Güney Sudan Juba’da göreve başladığım ilk haftalarda, bir Türk işletmesini ziyaretimizde, annesinin kucağında tanışmıştık minik Emin’le.
Baba, ekmeğini taştan çıkaran yakışıklı bir Türk, anne kabilesinin en alımlı, en gösterişli kızı, Emin şirin mi şirin bir Afrikalı Türk.
Juba günlerimizin maskotu idi. Sosyal medya paylaşımlarımızla kendi çapında denizaşırı şöhrete sahipti.
Evlilikle noktalanan farklı bir aşk hikayesiydi.
Geleneklere uyulmuş, genç kız mensubu olduğu Kabilenin ihtiyar heyetinden istenilmiş, Reis başlık parası olarak 200 inek, 200 keçi biçmişti.
Meblağ, yerel rayicin çok üzerindeydi. Kabile içi evlilikte başlık 40-50 ineği geçmezdi. Yabancı unsur piyasayı arttırmıştı.
Ama milli gelinimiz için her şeye değmiş, büyük bir heyecanla el sıkışılmış, günler süren törenlerle düğün tamamlanmış, çok geçmeden de Emin dünyaya gelmişti.
***
Resmi evliliğin tesciline ancak başlığın tamamı ödenince izin verildiğinden, evlilik ve Emin kayıtlara geçememişti.
Başlık zamana yayılarak ödenebiliyordu. Türk baba her mevsim kazandığının yarısını Kabile Reisine ödeyip borçtan düşüyordu.
Tanıştığımızda, başlığın henüz yarıya yakını ödenmişti.
Emin ve annesi resmi kağıtları olmadığı için Türkiye’ye gelemiyordu.
Reisin izni şarttı, başlık tamamlanmadıkça izin çıkmıyordu.
***
Juba’ya veda ederken, Emin yenidoğan kızkardeşi Naime’yi de tanıştırdı.
Babaları bir miktar daha başlık ödemiş, özgürlüğe yaklaşmışlardı. Sevinmiştik.
Türkiye’ye ailemi görmeye gidemesek de aile yadigarı isimlerle büyüklerimizin hatıralarını burada canlı tutuyoruz demişti, Baba.
BAŞLIK
Başlık parası binlerce yıldır dünyanın tüm kültürlerinde bir şekilde yer alan şekil değiştirerek devam etmekte olan bir müesseseydi. Sosyal ve kültürel farklılıklara göre kimlere, kadına mı erkeğe mi, aileye mi ve de nasıl ödendiği çok da mühim değildi.
Dinle, inançla irtibatlı bir yönü yoktu ama kökleri ekonomik, toplumsal prestij ve saygınlığa, töreye, teamüllere dayanıyordu.
***
Dinkalar başlık parasını 30 inek olarak öngörmüştü. Daha fazla inek üzerinden mutabakat sağlansa bile, boşanmalarda sadece 30 inek iade ediliyor, üstü kız tarafında kalıyordu.
Başlık, birim olarak inek fiyatı üzerinden hesaplansa da, ödemeler kabile reisinin riyasetinde keçi, koyun, tavuk, para, sigara, içki ile de yapılabilmekteydi.
***
Göller Bölgesindeki bir kasabada 20 yaşındaki genç bir kız, ailesine başlık parası olarak 40 inek teklif eden biriyle evlenmeyi reddettiği için kardeşleri tarafından dövülerek öldürülmüştü.
Aile, durumu "itaatsizliğin cezalandırılması’’ olarak açıklamıştı.
***
Her coğrafyada inek yoktu. Örneğin Ekvatorya Eyaleti gençleri, kabile reislerine, başlığın keçi ve tavuk üzerinden de tespiti yönünde çağrılarda bulunuyor, aksi halde evde kalacaklarını hatırlatıyorlardı.
ÜNZİLE
Kuzey eyaletlerinde bir aile, kızlarının izdivaç çağına geldiğini, tekliflere açık olduklarını sosyal medya üzerinden fotoğraflı olarak duyurmuştu.
Dinka güzeli Nyalong 17 yaşındaydı.
Eyalet Valisi dahil 6 kişi aileye cazip tekliflerde bulundu. En içi dolu teklif bir işadamından geldi, 530 inek, 3 arazi binek aracı ve 10 bin Dolar vadediyordu. Afrika’da duyulan en büyük başlık parasıydı bu. Jubalı işadamı ihaleyi kazandı.
Afrika’nın en pahalı evliliğinin gelini köyünden büyük törenlerle, alkışlarla başkente uğurlandı.
Juba’nın en büyük çadırlarında günlerce süren, dillere destan düğün dernek kuruldu.
***
Muhteşem düğünün fotoğrafları ülkeyi adeta şoka soktu. Afrika’nın en pahalı efsane gelini mutsuz, başı öne eğik, ağlamaklıydı. Davetliler de damat dahil, keyifsiz adeta yas evinde gibiydi.
Nyalong’un o mutsuz hali, töre gerçeğini ülke çapında tartışmaya açtı.
***
Sosyal medya sitesi böyle bir duyuruya izin verdiği için özür diledi. İnsan hakları dernekleri ayaklandı. Uluslararası protestolar üzerine Güney Sudanlı bakanlar açıklamalarda bulundu.
Ancak olan olmuştu, mutsuzluğunu en özel gününde tüm dünyaya duyurabilmiş olsa da, genç güzel Nyalong, bilmediği bir şehirde, ilk kez gördüğü kişiyle, hiç istemeden ömür boyu sürecek bir evliliğe adım atmıştı.
***
O yürek acıtan Türk şarkısındaki Ünzile, kaç koyun edeceği yerine göre değişse de birçok coğrafyanın kaderiydi.
