işbirliği başta olmak üzere bazı önemli konularda ABD ile tüm iletişimi sona erdireceğini açıkladı. Çin'in bu adımı atmasının ardında ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'nin Tayvan'a yaptığı ziyaret sonrasında tırmanın gerginlik yatıyor.
Çin'in Amerika'yla iletişim hatlarını dondurma kararı alması, Pelosi’nin Tayvan ziyaretinin yanı sıra Pekin’in Tayvan etrafındaki sularda füze denemesi ve askeri tatbikatlarla tırmanan gerilimi daha da artırdı.
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Sözcüsü John Kirby, dün geç saatlerde Çin'in ABD Büyükelçisi Qin Gang'i çağırarak Çin'in askeri hamlelerinin "Tayvan, Amerika ve dünya genelinde Amerika'nın ortaklarını kaygılandırdığı" mesajını ilettiklerini söyledi.
“Çin Tayvan Boğazı’nda statükoyu değiştirebilir”
Çin-Amerika ilişkileri uzmanları, Çin'in diplomatik ve askeri hamlelerinin Pelosi'nin ziyaretine yönelik misillemenin ötesine geçtiği, daha açık düşmanlığa yol açabilecek ve Tayvan'ın demokratik hükümetini belirsizliğe sürükleyebilecek bir dönem başlatabileceği uyarısında bulundu.
Alman Marshall Fonu Asya Programı Başkanı Bonnie Glaser, Çin-Amerika ilişkilerinin "inişe geçtiğini" söyledi.
Glaser, "Çin'in Tayvan Boğazı'ndaki statükoyu, Tayvan'a zararı dokunacak ve Amerika'nın dezavantajına olacak şekilde değiştirme olasılığının bulunduğunu düşünüyorum" dedi.
Tayvan’ı kendi toprağı olarak gören ve gerekirse güç kullanarak bu bölgeyi ana karaya bağlama seçeneğini de göz önünde bulunduran Çin Tayvan’a yakın altı noktada başlattığı askeri tatbikatları Pazar gününe kadar devam ettirecek. Çinli yetkililer devlet medyasına yaptıkları açıklamada, Tayvan üzerinden füze ateşlendiğini bildirdi.
Çin'in üst düzey yetkililerle iletişimi kesme adımı, Başkan Joe Biden ve Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping'in gerginlikleri yumuşatma olasılığına gölge düşürüyor.
Amerika ve Çin arasında iklim konusundaki görüşmeler bile askıya alındı. İki ülkenin iklim temsilcileri birkaç kez biraraya gelmişti. Bu durum ilişkilerin iyileştirilmesi umudunu suya düşürürken anlaşmazlıkların artarak daha büyük bir krize dönüşmesi olasılığını doğuruyor.
Başkan Biden’ın eski Başkan Donald Trump'ın Çin'den ithal edilen ürünlere getirdiği ilave gümrük vergilerini kaldırması beklentisi içinde olan Çin, attığı adımlara ekonomik ve ticari görüşmeleri askıya almayı dahil etmedi.
2014 yılında Çin Cumhurbaşkanı Xi ve dönemin ABD Başkanı Barack Obama arasında varılan ve iklim değişikliğiyle mücadeleyi hedefleyen Amerikan-Çin anlaşması, 2015 Paris İklim Anlaşması'na ön ayak olan bir dönüm noktası olarak kabul ediliyordu. Bundan 7 yıl sonra Glasgow'daki iklim zirvesinde varılan bir başka anlaşma da pürüzleri gidermeye yardımcı olmuştu.
ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi ve Japonya Başbakanı Fumio Kishida
“Deniz güvenliğine ilişkin görüşmeler durdurulacak”
Çin Dışişleri Bakanlığı, Amerikalı ve Çinli bölgesel komutanlarla savunma bakanları arasındaki diyaloğun iptal edileceğini, askeri denizcilik güvenliğine ilişkin görüşmelerin de durdurulacağını bildirdi.
Bakanlık, yasadışı göçmenlerin geri gönderilmesi, kriminal soruşturmalar, uluslararası suç, uyuşturucu ve iklim değişikliğine ilişkin işbirliklerinin de durdurulacağını kaydetti.
Üst düzey Amerikalı yetkililerin Çinli yetkililerle bu anlaşmazlıkların çözülmesi konusunda düzenli olarak görüştüklerini söyleyen Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Sözcüsü Kirby, Biden yönetiminin Çin'in askeri manevralarını "sorumsuzluk" olarak nitelediğini ve bunların "Amerika'nın Tayvan Boğazı'nda barış ve istikrarı koruma amacıyla çeliştiğini" belirtti.
Kirby ayrıca "Amerika'nın Pekin'in atmayı tercih ettiği her adıma karşı hazırlıklı olduğunun açıkça ifade edildiğini" söyledi.
(vş)
