(DEFTER) Büyükelçi Hasan Sevilir AŞAN


ÇEKYA SLOVAKYA BİZ

‘’Atamızın Karlovy Vary’de konakladığı Karslbad Plaza’ya ‘’Kemal Atatürk’’ plaketi konulmuş ve otel girişindeki salon Atatürk Müzesi şeklinde düzenlemiştir’’


Çekoslovakya ile Türkçemizdeki dünyaca meşhur uzun ‘’Çekoslovakyalılaştıramadıklarımızdanmısınız’’ sözcüğünden öte ortak çağrışımlarımız mevcuttur.

***

Tarihte ilk anlamlı fiziki etkileşimimiz 16. Yüzyılda Macaristan üzerinden Slovak topraklarına uzanan Osmanlı döneminde başlar.

Macar Krallığı, Budapeşte’nin Osmanlı hâkimiyetine girmesi üzerine başkentini Bratislava’ya taşır.

Bratislava 18. Yüzyıl ortalarına kadar Krallığın başkentidir. Kraliyet ve taç giyme törenleri burada yapılır.

Çekoslovakya’nın Osmanlı’yla tanışması, Macaristan’ın Osmanlıya karşı verdiği varoluş mücadelesine lojistik destekle derinleşir.

Osmanlının daha Kuzeye yayılmasını engellemek için külfete giren Çekoslovak coğrafyasının Türk aşinalığı, korku ve endişe ile iç içedir.

Slovaklar, Çeklere oranla Türklerle daha yakın etkileşim içinde olmuş, Estergon ve Uyvar’da Osmanlı hâkimiyetini hissetmiştir.

*** 

Charles Bridge üzerindeki 30 heykel kompozisyonundan biri zindan bekçisi Osmanlı gardiyanıdır. Bunun Çekoslovaklar için güney sınırlarına dayanan Türk tehlikesinin endişeli bir hatırlatması olduğu aşikârdır.

Prag’daki görevim sırasında, çok sayıda vatandaşımızın, Büyükelçilik olarak bu tarihi heykel grubunu neden nota yazıp kaldırtmadığımızı, bizi suçlayıcı ifadelerle sorguladığını hatırlarım.

***

Çekya’nın AB dönem Başkanlığı sırasında Prag’a yaptığımız Cumhurbaşkanı düzeyindeki ziyarette, ataları Osmanlılarla savaşmış olan, Türklere sıcak bakmadığı rivayet edilen ve heyetimizde endişeli bekleyiş yaratan devrin Dışişleri Bakanı Karel Schwarzenberg,  Çernin Sarayında heyetimizi samimi şekilde ağırlayıp, AB yönelimimize açık desteklerini ilan etmişti.

Raab Suyu savaşında Osmanlılara karşı kazandıkları zaferden dolayı Hanedan armalarında ‘’gözleri oyulan Türk kafatası’’ bulunan Schwarzenberg, atalarımızın dört asır önce yiğitçe savaşmış olduğunu, Türklerin cesaretini hep takdir ettiklerini, geçmişe sempatiyle baktıklarını dile getirmişti.

ATATÜRK

Mustafa Kemal, Dünya Savaşı sonlarında, Çekoslovakya’nın kuruluşundan birkaç ay önce, cephelerde hasara uğrayan böbrek bağlantılı sağlık sıkıntıları için Viyana’daki tedavisinin devamı olarak Karlsbad’a, Karlovy Vary kaplıcalarına gelir.

Karlovy Vary’deki birkaç ay süren tedavisi sırasında, kendi el yazısıyla Osmanlıca ve Fransızca olarak, 6 defterlik ‘’Karlsbad Hatıraları’ başlıklı anı ve düşüncelerini kaleme alır.

Atamızın konaklamış olduğu Karslbad Plaza’nın ön duvarına ‘’Kemal Atatürk’’ plaketi konulmuş ve otel girişindeki salon Atatürk Müzesi olarak düzenlemiştir.

