Prof. Dr. İbrahim ORTAŞ,


Türkiye Bilimsel Yayınalar Dünyadaki Yeri ve İran Güney Kore Karşılaştırması


Prof. Dr. İbrahim Ortaş, Çukurova Üniversitesi, iortas@cu.edu.tr

Dünyadaki bilimsel araştırmalardan çıkarılan yayınların neresindeyiz dediğimizde somut veriler üzerinden yerimiz 2005 yılından bu yana çok değişmediği görülüyor. Scientific Journal Rankings (SJR) (http://www.scimagojr.com/countryrank.php?year=2017) verilerine göre Türkiye Dünya sıralamasında 18-20. sıra aralığında bulunmaktadır. Bu arada Dünyada her gün, hakemli dergilerde 6.800 makale yayımlanıyor. Türkiye adresli yayınların sayısı göreceli olarak artıyor ancak dünya devletleri arasındaki oranı ve yeri çok az ilerliyor.

Türkiye 1996 yılında 27. sıradan 20 yıllık aradan sonra 2016 yılında 17.Sıraya, 2017 yılında ise 19. sıradave ortalama üzerinden de 20. sıraya yer alırken İran aynı dönemde 53. sıradan 16. sıraya ve ortalamada ise 22. sırada yer almaktadır (Tablo 1). Kore ise bu süre zarfında 20. Sıralardan 12-13 bandına ilerlemişlerdir. Yüzak (2018, HBT sayı 110, 4 Mayıs 2018) tarafından yayınlana ?Dünyada Bilim Nerede? başlıklı raporda 2006-2016 yılları arasında dünya bilimsel ve Mühendislik alanlarındaki makalelerdeki, değişimlerde İran´ın 15 sırada ve Türkiye´nin 16. sıralamada yer aldığı görülmektedir. Beklenildiği gibi İran daha çok mühendislik alanlarında son yıllarda önemli çalışmalar yamaya yönelmiştir. Ayrıca yurt dışına giden öğrencilerinde çoğunlukla mühendislik ve tıp okuduğunu uzun zamandır gözlemekteyiz.

Tablo 1´da da görüldüğü üzere Göstergeler İran´ın son yıllarda yaptığı ataklar ile belirli alanlarda önemli gelişme kaydederek Türkiye´nin Önüne geçmiştir. İran´ın geçirdiği 1979 devrimi ve onu izleyen yıllarda Irak ile yaşadığı savaş koşulları dikkatle alındığında son yılarda toparlandığı görülüyor. Burada İran bizi neden geçti değil tamamen ülkemizdeki bilimsel gelişmelerin durumunu belirlemek ve bizim ile benzer ekonomilere sahip ülkeler ile kıyaslamak için bu örnek verilmiştir.

Tablo 1. Türkiye, İran ve Güney Kore´nin 1996 -2017 yılları arasındaki bilimsel makale üretiminde Dünya sıralamasındaki yerleri.

Yıllar

Türkiye

İran

G. Kore

1996

27

53

20

2000

25

48

15

2005

20

34

13

2010

18

21

12

2013

19

18

12

2016

17

16

12

2017

19

16

13

1996-2016

20

22

12

Tablo 2´de her üç ülkenin belirli bilim disiplinleri içindeki yerlerinin dünyadaki yeri karşılatıldığında ise İran ve G. Kore´ninTürkiye´nin önünde olduğu görülüyor. 2017 yılı verilerine göre Tablo 2´de de görüldüğü gibi Türkiye temel bilimler, tarım ve yer bilimlerinde 20. sıranın üzerinde yer alıyordu ve bir tek veterinerlikalanında 14. sırada ve Tıp alanında da 16 sırada yer almaktadır. Genel olarak 19.sırada yer almaktayız. Temel bilimlerde, G. Kore dünyadaki ilk 10 ülke arasında yer alırken,  İran ilk 11-17 ülke sıralamasında ve Türkiye ise ilk 18-23 ülke sıralamasında yer almaktadır.

Uygulamalı bilimler olan tarım, veterinerlik ve tıp bilimlerinde Tıp biliminde Iranın önünde ancak diğer alanlarda İran ve G. Kore ile benzer sıralamalarda yer almaktadırlar.Mühendislikalanlarında G Kore açık ara önde ve İran Türkiye´ninçok önünde yer almaktadır. Özellikle kimya mühendisliği ve malzeme bilimi ki günümüzün en çok çalışılan alanlarda Türkiye G. Kore ve İran´ın çok gerisinde yer almaktadır. Disiplinler arası bilimsel çalışmalarda Türkiye İran´ıngerisinde yer almaktadır.

