PROF. DR. FİKRİ AKDENİZ - BİLİM DÜNYASI


YAPAY ZEKA, ROBOTLAR ve MATEMATİK: İnsan ve makine çağının mimarları  (2)

Prof. Dr. Fikri Akdeniz, Çağ Üniversitesi- Bu yazımızda geçen hafta verdiğim “DERİN ÖĞRENME” konusunun ayrıntılarına gireceğiz.


Yapay zekanın önündeki engeller ve çözüm yolları:

Derin öğrenmeye dayalı yapay zeka sistemleri, özellikle de görüntü ve konuşma tanıma alanlarındaki gelişmeler sayesinde, sürücüsüz araçlardan, tıbbi görüntü değerlendirmeye, sayısal asistanlardan, otomatik tercümeye kadar bir çok alanda başarı ile kullanılmaktadır.Robot sürücüler uyuklamaz, dikkati dağılmaz, trafik kurallarını çiğnemez, insanların sahip olmadığı radar gibialgılayıcıları nedeniyle trafikteki diğer tüm araçların ne yaptığından ve ne yapacağından haberdardır Bu gelişmelere karşın bir insanın, hatta bir farenin zekasına ulaşabilen yapay zeka sistemleri yapmaktan henüz çok uzaktayız. Günümüzde yapay zeka sistemleri bir aracı kullanabiliyor, satranç ya da GO oyunu oynayabiliyor ve daha bir çok güç işi insanlardan daha güvenilir ve hızlı biçimde yapabiliyorlar. Makinelerin hala yapamadığı işler ise çevremizi, dünyamızı öğrenmek, betimlemek, anlamak, hatırlamak, muhakeme etmek, öngörmek, planlamak,v.d .Yani insanların ve diğer canlıların en doğal biçimde yapabildiği pek çok şey… Bugünkü yapay zekanın asıl eksiği sağduyu sahibi olmak ve her alanda yeni beceriler geliştirebilmek (yani genel zekanın sahip olduğu yetenekler) tir. 

Facebook yapay zeka geliştirme ekibinin yöneticisi Yann LeCun (1960- ) “Geleceğin akıllı makineleri zevklere, korkulara, hislere ve etik değerlere sahip olacaktır. Ama tüm bunlar, onları nasıl tasarlayacağımıza ve eğiteceğimize bağlı olacaktır. Nasıl ki otomobiller ayaklarımızın bir uzantısı olduysa akıllı sistemler debeynimizin uzantısı olacaktır. Biz ne yapıyorsak onu güçlendirecektir ”diyor.

Veri bilimi, yapay zeka, kodlama üzerine kafa yoran insan sayısı gün geçtikçe artıyor. Yapay zekanın yeterli düzeye ulaşması için çok farklı alanlarda eğitim yapıldığını ve testlerin uygulandığını görüyoruz ve izliyoruz.

Matematiğin yapay zekâ çalışma alanı için önemli olduğunu biliyoruz. Son yıllarda oldukça yaygın olarak kullanılmaya başlayan yapay zeka, aslında matematiksel basit temellere dayanır. Dışarıdan bakıldığında karmaşık bir yapı olarak düşünülüyor. Ancak ortaya çıkan mekanik sistemlere baktığımızda, öyle olmadığı görülür.Algoritmalar, sosyal eşitsizlikleri yansıtan mevcut veri konusunda eğitildikleri için insanlar bilinçli olarak alınacak önlemleri tasarlamalı ve sistemdeki adaletsizliği sürdürme riskini azaltmalıdır. İnsanların güvenliği ve mahremiyetlerinin korunması çok önemlidir..

Derin öğrenme örnekleri:

1. Çeviriler:Benzer şekilde, derin öğrenme algoritmaları otomatik olarak diller arasında çeviri yapabiliyor.

2. Sanal Yardımcılar: İnsanların dili anlamalarına yardımcı olmak için derin öğrenme kullanıyor.

3. Sürücüsüz Araçlar:Sürücüsüz bir aracın yolun gerçekliğini anlama şekli, yoldaki dur işaretine veya başka bir araç olup olmadığına nasıl cevap vereceği, derin öğrenme algoritmaları yoluyla gerçekleşir. Algoritmalar ne kadar çok veri alırsa, o kadar çok insan davranışlarını gerçekleştirebilir.

4. Sohbet Robotları ve Servis Botları:Birçok şirket için müşteri hizmeti sağlayan sohbet robotları, derin öğrenme sayesinde artan miktarda işitsel ve yazılı sorulara cevap verebiliyor.

