*Sanat nedir?

Sanat, en genel anlamıyla, yaratıcılığın veya hayal gücünün ifadesidir.Bir duygunun, tasarımın, güzelliğin anlatımında kullanılan yöntemlerin tümüdür. Sanat, herkes için yaşamın her döneminde ve aşamasında sürdürülebilecek eğitsel bir süreçtir. Sanata kapalı olan insan yoktur. Sanat yatkınlığı keşfedilmemiş, henüz belirlenmemiş insanlar vardır. Meslek dışında merak amaçlı (hobi)  sanat eğitimi almak için bir üst yaş sınırı yoktur. Bireyin kendisini anlatma işlevi gören sanat her yaştaki birey için yararlı ve gereklidir. Hangi yaşta olursa olsun sanat insanın yeteneklerini keşfetme aracıdır. Sanat insanın ruhunu, iç dünyasını, kötü düşüncelerden uzak tutan üzüntülerini az çok unutturan, bakış açısını geliştiren bir olgudur. Yaşla birlikte kişide gençliğin yitirilmesiyle de ruhsal olarak olumsuz etkiler oluşmaya başlar. Yaşama isteği azalır, unutkanlık artar. Bu rahatsızlıklarda sanat terapisinin olumlu etkileri görülmüştür. Sanat, özelikle analitik düşünen bireyin beyninde kullanılmamış alanlara yoğunlaşmanın sağlanmasına yardımcı olur.

*Yaşlanma

İnsanın doğumuyla başlayan ve yaşam biçimine göre tüm işlevlerinde azalmaya neden olan biyolojik, fizyolojik, psikolojik ve toplumsal etkileri içeren evrensel bir süreçtir.

         Biyolojik yaşlanmaya paralel olarak, anılarda yaşama, geçmişe dönüş, ölüm korkusu, psikolojik dönüşümlerin habercisidir. Emeklilik sonrası gelir düzeyinin azalması, toplumsal yaşamdan uzaklaşma, yaşlıların kurumsal önemini yitirmesiyle, işe yaramazlık duygusuna kapılmaları, bekledikleri davranışları görememeleri, onları yalnızlığa doğru iter. Bir bireyin yaşam sevinci, kendi yaşam niteliği ve yaşamdaki yeterliliği sonucunda biçimlenir. Bu durum, bireyin nitelikli yaşamasının da bir göstergesidir. Yaşam niteliği kavramında yaşlanan bireyin, hem nesnel hem de öznel biçimde yararlı olma durumu ekonomik, sosyal, psikolojik ve sağlık gibi temel değişkenlere bağlıdır.

         Bilimsel ve teknolojik gelişmeler yaşamı uzatmaya çalışırken bizim de yaş almada yapabileceğimiz pek çok şey vardır. Eğitimle elde ettiğimiz bilinç, yaşam kalitemizi arttıracak yolları bulmamıza yardımcı olacaktır. Sanat eserlerini görmek, bir karma resim sergisine katkı vermek, bir sergiyi izlemek, çevremizdeki insanlarla birlikte ortak ilgi alanlarını paylaşmak, sanattan beraberce zevk almak da son derece önemlidir.

         Günlük alışılmış işleri yapmak ilerlemiş yaşlarda bireyin yaşamını sürdürebilmesi için önemlidir. Bireyin rahat ettiği, huzur duyduğu ortam alıştığı yerdir.  Hiçbir yer yaşlanan bireye kendi evi kadar huzur veremez. Ev merkezli yaşamdan uzaklaşma sosyal sorunları da birlikte getirebilir. Üretkenlikleri, gençliğindeki gibi olmayan yaşlılar, kendini yalnız hissetme, başkalarına muhtaç olma korkusu,  kendini yük olarak algılama, duygusuna kapılabilir. Umarım korkusuz yaşlanırız ve yaşlanırken yol arkadaşımız olur hep yanı başımızda.

         Sonuç olarak hangi nedenle olursa olsun yaşamdan yalıtılmış ileri yaşlardaki birey yalnızlaşır ve mutsuz olur. Bu durum yaşama tutunmayı azaltarak hastalıklara da ortam hazırlar. Bu nedenle, yaşlılığın, topluma eğitim yoluyla benimsetilmesi gerekir. Yaşam, insana bir kez verilmiş bir şanstır. Genç/yaşlı ayırmaz. Genç olmak önemli değildir, genç kalmak önemlidir. Doğmak ve büyümek yaşamın yadsınamaz gerçekleri olarak kolayca kabul edilse de, yaşlanma ve ölüm insanları korkutuyor. Yaşam insana hep arzulanan şeyleri değil, bazen olumsuzlukları da hazırlıyor.