Sosyal Bilimlerde ise G. Kore Türkiye´den önce ancak İran Türkiye´nin en çok gerisinde yer almaktadır.

SJR verilerinde Türkiye G. Kore ve İran ile bilimsel yayınlar yönünden kıyaslandığında Türkiye G Kore´nin ve İran´ın gerisinde kaldığı görülmektedir. Türkiye tıp alanındaki yayınlarda yıllar itibarı ile artış gösterdiği görülüyor. Temel bilimler, mühendislik ve tarım biliminde halen bir yerimiz var ancak bazı alanlarda çok gerilerde izlemekteyiz.

Son yıllarda en azında kendi çalışma alanım olan tarım bilimlerinde çok sayıda İranlı öğrencinin yurt dışında çok iyi doktoralar yaptığını ve yayınlar çıkardığını okuyoruz. Türkiye gelen İranlı öğrencilerin farkındalıkları, sorumluluk bilinci ve çalışma disiplini de gözlerden kaçmıyor. Ayrıca mühendislik ve teknoloji alanında da önemli araştırmalar yaptığını biliyoruz. Güney Kore çok istikrarlı bir şekilde kendi yerini korumakla birlikte bilimsel makalelere yapılan atıflarda da önemli bir yerde duruyor.

Tablo 2. Türkiye, İran ve Güney Kore´nin 2017 yıl verileri üzerinden temel bilimler ve sağlık alanında dünya sıralamasındaki yerleri.

Bilim Alanları

Alt Bilim Alanlar

Türkiye

İran

G. Kore

Temel Bilimler

Fizik-Astronomi

21

13

10

 

Kimya

20

11

9

 

Biyokimya, Genetik ve Moleküler Biyoloji

23

17

10

 

Matematik

18

16

25

Uygulamalı

Tarım ve biyoloji bilimleri

28

20

14

Bilimler

Tarım ve Bitki Bilimi

19

11

15

 

Hayvan yetiştiriciliği

16

13

17

 

Veterinerlik

14

16

15

 

Tıp

16

17

13

Mühendislik Bilimi

Mühendislik

19

12

7

 

Bilgisayar Bilimleri

20

18

9

 

Materyal Bilimi

19

11

7

 

Kimya Mühendisliği

19

8

5

 

Enerji

22

12

8

 

Yer Bilimleri (jeoloji)

18

16

25

 

Çevre Bilimi

23

17

13

Disiplinler Arası Bilim

Disiplerarası bilim

36

29

6

 

Nörobilim

21

19

14

Sosyal Bilimler

Sosyal Bilimler

19

32

15

 

Ekonomi-Ekonometri ve Finans

25

35

13

 

Sanat ve İnsan Bilimler,

25

36

23

 

Genelde Bütün Alanlarda

19

16

13

 Türkiye´nin 1990´lı yıların başından itibaren ciddi bir yayın üretimine geçtiği ve 2010 yılına kadar yüksek bir eğim ile artış sağladığı ancak daha sonraları bu artışın düştüğü görülüyor.

Bir diğer sorunda atıf almayan yayınlarımızın sayısında yılar içinde artma göstermesidir. Tablo 3 ve JSR verilerine göre (http://www.scimagojr.com/countryrank.php) Türkiye´deki bilimsel makalelerin kalitelerinde geriye doğu bir gidişatı gösteriyor. Bir diğer ifade ile 1996 yılında yapılan 5650 yayından 194 tanesi hiç atıf almaz iken 2016 yılında yapılmış olan 44173 yayından 3916 yayın atıf almamış. Oransal olarak da yayınların atıf almama durumu yılar itibarı ile artma eğilimi göstermektedir. 1996 yılında yapılan yayınların % 3.4 atıf almaz iken, 2016 yılında yapılan yayınların % 9 hiç atıf almamış görülüyor. Bu durum Türkiye´dekiyayınların kalitesi ve yayınların dünya araştırıcıları tarafından dikkate alına bilirliği bakımından üzerinde çalışılması gereken bir konudur. Türkiye 1996 yılından 2016 yılına kadarki sürede her ne kadar bilimsel makale sayılarını artırmış olsa da makalelere yapılan atıfların sayısında ciddi bir düşüş görülmektedir. 1996 yılında yayın başına ortalama 12.4 atıf alırken 2016 yılında 0.64 atıf alınmıştır. Yayın başına azalma 2010 yılından sonra ciddi düşüşe gerçekleşmiş ve 2016 yılı verileri ile nerdeyse Türkiye adresli yayınlara atıf yapılmamıştır. Bu durumun zaman içerisinde değişeceği beklenebilir ancak yine de kaliteli yayınlar kısa sürede atıf alabilmektedirler.