NAZIM HİKMET

Çekoslovak makamları, Atamızın yanı sıra Nazım Hikmet’in izlerini de hatırasına hürmeten korumuştur.

Nazım Hikmet, Moskova yıllarında, Mustafa Kemal gibi tedavi amacıyla Çekoslovakya’ya gelmiş, çok sevdiği Prag’da birkaç yıl yaşamış ve Çekoslovak Yazarlar Birliği Davetlisi olarak yine birkaç yaz Dobriş’de misafir edilmiştir.

***

Sanatoryum tedavisi için geldiği Prag yıllarını, Vera’dan önce tanışmış olduğu Çek sevgilisi Sonya için uzatmıştır.

Nazım’ın, müdavimi olduğu ve birçok eserini kaleme aldığı Kavarna Slavia halen Prag’ın en bilinen sanatçı kafelerinden biridir.

Narodni Divadlo ile Vltava nehri köşesinde, Charles Bridge ve Saraya nazır tarihi kafe, Kadife Devrim öncesinde de, bizim de sıkça gittiğimiz, muhalif sanatçıların buluşma mekânıydı.

Slavia duvarındaki orijinal Nazım Hikmet fotoğrafının bir Türk turist tarafından çalındığı, yerine şimdiki fotoğrafının asıldığı söylenir.

*** 

Nazım Hikmet, Çekoslovak Yazarlar Birliğinin daveti üzerine birkaç yaz, Birliğin Prag’ın güneyinde, Dobriş Kasabasındaki merkezinde, şairler, yazarlar toplantısına katılıp dinlenmiş.

Yazarlar Birliğinin nehir kıyısındaki geniş bahçeli tarihi sarayları, tanınmış demir perde ve Batılı muhalif edebiyatçılara tatil ve ideolojik buluşma olanakları sunmuş.

Kadife Devrimden sonra hızla batılılaşmaya başlayan Çekoslovakya, demokratikleşme dönemindeki ilk uluslararası konferansını, 1990’da çevre konusunda, Dobriş’de, Çekoslovak Yazarlar Birliğinde düzenlemişti.

Devlet protokolü, büyük bir incelik göstererek, bendenizi Türkiye adına, iki gece ahşap kokulu Nazım Hikmet odasında ağırlamıştı.

Kapısında ‘Nazım Hikmet’ yazan, tek penceresi nehir ve ormana bakan, ahşap yataklı, ahşap dolaplı küçük bir oda, yine ahşap masa çalışma köşesi ve duvarda siyah beyaz Nazım Hikmet fotoğrafı.

DUBÇEK

Prag Baharının reformist romantiği Slovak devlet adamı Alexander Dubçek, Varşova Paktı ordularının Prag’ı işgaliyle baharın kışa dönüşmesi üzerine siyasi sahneden uzaklaştırılarak Ankara’ya Büyükelçi olarak gönderilmişti.

Dubçek’in güler yüzlü komünizm denemesi ve hazin sonu o günlerde Türkiye İşçi Partisinde de ideolojik tartışma ve bölünmelere yol açmıştı.

Prag Baharının sembolü Dubçek’in hatırası Ankara’da bir cadde ve bir parkta yaşatılmaktadır.

***

Çekoslovakya coğrafyası, iktidar, muhalefet, halkların ayrışması tarihi dönüşümlerine sahne olsa da Çek ve Slovakların Türklerle etkileşiminin her devirde kendi mecrasında karşılıklı anlayışla beslenen olumlu bir seyir gösterdiğini söylemek mümkündür.

YAZARLAR

  • Cuma 24.9 ° / 14.2 ° Güneşli
  • Cumartesi 28.3 ° / 15.1 ° Güneşli
  • Pazar 28.3 ° / 15.7 ° Güneşli
  • BIST 100

    9079,97%3,10
  • DOLAR

    32,35% 0,15
  • EURO

    34,93% -0,09
  • GRAM ALTIN

    2322,96% 0,18
  • Ç. ALTIN

    3843,45% 0,00