Yaşlı bireylerin toplum içinde hâlâ üretim ve ekonomiye katkı verebilir durumda olmalarını sağlamak, hem orta yaşlı, ya da yaşlı nüfusun psikolojik ve fiziksel sağlığı bakımından, hem de ülke kalkınması ve refah açısından son derece önemlidir. Aktif yaşlanma sosyal ve kültürel olarak önemli bir anlam ifade etmektedir.

         İnsan nasıl duymaya, düşünmeye başladığı anla birlikte yaşama girmişse, insanlık da duygularını ve düşüncelerini sesler, çizgiler ve renklerle canlı ve cansız simgeler hâlinde şekillendirmeye başladığı anda tarih sahnesine çıkmış olur. Sanatta güzeli, bilimde doğruyu arayan insan ruhu ve usu aslında kendini aramaktadır. Her sanat eseri, var olan bir şey ya da bir nesne ile ilgilidir. Belli bir varlığı anlatır, ondan bir kesit ortaya koyar. Bir resim, belli bir doğa parçasının resmidir ya da bir insan görüntüsüdür. Bir tiyatro oyunu, belli olayların simgelenmesidir. Bir şiir ya da müzik parçası, ya doğadan ya da insan ruhundan, insan duygularından bir anlatımdır. Aydın sanatçının gördüğü, kavradığı ve gerçeklik olarak belirlediği varlığın bilgisi, sanatın öz konusunu oluşturur.

         *Sanat eğitiminin amacı  

         Sanatın kendisiyle yaşayarak bilgilenerek ve tartışarak karşılaşan bireylerin, bu sanatsal yaşantılar ve deneyler yoluyla bilimde, teknolojide ve kısaca düşüncede yaratıcı olarak yetişmesini sağlamak olmalıdır. Sanat eğitiminin niteliği ise, yani çalışma ve uygulama süreçlerinin yaratıcılığa, özgür düşünme biçimlerine açık olmasıyla günümüzdeki hızlı değişimlere uyum için uygun bir ortam hazırlamalıdır.

         *Yaşlananlar Açısından Sanatın Önemi

         Birçok insan, emekli olduktan sonraki yılları için planlar yapar ve yeni bir yaşam hazırlığı içine girer. Bu düşünceler birey açısından son derece önemlidir. Bunlar, yaşlanan bireyin yaşama bağlı olduğunun ve yaşam sevincini yitirmediğinin göstergeleridir. Birey, yaşlılık öncesinden kendisini nasıl oyalayacağını düşünmeli ve hazırlık yapmalıdır. Bu nedenledir ki kişi yaşlılık öncesi, hobi anlamında sanatın değişik dallarında etkinlik gösterebilir. Örneğin resim, heykel, seramikle uğraşmak; şiir, roman, hikâye yazmak; herhangi bir müzik aleti çalmak vb.

         Yaşlılıkta (75 yaş sonrası) yeni bir yaşam hazırlığı için planlar yapmanın yaşama sevincini arttırması orta yaşlı (65-75 arası) iken etkinliklerini sürdürmek isteyen ya da istemeden bıraktığı etkinliklerin yerine yenilerini koyan yaşlılardan bazıları mutluluğu bir grup insan içinde arayabilir. Yani emeklilik veya yaşlılık dönemine uyum ve yaşama tutunma, bireylerin kalan zamanını değerlendirme biçimine bağlıdır.

         Bireyin kişilik yapısı, dünya görüşü ve yaşam beklentisi bireyin yaşlılığa bakışında ve kabullenmesinde farklılıklar yaratır. Bireyin, olabildiğince aktif yaşam kalitesini arttırması gerekir. İyi bir yaşlılık için bireyin hayal ettikleri arasında, sağlıklı olmak ve çocuklarının hayatında aktif olarak yer alma arzusu bulunur. Sağlıklı yaşam tüm zenginliklerin başında gelir. Yaşlıların yaşamlarını üretken kılmaları durumunda uzun ve başarılı bir yaşlılık dönemi sürdürebileceği açıktır. Bunun için sosyal ilişkilerini canlı tutmaları gerekir. Bu davranışlar bir bakıma yaşamı anlamlandırmanın da yoludur. Kısaca, birey gücünü yaratıcılığa ayırmalı ve karamsarlığa yenik düşmemelidir.

