Dünyanın en çatışmalı coğrafyasında, sınırlarımızı asırlardır değişmeden koruduğumuzu sıkça dile getirdiğimiz komşumuz İran ile her dönemde canlı bir diplomasi ve cevval bir istihbari etkileşim içinde bulunduğumuzu söylemek mümkündür.
***
Diplomasi ve istihbarat ayrı alanlarda, farklı yol ve yöntemlerle kotarılıyor görünse de aslında birbirini yönlendiren iç içe geçmiş mesleki icraatlardır.
Dış ilişkilerin inşasında her ikisinin de rolü bulunmakta ancak kantarın topu kaçıp hassas denge bozulduğunda, her ikisi de başarısız kalmaktadır.
Baskıcı rejim ve polis devletlerinde, istihbarat iştahı diplomasinin önüne geçme eğilimindedir.
ACEM DİPLOMASİSİ
Hünerli Acem diplomasisi bir zamanlar uluslararası üne sahipti.
İran istihbaratı da aynı şekilde Dünyanın sayılı teşkilatları arasında isim yapmıştı.
İslam Devrimi ile şekillenen yeni dönem İran rejiminin, devrim değerlerini korumak ve islami ideolojiyi yaymak yönünde itici güç olarak, diplomasiden çok istihbarat ağlarını kullandığı bilinir.
Ordu, istihbarat bakanlığı, eski Savaktan yeni Savama teşkilatlanmaları ile Devrim Muhafızları bu anlamda ideolojik yapının temel taşlarıdır.
DEVRİM MUHAFIZLARI
İslam devriminden sonra rejimin bekası için Humeyni ekiplerinin oluşturduğu, sistemin omurgası sayılan Devrim Muhafızları, ikinci ordu diye adlandırılsa da esasında İran’ı yöneten, her alanda ipleri elinde tutan güçtür. Uhrevi otoritesini kurucusu olan mollalardan alır.
Ülkede kaç merkezde hangi istihbarat örgütlenmeleri bulunduğuna İranlılar da hemen cevap veremez.
Resmi, sivil tüm yapılanmalarda görevli elemanları bulunan Devrim Muhafızları, Pasdaran ve Besiç güçleri ile İslam devrimini korumak, devrim ideolojisini ve islami değerleri yaygınlaştırmakla görevlidir.
Devrim Muhafızları gücünü iki başlı devlet yapısının yarattığı zafiyetten alır. Sırtını her ikisi de yasal olan uhrevi ve fiziki otoritelerden dini liderlere dayadığı için fiilen daha güçlüdür.
Muhafızlar, rejimi sahiplenirken tüm nimetlerinden de faydalanır. Ülkeyi mollalarca belirlenen dozda islami hizaya sokarken, ceza biçip korku salarlar.
İran halkı devrim muhafızlarından çekinir.
DİPLOMASİ VE İSTİHBARAT
Diplomatların, resmi görevlilerin vazifesi ülkesinin çıkarlarına hizmet etmektir. Bu bağlamda diplomat, istihbarat elemanı ve diğer resmi görevliler aynı potadadır. Buradaki hassas ayar, farklı icraatların ulusal potaya dengeli şekilde aktarılmasında yatar.
İran Dışişleri Bakanlığı, ülke vizyonunu diplomasi adımlarıyla kurmaya çalışırken, Mollalara bağlı ‘Dış Tebligat Komitesi’nin her gelişmede diplomasiyi zora sokacak inatçı açıklamaları, dış politika mekanizmalarını etkisizleştirmiştir.
Diplomatik sorumluluğu olmayan Tebligatçılar, daha çok içeriye yönelik mesajlar verirken, dış politikayı krizlere boğmuştur.
Uhrevi liderlik, kriz dönemlerinde kendi elemanlarını kollayıp Dışişleri Bakanlığını ötelemiş, seçilmişlere karşı atanmışları korumasına almıştır.
Acem diplomasisi, Devrim Muhafızlarının dış politikaya bulaşması üzerine sahneden silinmeye başlamış ve istihbarat eksenli operasyonların beceriksiz ortağına dönüşmüştür.
***
Biz zamanlar her ikisi de kendi çapında başarılı sayılan İran Diplomasisi ve İran İstihbaratı, mollaların artan istihbarat iştahı sonucunda, ehil olmadıkları alanlardaki zorlama ortak icraatları nedeniyle büyük itibar kaybetmiştir.
Bugün, İran diplomasisinin başarısından bahsetmek güçtür. İcraatını ancak Devrim Muhafızları istihbaratı gölgesinde yapabilmektedir.
Diplomasi kulvarında oyun kurmaya özenen eskinin yaman istihbaratçı Devrim Muhafızları da ehil olmadığı diplomasi adreslerinde harcanıp, ülkesinin imajını yıpratmıştır.
Devrim Muhafızları ABD yabancı terör örgütleri listesindedir. Bu, Birleşmiş Milletler üyesi bir ülkenin, BM üyesi başka bir ülkenin ordusunu terörist ilan etmesi anlamına gelmektedir.
