Toroslar’a çıkmış Yeni Adana bağımsızlık savaşı için... Samsun'a ayak basmış... Nur içinde yatsen, Çukurova'nın güzel çocuğu Ahmet Remzi Beyi.. Kuva-yi Milliye'nin yiğit savaşçısı... Yeni Adana'yı bağımsızlığın simgesi yapan... Yeni adı yapan... Nur içinde yat...
Demirtaş CEYHUN
Yeni Adana Gazetesi Adana Yıllığı-2005
MÜTEREKE VE İŞGAL DÖNEMİNDE ADANA’DA YEREL BASIN FAALİYETLERİ
Bu dönemde Adana'da basın ve ihanetler:
Mütareke ve işgal dönemi Adana'da basın hayatı bakımından oldukça hareketli geçmiştir. Bu dönemde Adana'da yayınlanan gazeteleri üç grupta incelemek mümkündür.
Birinci grupta milli mücadeleye karşı olan Türkçe gazeteleri:
Bunlar arasında, Fransız'larla işbirliği yapmakla birlikte, İstanbul hükümetine yakın görünen Ferda ile, işgalcilerin yanında yer alan Rehber ve Adana Postası sayılabilir.
İkinci grupta milli mücadeleyi destekleyenler! Bu grupta sadece
Yeni Adana Gazetesi yer alır.
Üçüncü grupta azınlık gazeteleri olan, Ermenice Hayistan, Azamarad, Kilikya ve Toros Gazetelerini saymak mümkündür.YENİ ADANA GAZETESİNİN YAYIN HAYATI
Mondros Mütarekesinin 7. maddesine dayanarak, 16-21 Aralık 1918 tarihinde Fransızlar ve Ermeni gönüllüleri Albay Remieux kumandasında Mersin’den gelen 1500 kişilik bir kuvvetle Adana’ya girdiler. Bundan sonra işgalciler 27 Ararlık 1918’de Pozantı’yı da işgal ederek, Çukurova’yı tamamen denetim altına aldılar.
İşgale karşı bir yandan milli mukavemetin teşkilatlanması çabası sürerken, diğer yandan Milli Mücadele lehinde kamuoyu oluşturma çalışmaları başlatıldı. Öğretmen Ahmet Remzi Bey ve arkadaşları, Mücavirzâde Mustafa Emin Bey'in sahibi olduğu Hayat matbaasında, 25 Aralık 1918'de "Adana" adıyla bir gazetenin neşriyatına başladılar. Gazete, üç sayı neşrettikten sonra işgal kuvvetleri tarafından kapatıldı. Ahmet Remzi ve arkadaşı Avni Bey, yeni bir imtiyaz alarak, gazeteyi "Yeni Adana" adıyla yayınlamaya devam ettiler. Ancak gazetenin 8.sayısının yayınını müteakip, işgal kuvvetleri, matbaayı basıp çalışanları tutukladılar. Böylece gazetenin yaklaşık bir ay süren Adana'daki ilk yayın hayatı sona erdi. Karaisalı Kelebek istasyonunda 25 Temmuz 1920 tarihli 9. sayı ile Yeni Adana'nın yayınına yeniden başlandı. Elde edebildiğimiz bu ilk nüshada gazete ile ilgili şu bilgiler yer almaktadır: Sahibi ve Mes'ul Müdürü: Ahmet Remzi, Nüshası: 5 kuruş Yıllık abone: 500, altı aylık abone 250 kuruş. Pazartesi ve Perşembe günleri çıkar. İdarehanesi: Karaisalu'da. Her husus için Kilikya Heyet-i Merkeziyesi İstihbarat
Şubesine müracaat edilir. Yine 9. sayıdan (muhtemelen başlangıçtan) itibaren Yeni Adana logosunda [Kilikya Türk Ülkesidir] ibaresi yer almaktadır. Bu ibare, 9 Eylül 1920 tarihli 14. sayıdan başlayarak [Adana Türk Ülkesidir] şekline dönüşmüştür. Şapograf yöntemiyle neşredilen 9-13. sayılar, baskı tekniği açısından olumlu sonuç vermemiştir. Bunun üzerine Zamir Bey (Damar Arıkoğlu) hurufat, kasa ve pedal temini için gönderilmiştir. Konya'da Miralay Fahrettin Bey'in yardımıyla, Zeynel Abidin Hoca'nın kardeşi Rıfat Hoca'dan gerekli malzemeyi alarak Pozantı'ya dönmesinden sonra, Yeni Adana neşriyatına burada devam etmiştir.
