1950’li yıllarda akademik alanlarda konuşulmaya başlanan bilişsel psikoloji, hızla büyüyerek en popüler alt alanlardan biri haline geldi. Bilişsel psikolojinin temelinde bilgi işleme modelinin yer aldığını belirten Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi; dikkat, problem çözme ve algı gibi gözle görülemeyen fakat beynimizin içinde gerçekleşen bu süreçlerin nasıl gerçekleştiğini açıklığa kavuşturmaya çalışıldığını ifade ediyor. Çebi, yapay zeka ve bilişsel psikoloji temelde aynı amacı paylaştığına dikkat çekti ve her iki alanın da insan zihninin sınırlarını açığa çıkarmayı amaçladığını söyledi.
Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi İngilizce Psikoloji Bölüm Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi; bilişsel psikolojinin temel konu ve amaçlarınının yanı sıra yapay zeka ile olan ilişkisi hakkında değerlendirmelerde bulundu.
Temelde bilgi işleme modeli bulunuyor
Bilişsel psikolojinin 1950’li yıllar itibariyle akademik alanlarda konuşulmaya başlandığını ve psikolojinin diğer alt alanlarına göre nispeten daha genç olmasına rağmen, hızla büyüyerek en popüler alt alanlardan biri haline geldiğini belirten Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, “Bilişsel psikolojinin temelinde yer alan ve bu alanda çalışan çoğu bilim insanı tarafından benimsenmiş yaklaşım, bilgi işleme modelidir. Bu yaklaşıma göre, zihin bir bilgisayar gibi çalışarak gelen bilgiyi bir dizi işlemden geçirir. Yani eğer beyni, bir bilgisayar gibi düşünebilirsek, o zaman bilişsel süreçlerin mekanizmasını anlayabiliriz.” dedi.
Psikologlara fayda sağlıyor
Bilişsel psikolojinin temel konusu olan dikkat, algı, problem çözme gibi zihinsel işlevlerin dışarıdan gözlem yoluyla anlaşılması pek mümkün olmayan süreçler olduğunu ifade eden Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, sözlerine şöyle devam etti:
“Örneğin, size bir matematik problemi sunulduğunda ve siz bu problemi çözdüğünüzde algınız, belleğiniz ve stratejik düşünme becerileriniz dahil olmak üzere pek çok zihinsel aktivite gerçekleşir. İşte bilişsel psikolojinin amacı, gözle görülemeyen fakat beynimizin içinde gerçekleşen bu süreçlerin nasıl gerçekleştiğini açıklığa kavuşturmaya çalıştırmaktır. Bilişsel psikolojiden elde edilen bu bulgular, alanda çalışan psikologlar için de yeni bir bakış açısı kazandırmaktadır. Örneğin, psikologlar, bu süreçlerin nasıl çalıştığı hakkında daha fazla bilgi sahibi olarak, insanların hafızalarını geliştirmelerine ve potansiyel hafıza problemleriyle mücadele etmelerine yardımcı olacak yeni yollar geliştirebilirler.”
Bilginin işlenme biçimini anlamak birçok fayda sağlıyor
Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, “İnsanların bilgiyi nasıl işledikleri hakkında bilgi edinmek, araştırmacıların sadece insan beyninin nasıl çalıştığına dair daha derin bir anlayış kazanmalarına yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda; bellek bozukluklarıyla başa çıkma, dikkati odaklamada güçlük çeken kişilerin konsantrasyonlarını geliştirmelerini kolaylaştıracak çözümler bulma, kişilerin doğru karar verme becerilerini artırma, öğrenme bozuklukları için uygun rehabilitasyon programları geliştirme, öğrenme ve bellek kapasitesini artırmak için eğitim müfredatını yapılandırma gibi sayısız pratik uygulama için fayda sağlar. Örneğin bellek hakkında elde edilen bulgular sayesinde, bugün insanların anıları nasıl oluşturduğu, depoladığı ve hatırladığı konusunda önemli bilgilere sahibiz. Bilişsel psikolojinin tarihinde, beyin hasarı olan vakalarla anlaşılmaya başlanmış bu bilgiler, günümüzde beyin görüntüleme yöntemlerinin gelişmesiyle daha iyi anlaşılmaktadır.” dedi.
Beyin fonksiyonları birçok yöntemle incelenebiliyor
Günümüzde bilim insanlarının yıllar içinde gelişen teknoloji sayesinde, elektroensefalografi (EEG) veya fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) gibi yöntemleri kullanarak beyin fonksiyonlarını inceleyebildiklerini belirten Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, “Bu sayede, hangi bilişsel işlevlerin beynin hangi bölgesiyle ilişkili olduğu hakkında artık tutarlı bilgilere sahip olabilmekteyiz. Bu durum, günümüzde ve gelecekte zihin-beyin ilişkisindeki bilinmeyenlerin aydınlatılması adına önemli çalışmaların yapılmasını olanaklı kılıyor.” diye konuştu.
İnsan zihnini anlamaya yönelik çalışmalar devam edecektir
Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, yapay zeka denilen kavramın ortaya çıkmasıyla insan zihnini anlamaya yönelik çalışmalarda yeni bir döneme girildiğini söyledi ve sözlerini şöyle tamamladı:
“Bilindiği üzere yapay zeka, bir bilgisayar veya bilgisayar tarafından kontrol edilen bir robotun insan zekası ve muhakeme gerektirdiği için genellikle insanlar tarafından yapılan görevleri yerine getirme yeteneğidir. Görünen o ki, yapay zeka ve bilişsel psikoloji temelde aynı amacı paylaşmaktadır: İnsan zihninin sırlarını açığa çıkarmak. Bu bağlamda, yapay zeka kullanılarak geliştirilen hesaplamalı modellemeler, insan bilişsel işleyişinin özelliklerini modellemeye veya taklit etmeye çalışan programlar oluşturmayı amaçlar. Bilim insanları, tüm bu yöntemleri kullanarak insan zihninin işleyişini anlayabilmek için gelecekte de çalışmalarına devam edeceklerdir.”
(vş)