Tablo 3. Türkiye´de 1996-2016 yılları arasında yayınlana bilimsel makaleler, makalelere yapılan atıflar ve makale başına yapılan atıflar.

 

 

Yıllar

Dünyadaki Sıralama

Yıllık yayın sayısı

Atıf yapılan yayın sayıları

Atıf yapılmayan yayın sayıları ve yüzdeler

Atıflar

Kendi yayınlarına yapılan atıflar

Yayın başına atıf

1996

27

5650

5456

194 (%3,4)

69853

18875

12,36

 

2000

25

8044

7608

436 (%5.4)

142963

33798

17,77

 

2005

20

20576

19551

1025 (%5.0)

325787

72332

15,83

 

2010

18

32837

31027

1810 (%5.6)

291837

71148

8,89

 

2013

19

39605

36413

3192 (%8.1)

195895

49953

4,95

 

2016

17

44173

40257

3916 (%8.9)

28069

7312

0,64

 

1996-2016

20

485366

453565

31801(%6.7)

4414662

1039323

9,1

 

                       

Tablo 4´de 1996-2016 yılları arasındaki 20 yıllık dönemin Türkiye´nin de içinde bulunduğu dünyada en çok yayın yapan ilk 32 ülkelerin yayınsayıları atıfları ve atıf başına düşen yayınları araştırıldı. Dünyadaki toplam yayın sayıları üzerinden ortalama olarak Türkiye´nin yeri 20 sırada ve İran 22 sırada ve G. Kore 12 sırada, yer almaktadır. Son on yılda G. Kore dünyadaki yerini korurken, Türkiye ve İran iki basamak gerilemiş görülüyorlar. Bu arada gelişmiş ülkelerin yerlerini korudukları ancak İran gibi ülkelerin büyük sıçramalar yaptıkları görülüyor.

2016 yılı verileri itibarı ile ABD açık ara önde bunu Çin, İngiltere, Almanya ve Japonya izlemektedir. Avrupa´nın gelişmiş ve düşük nüfuslu ülkelerinin bilimsel yayın sayıları Türkiye kıyasla sayıca az, ancak makalelerinalmış olduğu atıf durumu ve H indeksleri çok yüksek olduğu görülüyor. Tablo 4´de görüleceği gibi Rusya ve İran´ın ardından en düşük yayın başına atıf alan yayınlar ülkemizde yapılmaktadır. Rusya bilim ve teknoloji alanında ileri olmasına rağmen bilimsel makale üretimi bakımından 13 sırada yer almaktadır. Muhtemeldir ki bazı yayınları kendi dillerinde yapmaktalar.

Dünyanın diğer ülkelerinde yapılan yayın sayıları Türkiye´den yayınlanan makale sayılarından daha düşükte olsa, alına atıf sayıları ve H indeksleri daha yüksek görülmektedir.

Tablo 4. 1996-2017 yılları arasında değişik ülkelerin toplam bilimsel makale sayıları, atıf sayıları yayın başına ortalama atıf sayışları.

Sıralama 

Ülkeler

Toplam Yayın sayıları

Atıf alacak yayınlar

Atıf sayıları

Kendine atıf

Yayın başına atıf

H indeksi

1

ABD

11036243

9875662

267612868

122087837

24,25

2077

 

2

Çin

5133924

5052579

39244368

21831514

7,64

712

 

3

UK

3150874

2705067

68803194

15755046

21,84

1281

 

4

Almanya

2790169

2590028

54834760

13548169

19,65

1131

 

5

Japonya

2539441

2437565

39049963

10407744

15,38

920

 

6

Fransa

1967157

1837639

37865266

8085273

19,25

1023

 

7

Kanada

1594391

1446619

34945308

6216383

21,92

1033

 

8

İtalya

1583746

1451214

28548485

6597300

18,03

898

 

9

Hindistan

1472192

1379217

12637866

4329674

8,58

521

 

10

İspanya

1256556

1156724

20661273

4705368

16,44

775

 

11

Avustralya

1226552

1093833

23347703

4866812

19,04

848

 

12

Güney Kore

1004042

973360

12299582

2501499

12,25

576

 

13

Rusya

956025

936928

6758715

2144568

7,07

503

 

14

Hollanda

886135

806509

22670416

3483031

25,58

893

 