         *Resim sanatının etkisi:

         Resim, kişinin iç dünyasını, düşünce, duygu ve yaratıcılık yapısını ortaya koyma ve geliştirme aracıdır. Resim ile benliğin yansıması oluşur. Resim aynı zamanda bir iletişim aracıdır. Bireyin usu, sosyo/kültürel edinimleri ve psikolojik özelliklerini çevresiyle paylaşmasına olanak sağlar. Bireyin ortaya koyduğu resim yalnız teknik bir yetenek değil, bilgisel aktarımındaki yeteneği de açığa çıkarır. İnsan yaptığı resimde kendisine ait bir parçayı yansıtır, duygularını ortaya koyar. Resim, çağlar boyu toplumsal bir eleştiri aracı olarak ta işlev görmüştür. Birçok sanatçı, toplumsal ve politik olaylara olan tepkilerini resim ile sunmuştur. Goya ve Picasso bunların başında gelir. Picasso´nun 1937 yılında Paris´te sürgünde iken İspanya iç savaşı sırasında Nazi bombardımanını anlatan aşağıdaki siyah beyaz Guernica adlı yağlı boya tablosu (3,5m x 7,8m) en önemli örnektir. Bu eser sanatın sadece görsel hazlar için değil, toplumsal olaylara bir bakış açısı olduğunun en büyük kanıtlarındandır. Renk yoksunluğu, yaşanılan acının resme yansıtılmasıdır. Resim birçok sanat dalı gibi düşünceyi dışa vurmaktır.

 Bazen, sanatçıyı anlamak, eserini anlamak için bakmaktan çok daha fazlasına gereksinim duyulur. Resmin belki de en önemli özelliği eline kâğıt, kalem alan her bireye iyi veya kötü kendini ifade edebilme olanağı sağlamasıdır.     

*Sanatla yaş almak

         Sanat yaşamın her anında bireyin karşısına çıkar. Bunun sonucu olarak sanat eserlerinin bireyin yaşamında hem işlevsel hem de estetik açıdan etkileri bulunmaktadır. Sanatın tüm dalları ile bireyin düş gücü, düşün ve duygu dünyası gelişir ve zenginleşir.

         Sanat, bireylerin toplum içinde birbirlerini daha iyi anlamalarına katkı sağlar. Yaşlılık döneminde bireyin yaşamında geriye dönüşü olmayan değişiklikler oluşur. Bu dönemde yaşadığı toplum içinde üretime katkı verip, yararlı olmaya devam etmesinde, kendini doğru ifade edebilmesinde, olumsuz duygulardan arınmasında sanat çok önemli bir rol oynar. Örneğin, görüntü gösterimleri olarak düşünülen resim sanatında, tablo gözler önündeyken estetik bir etki yaratmak amacıyla iki boyutlu resim yapan bir birey doğa üzerinde odaklaşabilir.

         Yaş alma döneminde yaşamsal sevincin sağlanması için ruhsal yorgunluktan uzak kalmalı, okumalı ve sanatla ilgilenilmelidir.  Sanat, birey ve toplum, etkileşim içindedir.  Toplumsal yaşam, birey ve sanatı, sanatta toplum ve bireyi etkilemektedir. Geçen zamanın getirdiklerini düşünürken götürdüklerinin farkına varmayız. Kimse ile paylaşılmasa bile yaşlanmaktan korkmaya başlarız. Sonuç olarak, yaşamında bir sonu olduğu gerçeğine varırız.

Almanya doğumlu ve ailesiyle birlikte on bir yaşında iken ABD ye göç etmiş olan şair ve iş adamı Samuel Ullman (1840-1924)´ın 77 yaşında iken yazdığı şu sözlerini paylaşmak istiyorum

GENÇLİK

Gençlik bir hayat devresi değil, bir akıl hâlidir

Yıllar cildi buruşturabilir, ancak heyecanların bitişiyle ruh buruşur.

İnsan kendine olan güveni kadar genç,

Kuşkusu kadar yaşlı,

Cesareti kadar genç,

Korkuları kadar yaşlı,

Umudu kadar genç,

Bezginliği kadar yaşlıdır.

Hiç kimse fazla yaşamış olmakla yaşlanmaz,

İnsanları yaşlandıran, ideallerinin bitmesidir.

Kalbi sevdikçe, neşe duydukça, güzellikleri fark ettikçe,

Beyni yeni şeyler keşfettikçe, herkes gençtir.

İnsanlar yaşadıkça yaşlandıklarını sanırlar,

Oysa, yaşamadıkça yaşlanırlar.

İnsan, yaşlı olmaya karar verdiği gün yaşlanır.

                                               Samuel Ullman