Gazetenin sayfa sayısı, boyutları, fiyatı ve yayın akışı sık sık değişmektedir. Karaisalı'da neşredilen 9-13. sayılar 19x30 cm. boyutlarında, 9 Eylül 1920'den itibaren Pozantı'da yayınlanan sayılar ise 28x40 cm. boyutlarında ve 2 sayfadır. Adana'nın kurtuluşundan sonra 9 Aralık 1337/1921 tarihli 185. sayıdan itibaren neşriyatına Adana'da devam eden gazete, 30x47 cm. boyutlarında ve 4 sayfa olarak yayınlanmıştır. Yeni Adana, başlangıçta Pazartesi ve Perşembe günleri haftada iki kez yayınlanırken, 13 Mayıs 1337/1921 tarihli 80. sayıda gazetenin "hacmi biraz küçültülerek yevmi olarak" yayınlanacağı belirtilmektedir. 23 Haziran 1337/1921 tarihli 112. sayıda, "Cuma ve Pazartesinden maada her gün" çıkacağı belirtilen gazete, 25 Temmuzdan sonra haftada 3 gün yayınlanmıştır. Yeni Adana'nın yayım, bilhassa Adana'nın kurtuluşuna kadar çok zor şartlar altında devam etmiş, adeta bir serüvene dönüşmüştür. İdarehanenin olmaması, kağıt ve mürekkep sıkıntısı, hurufat yetersizliği gibi olumsuzluklar' aşabilmek için, kağıtları buz suyu ile ıslatmak, soba isinden mürekkep yapmak gibi yöntemlere başvurulmuştur. Başlangıçta 5 kuruş olan Özetenin fiyatı, 18 Mayıs 1337/1921 tarihli 84. sayıda 100 paraya düşmüş, 18 Ağustos 1337/1921 tarih ve 141. sayıda yeniden 5 kuruşa yükselmiştir. Gazetenin Sakarya Zaferini müjdeleyen ay-yıldızlı tamamı kırmızı mürekkeple basılmış olan nüshası elden ele 5 liraya satılmıştır.
FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA “YENİ ADANA GAZETESİ” İSİMLİ ŞİİRİNDE NE GÜZEL DİLE GETİRMİŞ:
Yazının ayağa kalktığı
Gazete olduğu Adana'da
Bu sese dayanamamıştır saldırgan
Susturmuştur çabucak
Yazının Toroslara kaçtığı
Yazının bilinç olduğu
Ahmet Remzi Yüregir başta
Yedek subay Avni Doğan
Sonra Ferit Celal
Yazının kocaman bir soluk olduğu
Yazının çeteci olduğu
El verdiği göz verdiği
Ayak verdiği çarpışanlara
Yürekleri eklediği birbirine
Gece gündüz
Yazının özgürlük olduğu
Basın, bir toplumdaki görüş, düşünce ve eğilimlerin ifadesi olarak tanımlanabilir. Toplumun görüntüsünü yansıtma, toplumu bilgilendirme ve toplumsal tepkiyi ifade etmenin yanında toplumu yönlendirmek gibi önemli bir işlevede sahiptir.
Yeni Adana Gazetesi, Çukurova'nın işgalinin ilk günlerinde neşriyata başlamıştır. Bugün yayın hayatına devam eden gazete, Milli Mücadelede yerel basının önemli temsilcilerinden biridir. Yeni Adananın yayınlanmasındaki temel amaç, bölgenin düşman işgalin`den kurtarılmasıdır. Esasen neşriyatın temel gerekçesi de budur. Gazete temel işlevi olan, Milli Mücadele konusunda halkı bilinçlendirmek, haber vermek ve aleyhte propagandayı etkisiz hale getirmek konusunda amacına ulaşmıştır. Dahası, bölgede işgale karşı örgütlenme milli kuvvetlere maddi destek ve yardım toplama, diğer cephelerde mücadele yürütenlere ulaşma çabası içinde olmuştur.
Parasızlıktan kâğıt ve diğer ihtiyaç malzemelerini teminde güçlüklerle karşılanmaktadır.
Gazete kâğıdı katır sırtında Niğde´den getirebilmektedir.
Ayrıca elde gazeteyi basacak mürekkepte kalmamıştır. Onun kolayını da Ali Efendi halletmiştir. işte Ali Efendi’nin basın tarihine geçecek şu sözleri bu problemi de çözmüştür.´´ Düşündüğün şeye bak! Etraf orman, çıra sobalar sabah akşam gürül gürül yanıyor. Borular simsiyah kurumdan tıkanıyor. Toplayın kurumları. Bezir yağıda bulun gerisine karışmayın. Kolay.“
Ulu önder Atatürk'ün " Basın ulusun ortak sesidir" vecizesini benimseyen ve bu konuda asla taviz vermeyen Yeni Adana gazetesinin Adana’nın kurtuluşundaki özverili ve gurur verici mücadelesi Türk basın tarihinde model olmuştur. Bu uğurda örnek vatanseverlik hizmeti veren Ahmet Remzi Yüreğir ve dava arkadaşlarını saygı ve hürmetle anıyoruz. Ruhları şad olsun!
KAYNAKÇA
- NUTUK, MUSTAFA KEMAL ATATÜRK İLHAN BAHAR BASIM TARİHİ 2007
- ATATÜRK HAKKINDA HATIRALAR VE BELGELER PROF. DR. AFET İNAN
- MİLLİ MÜCADELEDE YENİ ADANA GAZETESİ TEZİ İBRAHİM ASLAN
- ŞU ÇILGIN TÜRKLER TURGUT ÖZAKMAN
- CUMHURİYET C.1 TURGUT ÖZAKMAN
- CUMHURİYET C.2 TURGUT ÖZAKMAN
- HATIRALARIM DAMAR ARIKOĞLU
- KURTULUŞ SAVAŞINDA ÇUKUROVA TAHA TOROS
- ATATÜRK’ÜN ADANA SEYEHATLERİ TAHA TOROS
- İHANET BASINI AYDIN KELEŞOĞLU