15

Brezilya

834526

794371

8714980

2887006

10,44

489

 

16

İsviçre

650079

598455

17229374

2208073

26,5

866

 

17

Tavan

614487

593852

7746794

1530538

12,61

437

 

18

İsveç

600233

557344

14593911

2136863

24,31

778

 

19

Polonya

580205

558878

5763359

1465411

9,93

479

 

20

Türkiye

531899

496582

5048456

1164227

9,49

368

 

21

Belçika

485937

448557

10725773

1418742

22,07

702

 

22

İran

448079

434656

3369979

1232563

7,52

257

 

23

Avusturya

355418

326297

8873574

1206436

24,97

662

 

24

Danimarka

354524

326433

6998066

892664

19,74

577

 

25

İsrail

346372

319737

7806952

1004710

22,54

624

 

26

Finlandiya

305791

286738

6717452

983229

21,97

571

 

27

Yunanistan

292956

282474

3163668

704584

10,8

396

 

28

Çekoslovakya

290718

266402

4512105

677290

15,52

434

 

29

Meksika

284868

269516

3261821

645436

11,45

378

 

30

Norveç

281530

254884

5617199

835879

19,95

526

 

31

Polonya

270634

251622

3832603

700532

14,16

416

 

32

Singapur

265452

246176

4786877

557083

18,03

492

 

                             

Sonuç olarak günümüzde gelişmişliğin temel dayanağı bilim ve teknolojini üretimine dayanmaktadır. Bilim ve teknoloji üreten ülkelerin başarısı da eğim-bilime,yaratıcı teknolojiye verdikleri önem ve bu iş için harcana paraya dayanmaktadır. Kore´nin GSMH içinde bilim ve AR-Ge´ye harcadığı bütçe %3´ün üzerinde. İran bu konuda son yıllarda ciddi kaynak ayırmaktadır. Türkiye son 15 yılda  % 1´in altında bir GSMH bütçesi araştırmaya destek sağlamaktadır. Doğal olarak bilimsel araştırmaya ayrılan bütçeler ve önemle bilimsel yayın sayıları ve kalitesi arasında da göreceli bir ilişki bulunmaktadır.

Bu bağlamda son yıllarda Türkiye adresli bilimsel makale sayılarının artığı ancak kalitenin ise hızla düştüğü görülmektedir. Aslında konunun YÖK ve Üniversiteler bazında bütün olarak ele alınmasında yarar var. Son 20 yıllık genel bir değerlendirme yapıldığında Türkiye üniversitelerinde bilim yapma potansiyeli akademisyen başına yapılan yayın sayıları, alanlara göre yayınların dağılımı ve bunların ülkemiz bilimine ve üniversitelerine katkılarının sorgulanır nitelikte olduğu anlaşılıyor. Özellikle 2010 yılı sonrası yayınlanan bilimsel makalelerin niteliği ve uluslararası düzeyde kabul görme durumu gittikçe azalma eğilimindedir. 

Mevcut göstergeler sayısal olarak büyüdüğümüzü, ancak kalite olarak gerilediğimizi göstermektedir. Bu veriler ışığında bilim ve yayın politikamızın yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. Ayrıca son üç yıldır uygulanan akademik performansın da önümüzdeki yıllarda Türkiye adresli yayınların daha düşük etki faktörlü derilerde daha düşük atıf alma durumu ile karşı karşıya kalacağı endişesi oluşmaya başladı. Performans kriterlerini yerine getirmek için son yıllarda artan uluslararası ancak yerelde düzenlenen kongreler ve buralarda sunulan verilerin daha düşük etki faktörüne sahip dergilerde yayın yapılması girişimleri Türkiye kökenli bilimsel yayınların netliğine ciddi zarar vereceğe benziyor.

Hepsinden önemlisi akademik yükseltmelerde ölçü olarak dikkate alınan makale sayılarının artık kalite yönünden de dikkate alınmasını zorunlu kılıyor.

YAZARLAR

  • Salı 15.1 ° / 9.5 ° Bölgesel düzensiz yağmur yağışlı
  • Çarşamba 19.1 ° / 9.6 ° Orta kuvvetli yağmurlu
  • Perşembe 16.4 ° / 10 ° Orta kuvvetli yağmurlu
  • BIST 100

    8828,70%-0,62
  • DOLAR

    32,29% 0,55
  • EURO

    35,19% 0,29
  • GRAM ALTIN

    2238,56% 0,53
  • Ç. ALTIN

    3895,90% 0,00