(DEFTER) Büyükelçi Hasan Sevilir AŞAN


TARİHİ TEBRİZ ZİYARETİ

‘’Meclis Başkanı düzeyindeki bu ilk ziyaretin İran tarafının endişelerini giderip içini rahatlatması önemliydi. İran’ın bütünlüğüne halel getirebilecek yanlış anlaşılmalara düşmeden kadim şehir Tebriz’le dostça selamlaşılmıştı’’


Sene 1999, Tebriz Başkonsolosluğumuzda görevdeyim.

TBMM Başkanımız Hikmet Çetin İran’ı ziyaret ediyor. Daha önce resmi ziyaretler Tahran’la kısıtlı tutulurken, ilk kez Başkent dışında bir şehir de programa alınıyordu, Tebriz öngörülmüştü.

Tebriz’e gerçekleşecek ilk Meclis Başkanı ziyaretiydi.

***

Tebriz Başkonsolosluğumuz, Osmanlı döneminde, Tanzimat yıllarında açılmıştı.

Siyasi gidişatlara göre arada bir kapansa da, Kurtuluş Savaşımızın devam ettiği günlerde, Doğu Cephesi Komutanı Kazım Karabekir’in talebi üzerine, Mustafa Kemal’in izniyle 1921’de yeniden açılmıştır.

SİNCAN OLAYLARI

İran’la ilişkilerimiz, 1997’de Sincan olayları ile alevlenip 28 Şubat süreciyle tırmanan çalkantılı bir dönemden geçiyordu.

Sincan Belediyesinin düzenlediği, İran Büyükelçisinin de katıldığı Kudüs gecesinde ‘gerekirse şeriatı laiklere zorla enjekte edeceğiz’ mealinde irticai söylemler infial yaratmıştı.

İran’la karşılıklı iddialaşmalar ve diplomatların istenilmeyen kişi (persona non grata) ilan edildiği sıkıntılı bir dönemdi.

Tebriz’deki Başkonsolosumuz Cemal Oğuz görevi bırakmaya zorlanıyordu. Diplomatik müzakereler sonunda, kıdem açısından ummadığım bir dönemde, Londra Büyükelçiliği müsteşarlığından ayrılıp Tebriz’de acilen görevi devralmıştım.

ANIT KABİR

İran heyetleri, resmi ziyaretlerinde, mutat Anıt Kabir ziyareti hassasiyetini aşma yönünde, bin dereden su getirip, görüşmeler için Ankara yerine İstanbul’u tercih ederdi.

Elbette İranlılara Anıt Kabir ısrarında bulunulmazdı. Ancak resmi temaslara Anıt Kabir’le başlamamaları, kamuoyunun dikkatinden kaçmaz, derin yorumlarla Dışişleri Bakanlığı eleştirilirdi.

***

Tahran protokolü de bizim heyetlerin resmi programlarına Humeyni Anıtı veya Kum şehrini önermezdi.

Resmilerimizin Humeyni Anıtı veya Kum’da resimlenmesinin rahatsızlık yaratacağı bilinirdi.

Kum, İran İslam devriminin temelinin atıldığı, islam devrimi transferi planlarının yapıldığı mollalar ve Ayetullahlar şehri idi. Aynı anda 30 bin mollaya eğitim verildiği söylenirdi.

İki ülke hassasiyetlerine ilişkin protokol düzenlemeleri sessizce diplomatik yollardan sorunsuz şekilde halledilirdi.

TEBRİZ

Tebriz, Türk yoğun, Fars ve Ermeni nüfus da barındıran, stratejik konumdaydı. İç siyasi hareketlenmelerde her zaman başı çekmiş, muhafazakar enerjisi ile bölge ülkelerinde ve küresel aktörlerde farklı beklentiler yaratmıştı.

İran nüfusunun yarıdan fazlasını oluşturan Azeri Türklerinin olduğu kadar bir anlayışa göre dünya Azerbaycan’ının kadim başkentidir.

***

Meclis Başkanımızın ziyareti için Tebriz önerimiz, Bakanlığımızın yanı sıra o dönemde TBMM Başkanlığı danışmanlığı görevindeki meslektaşımız, şimdiki Kopenhag Büyükelçimiz Kenan İpek’in ince ayar diplomatik girişimleri sonucunda kabul görmüştü.

İran’ın hassasiyetler taşıyan Türk şehrinin programa alınmasına rıza göstermesi, tarafımızdan, İran diplomasisinin Sincan hassasiyetlerine yönelik bir jest olarak da değerlendirilmişti.

***

Başkan Hikmet Çetin’in ziyareti Tebriz’de ve diğer Azeri bölgelerinde büyük heyecan yaratmıştı.

Heyetin temasları, İran’da da çok sevilen Sanatçımız Barış Manço’nun ölüm haberini aldığımız ilaç fabrikası gezisindeki burukluğumuz dışında teknik olarak sorunsuz tamamlanmıştı.

Türkiye’den gelen gazetecilerle çoğu istihbaratlara çalıştığı bilinen yerel gazetecilerin izdihamla katıldığı basın toplantısında, ziyaretin olası gizli gündemi ve beklentilerimiz sorgulansa da daha sonra bu konularda hiçbir şey yazılamamıştı.

DAĞLAR DAĞLAR ÖLDÜ

Tebriz yakınlarındaki bir ilaç fabrikasında galoş, önlük ve başlıklarımızla mütebessim şekilde incelemelere başlamıştık.

Azeri Türkü bir çalışanın, üzüntü içinde 'Dağlar dağlar öldü' haberiyle donmuştuk. Haberi el radyosundan almıştı. Hepsi Barış Manço’yu biliyor, tanıyordu, boyunları bükülmüştü adeta.

Keyfimiz kaçmıştı, yas içinde sonlandırdık fabrika gezimizi.

***

Tebriz’e, Meclis Başkanı düzeyinde yapılan bu ilk ziyaretin, İran tarafının endişelerini giderip içini rahatlatacak şekilde tamamlanması önemliydi.

Verilen mesajlar, yapılan açıklamalarda İran’ın bütünlüğüne halel getirecek, yanlış anlamalara yol açılmadan kadim şehir Tebriz’le dostça selamlaşılmıştı.

***

Sincan buzları bu tür diplomatik çabalarla eritilmeye çalışırken, ziyaretten iki hafta sonra Abdullah Öcalan’ın Kenya’da yakalanıp Türkiye’ye getirildiği günlerde İran’la yeniden şapkalar değiştirilmişti.

Ardı arkası kesilmeyen organize protesto ve saldırılar sonucunda Urumiye Başkonsolosluğumuz tahliye edildi. Tebriz’deki yegane yabancı temsilcilik olan Başkonsolosluğumuz yoğun istihbarat yağmuruna maruz kalmıştı.

YAZARLAR

  • Salı 15.1 ° / 9.5 ° Bölgesel düzensiz yağmur yağışlı
  • Çarşamba 19.1 ° / 9.6 ° Orta kuvvetli yağmurlu
  • Perşembe 16.4 ° / 10 ° Orta kuvvetli yağmurlu
  • BIST 100

    8828,70%-0,62
  • DOLAR

    32,29% 0,55
  • EURO

    35,19% 0,29
  • GRAM ALTIN

    2238,56% 0,53
  • Ç. ALTIN

    3895,90% 0,00