5. Görüntü Renklendirme: Siyah beyaz görüntüleri renkli hale getirmek, önceleri insan eliyle yapılıyordu. Bugün, derin öğrenme algoritmaları, resimlerdeki kaynağı ve nesneleri, siyah beyaz görüntüyü renkli olarak yeniden oluşturmak için kullanabilmektedir.

6. Yüz tanıma: Derin öğrenme yüz tanıma özelliği, yalnızca güvenlik amaçlı değil, aynı zamanda Facebook gönderilerindeki insanları etiketlemek için de kullanılıyor.

8. Kişiselleştirilmiş Alışveriş ve Eğlence: Netflix daha sonra izlemeniz gerekenler için önerileri nasıl bulabiliyor?  Amazon, bir sonraki alışverişinizde satın almanız gerekenler hakkında nasıl fikir edinebiliyor ve bu öneriler nasıl tam da sizin ihtiyacınız olan şeyler olabiliyor? Bu soruların yanıtı; derin öğrenme algoritmalarıyla bulunur. Derin öğrenme algoritmaları ne kadar deneyim sahibi olursa o kadar iyi performans sergiliyor. Teknoloji gelişmeye devam ederken, derin öğrenme algoritmalarıyla ilgili ilginç gelişmelerle karşılaşacağız gibi duruyor.

Yapay zeka hata yapar mı? En kısa yolu gösteren yön bulma sistemlerini bugün arabamızda ve telefonlarımızda hiç düşünmeden kullanıyoruz.Yapay zekadaki sistemin nasıl işlediğini anlamak için aksamalar olup olmadığını görmek gerekir.Örneğin, bir navigasyon cihazı kullandığınızda verilen harita bilgilerinde eksiklik varsa optimal yol yerine başka bir yol seçmeniz olasıdır.

Akıllı makinelerin devrimi: Akıllı makinelerin tasarımı tüm araştırma kurumlarının açık işbirliğini gerektirecektir. Çağımızda, evde, işte ya da fabrikada,  enerji, ulaşım ve sağlık sistemlerinde akıllı makinelerle karşılaşacağız. Büyük veriyi akıllı veriye dönüştüren ve bu bilgilere artı değer katan yeni iş alanlarının doğmasına neden olan makineler çalışacaktır. Böylece tasarım, üretim, alışveriş ve dağıtım alanlarına ilişkin dijital veri birleştirilerek daha etkin üretim yapılması sağlanacaktır.  Günümüzde kendi kendine araç süren, resimleri yorumlayan, çeşitli dillerden çeviri yapan, gideceğimiz tatil yöresi ile ilgili bilgiler veren meslek seçiminde yardımcı olan robotları dikkatle izlememiz gerekecektir.

Yapay zekâ çalışmalarının insanın düşünme yöntemlerini analiz ederek bunların benzeri yapay yönergelerine yönelik olduğunu söyleyebiliriz. Biz insanlar ve bizimle birlikte yaşayan tüm varlıklar için geliştirilen robotlar ve akıllı sistemler, dünyamızın yaşanabilir kalmasını sağlamak için en önemli anahtarımız olacaktır.

Yazımıza J. Keth Moorhead’ın iki özdeyişiyle bitireceğim.“Hiç kimse, başarının merdivenine elleri cebinde tırmanmamıştır”.Yaşam geriye bakarak anlaşılır, ileriye bakarak yaşanır.”

KAYNAKLAR.

Cem Say (2019)  50 soruda Yapay Zeka (13. Ba.) 7 renk Basım Yayın ve Filmcilik Ltd  Şti.

Harun Pirim (2006)  Yapay Zeka , Journal of Yaşar University , 1(1), 81-93.

Herkese Bilim ve Teknoloji Dergisi 2019 ve 2020 yıllarındaki yapay zeka ile ilgili yazılar

Ulrich Eberl (2019)  AKILLI MAKİNELER Yapay Zeka Hayatımızı Nasıl Değiştiriyor (Çev. Levent Tayla) Palme Yayınevi

 

 

 

 

 

YAZARLAR

  • Salı 15.1 ° / 9.5 ° Bölgesel düzensiz yağmur yağışlı
  • Çarşamba 19.1 ° / 9.6 ° Orta kuvvetli yağmurlu
  • Perşembe 16.4 ° / 10 ° Orta kuvvetli yağmurlu
  • BIST 100

    8828,70%-0,62
  • DOLAR

    32,29% 0,55
  • EURO

    35,19% 0,29
  • GRAM ALTIN

    2238,56% 0,53
  • Ç. ALTIN

    3895,90% 0,00