İlk dergi 1861 yılında Münif Paşa tarafından çıkarılan ?Mecmua-ı Fünün? olsa da; Ali Suavi´nin Ulûm adlı edebiyat dergisini Tanzimat Dönemi´nde 1870 yılında çıkardığını biliyoruz. Edebiyat dergileri hakkındaki araştırmamızı genişlettiğimizde; Ahmet İhsan Tokgöz tarafından çıkarılan ?Servet-i Fünun?, Mehmet Tahir´in:?Musavver Malûmat? adlı dergilerle 1800´lüyılları sonlandırdığını görüyoruz?
Eşref Edip:?Sırat-ı Müstakim? (Sebilü´r Reşad) adlı edebiyat dergisini 1903 yılında çıkarıyor. Onu, Mehmet Emin Yurdakul´un:?Türk Yurdu?, Ömer Seyfettin ve Ali Canip Yöntem´in: ?Genç Kalemler?i, Celal Nuri İleri´nin:?Edebiyat-ı Umumiye Mecmuasu?, Celal Sahir Erozan´ın:?Halka Doğru? ve M. Zekeriya Sertel ile Sabiha Zekeriya Sertel´in birlikte çıkardıkları:?Büyük Mecmua?, Refik Halit Karay?ın:?Aydede?, Mustafa Nihat´ın:?Dergâh?ı, Ziya Gökalp´in:?Küçük Mecmua?, Mehmet Emin Yurdakul´un:?Mihrab? ve Ahmet Hikmet Müftüoğlu´nun:?Fikirler? adlı edebiyat dergileriyle gelip Cumhuriyet dönemine dayanıyor.
Cumhuriyet döneminin ilk edebiyat dergisini Necip Fazıl Kısakürek, ?Ağaç? ismiyle 1936 yılında kuruyor. Onu, Faruk Nafiz Çamlıbel, ?Anayurt?; Hüseyin Nihal Atsız:?Atsız Mecmnua?; Orhan Seyfi Orhun:?Aydabir?; Peyami Safa:?Kültür Haftası?, Hüseyin Cahit Yalçın:?Fikir Hareketleri?, Ahmet Kutsi Tecer:?Görüş? ve Mustafa Nihat Özön:?Kalem? adlı dergileriyle gelip ?Varlık? a dayanıyor. Günümüzde hâlâ çıkan, aynı adla yayınevine de sahip olan 85 yaşındaki ?Varlık dergisini bildiğimiz gibi Yaşar Nabi Nayır 1933 yılında çıkarıyor. Yaşar Nabi´yi, Necip Fazıl Kısakürek:?Büyük Doğu?, Orhan Seyfi Orhon,?Çınaraltı? ve ?Güneş?, Behçet Kemal Çağlar:?Şadırvan?, Orhan Veli Kanık:?Yaprak?, Salâh Birsel:?Yenilikler?, Edip Cansever:?Nokta?, Teoman Civelek-Özdemir Nutku:?Mavi?, Sezai Karakoç:?Şiir Sanatı?, Peyami Safa:?Türk Düşüncesi?, Vedat Günyol:?Ufuklar?, Türk Dil Kurumu:?Türk Dili?, Refik Durbaş:?Alan?, Şükran Kurdakul:?Ataç?, Şahinkaya Dil:?Çağdaş?, Özdemir Nutku:?Değişim?, Sezai Karakoç:?Diriliş?, Munis Faik Ozansoy:?Hisar?, Cemal Süreya:?Papirüs?, Kemal Özer:?Şiir Sanatı?, Fazıl Hüsnü Dağlarca:?Türkçe? ve Mehmet Fuat:?Yeni Dergi?yi Cumhuriyet döneminde çıkarıyorlar.
Daha sonraları ise İsmet Özel, Oğuz Akkan-Akal Atilla, Ataol Behramoğlu, Ahmet Kabaklı ve Doğan Hızlan tarafından da:?Halkın Dostları?, Milliyet Sanat?, ?Militan?, ?Türk Edebiyatı? ve ?Hürriyet Göster? dergileri çıkarılıyor.
Hepsi bu değil tabii ki? Arada ve sonrasında ?İnsancıl?, ?Berfin Bahar?, ?Güney?, Adam Sanat?, ?Yasak Meyve?, ?Çağdaş Türk Dili?, Damar? gibi dergilerle birlikte başta İstanbul, Ankara ve İzmir olmak üzere, binbir zorlukla ama bitmez bir heyecanla Anadolu´da çıkan birçok dergiler vardır ki hepsi anılmaya ve kutlanmaya değer. .
*Kaynak: Türk Dili ve Edebiyatı sitesi.
